Το περασμένο φθινόπωρο, όταν οι τιμές των καυσίμων κυμαίνονταν σε υψηλά επίπεδα, σχολιάζοντας την απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου, ο Τζο Μπάιντεν είχε δεσμευτεί πως θα έχει «συνέπειες». Δημοσίως η κυβέρνηση του Ριάντ υπερασπίστηκε την απόφασή της διακριτικά και ευγενικά, δια της διπλωματικής οδού.
Κατ’ ιδίαν, ωστόσο, ο διάδοχος του θρόνου και ντε φάκτο ηγέτης της χώρας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν φέρεται να απείλησε να αλλάξει ριζικά τη σχέση ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας και να καταφέρει σημαντικά οικονομικά πλήγματα στις ΗΠΑ, εάν αντιδρούσαν στην απόφασή του για μείωση της παραγωγής, όπως αποκαλύπτει η Washington Post σε εκτενές δημοσίευμά της. Σύμφωνα με απόρρητο έγγραφο που έχει στη διάθεσή της η εφημερίδα, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι «δεν θα διαπραγματευόταν πλέον με την κυβέρνηση των ΗΠΑ».
Ωστόσο, οκτώ μήνες μετά, «συνέπειες» κατά της Σαουδικής Αραβίας από τον Λευκό Οίκο δεν έχουν υπάρξει, ενώ ο σαουδάραβας ηγέτης συνεχίζει να συναντιέται με κορυφαίους αξιωματούχους των ΗΠΑ, με τον υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, για παράδειγμα, στην παραθαλάσσια πόλη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας μόλις πριν από λίγες ημέρες.
«Δεν είναι σαφές αν η απειλή του διαδόχου μεταφέρθηκε απευθείας σε αμερικανούς αξιωματούχους ή αν υπεκλάπη ηλεκτρονικά, αλλά το υπερβολικό ξέσπασμά του αποκαλύπτει την ένταση στον πυρήνα μιας σχέσης που στηρίζεται εδώ και πολύ καιρό στο σχήμα πετρέλαιο-έναντι-ασφάλειας αλλά εξελίσσεται ταχέως, καθώς η Κίνα ενδιαφέρεται ολοένα περισσότερο για τη Μέση Ανατολή και οι Ηνωμένες Πολιτείες αξιολογούν τα δικά τους συμφέροντα ως ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο» γράφει ο Τζον Χάντσον, διπλωματικός συντάκτης της Washington Post με ειδίκευση στην εθνική ασφάλεια.
Το απόρρητο έγγραφο που επικαλείται στο δημοσίευμά του o αμερικανός δημοσιογράφος διέρρευσε στο διαδίκτυο, στην πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων Discord, μαζί με πλήθος άλλων απορρήτων εγγράφων με άκρως ευαίσθητες πληροφορίες για ζητήματα εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, αλλά και συμμάχων τους.
Εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ είπε ότι «δεν έχουμε γνώση τέτοιων απειλών από τη Σαουδική Αραβία. Γενικά, τέτοια έγγραφα συχνά ανταποκρίνονται μόνο σε ένα στιγμιότυπο μιας χρονικής περιόδου και δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να προσφέρουν την πλήρη εικόνα».
«Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να συνεργάζονται με τη Σαουδική Αραβία, έναν σημαντικό εταίρο στην περιοχή, για την προώθηση των αμοιβαίων συμφερόντων μας και ενός κοινού οράματος για μια πιο ασφαλή, σταθερή και ευημερούσα περιοχή, διασυνδεδεμένη με τον κόσμο» προσέθεσε μιλώντας στην Washington Post.
Ο 37χρονος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν κατέστη ντε φάκτο ηγέτης του ζάπλουτου βασιλείου του Περσικού Κόλπου, αφού τον διόρισε πρωθυπουργό της χώρας ο πατέρας του και βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ Αλ Σαούντ, το 2022.
