Η Ελλάδα μπορεί να εξαιρείται αλλά αποτελεί γεγονός πως από τα 31 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ πολλά (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία) δεν δαπανούν τουλάχιστον το οριακό 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνά τους. Ωστόσο ο Ντόναλντ Τραμπ τις προηγούμενες ημέρες χαρακτήρισε, εμμέσως, όποιον δεν πληρώνει «delinquent», δηλαδή παραβάτη, προσθέτοντας, πάλι εμμέσως, πως θα προέτρεπε τη Μόσχα να επιτεθεί σε μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας που δεν ξοδεύουν για την άμυνα και την ασφάλειά τους όσο θα όφειλαν στο πλαίσιο της συμμετοχής τους στο ΝΑΤΟ.
Ο Ματέο Περσιβάλε της Corriere della Sera επιστρέφει στον προηγούμενο αιώνα και θυμίζει πως ο Τζον Κένεντι είχε δηλώσει «Ich bin ein Berliner» (Είμαι ένας Βερολινέζος) κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Δυτικό Βερολίνο τον Ιούνιο του 1963.
«Γκρεμίστε αυτό το τείχος», είπε έπειτα από σχεδόν μία εικοσιπενταετία, τον Ιούνιο του 1987, ένας άλλος αμερικανός πρόεδρος, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, απευθυνόμενος στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τον τελευταίο ηγέτη της ΕΣΣΔ.
«Οχι, δεν θα σας προστάτευα. Στην πραγματικότητα θα τους ενθάρρυνα (τους Ρώσους) να κάνουν ό,τι στο διάβολο θέλουν. Πρέπει να πληρώνετε», είπε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της προεδρίας του ο Ντόναλντ Τραμπ, συνομιλώντας με τον πρόεδρο μιας μεγάλης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ.
Ο τέως και πιθανώς μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ αφηγήθηκε ο ίδιος το περιστατικό το Σάββατο σε προεκλογική του συγκέντρωση στη Νότια Καρολίνα. Ωστόσο, όπως αναφέρει η Washnigton Post, κανένας, περιλαμβανομένων και ανώτερων προεδρικών συμβούλων, δεν μπορούσε να θυμηθεί τον Τραμπ να λέει ότι το είπε σε κάποιον ομόλογό του.
Ο Τραμπ κατηγορεί εδώ και καιρό πολλά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ ως τζαμπατζήδες που εκμεταλλεύονται την αμερικανική στρατιωτική γενναιοδωρία – «Ανγκελα, μου χρωστάς ένα τρισεκατομμύριο δολάρια», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά κατά την πρώτη συνάντησή του, ως πρόεδρος των ΗΠΑ, με την τότε καγκελάριο της Γερμανίας. «Ωστόσο όλα όσα ισχυρίστηκε το Σαββατοκύριακο ήταν προκλητικά ακόμη και για τα δεδομένα του Τραμπ», υποστηρίζει η αμερικανική εφημερίδα.
Οι αντιδράσεις του Λευκού Οίκου και του ΝΑΤΟ, καθώς επίσης και ευρωπαίων ηγετών και διπλωματών υπήρξαν άμεσες, ωστόσο, το βασικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο: «Τα εννοούσε ο Τραμπ αυτά που είπε;», διερωτάται ο Φρανκ Γκάρντνερ του BBC. «Πιθανώς όχι», απαντάει. «Πρόκειται περί τυπικής συμπεριφοράς του Τραμπ: πες κάτι προκλητικό, κέρδισε μερικά πρωτοσέλιδα, εξόργισε τους επικριτές σου και ενθουσίασε του θαυμαστές σου», αναφέρει σχετικά.
Ομως δεδομένης της περίστασης στη διεθνή σκηνή, «τα σχόλια του Τραμπ εξακολουθούν να είναι επικίνδυνα σε μια επικίνδυνη περίοδο για το ΝΑΤΟ και για τον δυτικό κόσμο», προσθέτει ο βρετανός δημοσιογράφος.
«Το απόσπασμα 25 δευτερολέπτων από την ομιλία του Τραμπ το βράδυ του Σαββάτου αντήχησε σε όλο τον πλανήτη την Κυριακή, καθώς οι διπλωμάτες ανέλυαν το νόημα αυτού που πολλοί θεώρησαν ως την πιο εμπρηστική δήλωση για το ΝΑΤΟ έως σήμερα από έναν πρώην πρόεδρο που επανειλημμένα έβαλε κατά της συμμαχίας κατά τη διάρκεια της θητείας του, ενώ συχνά μιλούσε με θαυμασμό για τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν», συνοψίζει η Washington Post.