Οσον αφορά τις σχέσεις του με τον Λευκό Οίκο, ο Τζο Μπάιντεν (ο οποίος κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του είχε δεσμευτεί να μετατρέψει τη Σαουδική Αραβία σε «παρία») μόλις και μετά βίας επικοινωνεί με τον πρίγκιπα διάδοχο, αλλά οι κορυφαίοι βοηθοί του αμερικανού προέδρου έχουν σταδιακά αποκαταστήσει τους δεσμούς μαζί του, ευελπιστώντας πως οι δύο χώρες θα μπορέσουν να συνεργαστούν για τη διαχείριση κρίσιμων και επειγόντων ζητημάτων: τη σύναψη μιας ειρηνευτικής συμφωνίας στην Υεμένη, την κατάπαυση του πυρός στο Σουδάν, την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, τη διευθέτηση των συνεχιζόμενων διαφωνιών σχετικά με την παραγωγή και τη διάθεση πετρελαίου.
Η βελτίωση των σχέσεων Ουάσιγκτον – Ριάντ έχει απογοητεύσει τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς ήλπιζαν σε μια πιο έντονη ρήξη με το βασίλειο, δεδομένου του τουλάχιστον εποπτικού ρόλου που διαδραμάτισε ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στη δολοφονία του σαουδάραβα αρθρογράφου της Washington Post, Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018. Ο πρίγκιπας διάδοχος αρνείται ότι διέταξε τη δολοφονία, αλλά έχει παραδεχτεί ότι συνέβη «υπό την εποπτεία του».
Παρά, ωστόσο, τη δυσαρέσκεια των ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την όποια στάση του αμερικανού προέδρου, ανώτεροι αμερικανοί αξιωματούχοι δηλώνουν πως η σχέση ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί να ατονίσει, πόσω μάλλον να διαρραγεί, δεδομένης της ολοένα αυξανόμενης οικονομικής και πολιτικής επιρροής του Ριάντ στη διεθνή σκηνή και του φλερτ του Πεκίνου με τους παραδοσιακούς εταίρους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
«Μαζί μπορούμε να φέρουμε πραγματική πρόοδο για όλους τους πολίτες μας, όχι μόνο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ή τις κρίσεις του παρόντος, αλλά για να συνθέσουμε ένα θετικό όραμα για το κοινό μας μέλλον» δήλωσε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν σε κοινή συνέντευξη Τύπου στο Ριάντ (την Πέμπτη) μαζί με τον σαουδάραβα ομόλογό του Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν.
Κατά την τριήμερη επίσκεψή του στη χώρα ο Μπλίνκεν συναντήθηκε και με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (την Τρίτη), με τους δύο άνδρες να συνομιλούν «ειλικρινώς και ανοιχτά», όπως αναφέρθηκε, επί μία ώρα και 40 λεπτά για τις προσπάθειες των ΗΠΑ με στόχο την ομαλοποίηση των σχέσων Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας, για τη σύρραξη στην Υεμένη, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για τις εχθροπραξίες στο Σουδάν.
Ωστόσο, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των συναντήσεων μεταξύ των δύο πλευρών, κατέστη σαφές πως εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές – όσον αφορά τις φιλοδοξίες του Ριάντ να αρχίσει να παράγει πυρηνική ενέργεια, αλλά και την ιδέα πως οι ΗΠΑ μπορούν να επιπλήττουν τη Σαουδική Αραβία για τη συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.
Ο σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών σημείωσε πως το Ριάντ θα αποδεχόταν ευχαρίστως την υποστήριξη των ΗΠΑ στην ανάπτυξη του μη στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματός του. Αλλά δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι «υπάρχουν και άλλοι που υποβάλλουν προσφορές», υπενθυμίζοντας έτσι με τρόπο διακριτικό μεν, ξεκάθαρο δε, πως το βασίλειο θα μπορούσε κάλλιστα να συσφίξει τις σχέσεις του με το Πεκίνο, επιδιώκοντας να εκπληρώσει τις όποιες πυρηνικές του φιλοδοξίες.
Σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατέστη ακόμη πιο ξεκάθαρος, αν όχι προκλητικός, λέγοντας πως οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας «δεν ανταποκρίνονται στην πίεση. Οταν κάνουμε οτιδήποτε, το κάνουμε για τα δικά μας συμφέροντα. Και δεν νομίζω ότι πιστεύει κανείς πως η πίεση είναι χρήσιμη, επομένως αυτό δεν είναι κάτι που θα λάβουμε καν υπόψη» εξήγησε ο σαουδάραβας υπουργός.