«Δυστυχώς ο Τραμπ δεν εκπλήσσει», ανέφερε σε γραπτό μήνυμά του ο Μάρκο Μίκελσον, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του κοινοβουλίου της Εσθονίας. «Η τρέχουσα προεδρική εκστρατεία επιβεβαιώνει μόνο ότι δεν έχει αλλάξει την απερίσκεπτη στάση του απέναντι στους συμμάχους. Δυστυχώς, είναι, επομένως, ένα πολύ βολικό εργαλείο για τη Ρωσία του Πούτιν, που διεξάγει πόλεμο ενάντια στη Δύση».
Ορισμένοι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θορυβήθηκαν περισσότερο, δηλώνοντας ότι η ρητορική του Τραμπ ήταν απειλή για την ασφάλεια της ηπείρου. Ενας γερμανός βουλευτής, ο οποίος διατέλεσε κορυφαίος σύμβουλος της Ανγκελα Μέρκελ για την εξωτερική πολιτική έγραψε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να ετοιμαστεί να στηρίζεται στις δικές της δυνάμεις. «Ολοι πρέπει να δουν αυτό το βίντεο του Τραμπ και μετά να αντιληφθούν ότι η Ευρώπη μπορεί σύντομα να μην έχει άλλη επιλογή από το να υπερασπίζεται μόνη της τον εαυτό της», έγραψε ο Νόρμπερτ Ρότγκεν στη σελίδα του στο Facebook. «Πρέπει να το διαχειριστούμε γιατί οτιδήποτε άλλο θα ήταν η παράδοση και η αυτο-εγκατάλειψη!».
Πάντως αξιωματούχος της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ απέρριψε τις αντιδράσεις, κάνοντας λόγο για «υπερευαισθησία των Δημοκρατικών και των ΜΜΕ». «Ο πρόεδρος Τραμπ ζήτησε από τους συμμάχους μας να αυξήσουν τις δαπάνες τους στο ΝΑΤΟ, απαιτώντας να πληρώνουν, αλλά ο Τζο Μπάιντεν τους άφησε εκ νέου να επωφελούνται από τους αμερικανούς φορολογούμενους», δήλωσε ο ανώτερος σύμβουλος του Τραμπ, Τζέισον Μίλερ. «Οταν δεν πληρώνεις τις αμυντικές σου δαπάνες, δεν μπορείς να εκπλήσσεσαι που έχεις περισσότερο πόλεμο», πρόσθεσε.
Πρώτη φορά ότι οι ΗΠΑ ενδεχομένως να μην συνέδραμαν άλλες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ σε περίπτωση επίθεσης, εάν δεν αύξαναν τις αμυντικές τους δαπάνες, ο Τραμπ το υπονόησε το 2018 στις Βρυξέλλες, κατά τη διάρκειας μιας συνόδου κορυφής της Συμμαχίας. Αρκετοί διπλωμάτες που συμμετείχαν τότε στη σύνοδο – περιλαμβανομένων των ανώτερων συμβούλων του Τραμπ – είπαν ότι οι απειλές του πρώην προέδρου εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο ήπιες από την εκδοχή που εξιστόρησε στην ομιλία του το Σάββατο.
Ο Τζον Μπόλτον, για παράδειγμα, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ το 2018 και νυν σφοδρός επικριτής του, ανέφερε ότι ο Τραμπ στην πραγματικότητα είχε ασκήσει επιθετικές πιέσεις στους εταίρους του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες – όπως είχαν κάνει και άλλες, πολλές, αμερικανικές κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. «Αλλά δεν είπε τίποτα περί μη υπεράσπισης κάποιου ενάντια στη Ρωσία», είπε ο Μπόλτον σε συνέντευξή του.
Οσον αφορά την ακρίβεια του περιστατικού που αφηγήθηκε ο Τραμπ κατά τη διάρκεια της ομιλίας του το Σάββατο, σημείωσε ότι ο Τραμπ «μάλλον συνενώνει πολλά πράγματα στο μυαλό του», προσθέτοντας ότι «φτιάχνει αυτές τις συζητήσεις». «Αλλά παρόλο που η συζήτηση μπορεί να είναι φτιαχτή, νομίζω ότι το πιστεύει», σημείωσε ο πρώην σύμβουλος ασφαλείας του Τραμπ, ο οποίος θεωρεί πως εάν επανεκλεγεί το πρώην αφεντικό του πιθανότατα θα επιδιώξει την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμμαχία.