Πριν από τον Αντονι Μπλίνκεν, τους προηγούμενους μήνες στο Ριάντ μετέβησαν ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν, ο διευθυντής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς, ο κορυφαίος σύμβουλος του Μπάιντεν για τη Μέση Ανατολή Μπρετ ΜακΓκάρκ και ο ανώτερος σύμβουλός του για την ενεργειακή ασφάλεια Αμος Χοκστάιν.
Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Οταγουεϊ, ερευνητή στο Wilson Center με ειδίκευση στα κράτη του Περσικού Κόλπου, οι πυκνές συναντήσεις μεταξύ των δύο πλευρών λειτουργούν ως αντίβαρο στις ψυχραμένες έως ανύπαρκτες σχέσεις του Τζο Μπάιντεν και του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (έχουν να μιλήσουν από τότε που συναντήθηκαν στο Ριάντ, τον περασμένο Ιούλιο). «Η κυβέρνηση Μπάιντεν αποφάσισε ότι έπρεπε να βρει έναν τρόπο να συνεργαστεί με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, παρότι ο Μπάιντεν και εκείνος εξακολουθούν να μην μιλιούνται» είπε ο Οταγουεϊ.
Τους τελευταίους μήνες, επιδιώκοντας να αναδειχθεί σε διεθνή παράγοντα με επιρροή, που δρα ανεξάρτητα από την Ουάσινγκτον, η πλούσια σε πετρέλαιο μοναρχία προέβη σε μια σειρά από αξιοσημείωτες διπλωματικές κινήσεις – τερματίζοντας τις εχθροπραξίες στην Υεμένη, αποκαθιστώντας τις σχέσεις της με το Ιράν, προσκαλώντας τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ πίσω στον Αραβικό Σύνδεσμο έπειτα από παραπάνω από μία δεκαετία αποκλεισμού του, και τερματίζοντας την περιφερειακή της διαμάχη με το Κατάρ.
Ζήτημα, φυσικά, αποτελεί και το ότι η Σαουδική Αραβία πρόκειται να προχωρήσει σε νέα σημαντική μείωση της παραγωγής πετρελαίου τον Ιούλιο, στο πλαίσιο της ευρύτερης συμφωνίας του ΟΠΕΚ+ για τον περιορισμό της παραγωγής, με στόχο την αύξηση των τιμών μαύρου χρυσού.
Οσον αφορά τις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα (την οποία οι ΗΠΑ θεωρούν κορυφαίο ανταγωνιστή τους στους τομείς της οικονομίας και της ασφάλειας), κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου ο Αντονι Μπλίνκεν απέρριψε κάθε υπόνοια περί εξαναγκασμού της Σαουδικής Αραβίας να επιλέξει μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου.
Σε ένα δεύτερο απόρρητο έγγραφο των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών και ασφαλείας που διέρρευσε τον περασμένο Δεκέμβριο, επισημαινόταν ότι το Ριάντ σχεδίαζε να αυξήσει τις συναλλαγές του με το Πεκίνο, αρχίζοντας να προμηθεύεται από την Κίνα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, βαλλιστικούς πυραύλους, πυραύλους κρουζ και συστήματα μαζικής επιτήρησης. Ωστόσο, αμερικανοί αξιωματούχοι δηλώνουν πως οι προειδοποιήσεις ήταν υπερβολικές και δεν επαληθεύτηκαν.
Ερωτηθείς στη συνέντευξη Τύπου της Πέμπτης για τη σχέση της χώρας του με την Κίνα, ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας επέμεινε ότι δεν αποτελεί απειλή για τη μακροχρόνια εταιρική σχέση ασφαλείας της Σαουδικής Αραβίας με τις ΗΠΑ. «Η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός μας εταίρος. Οπότε, φυσικά, υπάρχει πολλή αλληλεπίδραση… και αυτή η συνεργασία είναι πιθανό να αναπτυχθεί» είπε. «Αλλά εξακολουθούμε να έχουμε μια ισχυρή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τις ΗΠΑ. Αυτή η συνεργασία ανανεώνεται σχεδόν καθημερινά» συμπλήρωσε.