«Ηθελε δικαιολογίες για να φύγει, ενώ εμείς οι υπόλοιποι θέλαμε οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ να δαπανούν με βάση τις δεσμεύσεις τους και περισσότερα, γιατί είναι προς όφελός τους και έτσι θα ενισχυόταν το ΝΑΤΟ», είπε ο Μπόλτον. «Αυτή είναι μια περίπτωση που πρέπει να τον λάβουμε υπόψη (τον Τραμπ) κυριολεκτικά».
Τότε πολλοί ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έκριναν τις σχετικές δηλώσεις του Τραμπ ως μεγαλοστομίες, εν μέρει επειδή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εθνικής ασφάλειας στην κυβέρνησή του προέρχονταν κατά βάση από τις τάξεις του ρεπουμπλικανικού κατεστημένου, οι κύριοι εκπρόσωποι του οποίου στον Λευκό Οίκο, όπως ο Μπόλτον και ο τότε υπουργός Αμυνας Τζιμ Μάτις, ήταν διαβόητοι για την εχθρική τους στάση απέναντι στη Ρωσία.
Σήμερα τα δεδομένα έχουν αλλάξει, με πολλές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ να έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες από το 2016. Πλέον μόλις μία, η Νορβηγία, από τις έξι χώρες της Συμμαχίας που συνορεύουν με τη Ρωσία, εξακολουθεί να δαπανά κάτω του 2%. Συγχρόνως ο Τζο Μπάιντεν κατάφερε να κλείσει τις πληγές που είχε ανοίξει ο Τραμπ, συσπειρώνοντας τα κράτη του ΝΑΤΟ γύρω από την Ουκρανία και κατά της Ρωσίας.
Ωστόσο αμερικανοί πολιτικοί και ειδικοί υποστηρίζουν και έχουν προειδοποιήσει ότι οι εναγκαλισμοί του Μπάιντεν με τους ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ «αποκρύπτει μια ευρύτερη τάση αύξησης της απογοήτευσης των ΗΠΑ με τον κεντρικό τους ρόλο στη στήριξη της άμυνας της Ευρώπης», αναφέρει η Washington Post.
«Ο Μπάιντεν και ο Τραμπ είναι μέλη μιας φθίνουσας γενιάς αμερικανών ηγετών που ωρίμασαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, με νεότερους ηγέτες και στις δύο παρατάξεις λιγότερο διαμορφωμένους από την κληρονομιά της ανοικοδόμησης της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ανταγωνισμό με τη Σοβιετική Ενωση. Ακόμη και πριν από την προεδρία Τραμπ, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα παραπονιόταν επίσης για τις ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες, αν και πιο ευγενικά».
Το τελευταίο και πιο ξεκάθαρο σημάδι αυτής της τάσης είναι, φυσικά, η σταδιακή, «επιταχυνόμενη» σύμφωνα με την Washington Post, εγκατάλειψη της Ουκρανίας από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (η κυβέρνηση Μπάιντεν και οι Δημοκρατικοί εξακολουθούν να πασχίζουν για την έγκριση πακέτου βοηθείας ύψους 61 δισ. δολαρίων για το Κίεβο).
Το Κογκρέσο έχει λάβει μέτρα για να δυσκολέψει οποιονδήποτε μελλοντικό πρόεδρο των ΗΠΑ να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ – αλλά οι επίσημες δεσμεύσεις της Ουάσιγκτον στο πλαίσιο της Συμμαχίας ενδέχεται να έχουν μικρότερη σημασία από την προθυμία του Λευκού Οίκου να της τηρήσει, αναλαμβάνοντας στρατιωτική δράση σε περίπτωση ανάγκης.
«Οι δεσμεύσεις των μελών του ΝΑΤΟ βάσει του άρθρου 5 είναι μια υπόσχεση αλληλοβοήθειας σε περίπτωση επίθεσης, όχι μια επίσημη νομική δέσμευση, επομένως η συμμαχία θα μπορούσε να καταστεί δευτερεύουσα στο πλαίσιο μιας δεύτερης θητείας Τραμπ, ακόμη και εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν τερματίσουν επισήμως την αποστολή τους εντός του γυάλινου αρχηγείου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες», εξηγεί η αμερικανική εφημερίδα.
Συγχρόνως, παρά την αύξηση των αμυντικών τους δαπανών, τα κράτη της Ευρώπης στο σύνολό τους εξακολουθούν να εξαρτώνται σημαντικά, εάν όχι σχεδόν απόλυτα, από την προστατευτική ομπρέλα των ΗΠΑ. Και οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ απέχουν λιγότερο από εννέα μήνες πλέον.