Μέσα σε τρία χρόνια, απρόσμενα γεγονότα –που ξεκίνησαν με την πανδημία και συνεχίστηκαν με τους πολέμους στην Ουκρανία και στη Γάζα– άλλαξαν το πρόσωπο του παγκόσμιου εμπορίου. Και αυτό γιατί όλοι κλονίστηκαν, αλλά περισσότερο όσοι ήταν εξαρτημένοι από την Κίνα την περίοδο της πανδημίας, ενώ σήμερα η κρίση στη Μέση Ανατολή, που έχει προκαλέσει αναταραχή στην Ερυθρά θάλασσα και αλλεπάλληλα «εμφράγματα» στο Σουέζ, αλλάζει τους δρόμους του παγκόσμιου εμπορίου.
Οπως γράφουν οι Times του Λονδίνου, «οι χώρες και οι εταιρείες στρέφονται προς τον… εαυτό τους. Οι επιχειρήσεις φέρνουν τις αλυσίδες εφοδιασμού πιο κοντά στην πατρίδα τους, μειώνοντας την εξάρτησή τους από περιοχές που θεωρούνται πολιτικές ή στρατιωτικές απειλές», ενώ ταυτόχρονα αλλάζουν και την πολιτική διαχείρισης αποθεμάτων προκειμένου να διασφαλίσουν ότι διαθέτουν επαρκή προϊόντα σε περιόδους έντονης ζήτησης.
Το χρονικό της κρίσης
Το φθινόπωρο του 2021, σειρές επί σειρών εμπορευματοκιβωτίων κάθονταν αδρανείς στο λιμάνι του Φέλιξστοου στο Σάφολκ. Η έλλειψη οδηγών φορτηγών σήμαινε ότι τα εμπορεύματα δεν μπορούσαν να φύγουν από το μεγαλύτερο λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων του Ηνωμένου Βασιλείου αρκετά γρήγορα. Το μποτιλιάρισμα προκάλεσε ανησυχίες στο Ηνωμένο Βασίλειο –όπως και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που στηρίζονταν στις εισαγωγές από την Κίνα– ότι παιχνίδια, προϊόντα ομορφιάς και άλλα δώρα δεν θα έφταναν εγκαίρως για τα Χριστούγεννα.
Αλλά η αλυσίδα εφοδιασμού προσαρμόστηκε, σημειώνουν οι Times. Οι ναυτιλιακές εταιρείες έστρεψαν τα πλοία σε άλλα λιμάνια, όπως το Βιλχελμσχάφεν στη Γερμανία. Στη συνέχεια, μικρότερα πλοία μετέφεραν εμπορεύματα από εκεί σε άλλα λιμάνια του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε τα εμπορευματοκιβώτια να διανεμηθούν πιο ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα. Τα Χριστούγεννα… σώθηκαν, αλλά το μεταφορικό κόστος και οι τελικές τιμές ανέβηκαν.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, ακολούθησε ένα τυχαίο γεγονός. Το κλείσιμο της διώρυγας του Σουέζ για δύο ολόκληρες εβδομάδες, μετά την προσάραξη του πλοίου Ever Given σε ένα στενό σημείο της διώρυγας. Το ατύχημα αυτό ανάγκασε χιλιάδες πλοία μεταφοράς καυσίμων και εμπορευματοκιβωτίων να κάνουν τον γύρο της Αφρικής προκειμένου να φτάσουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Ο εφιάλτης των Χούθι
Η κατάσταση αυτή έγινε μόνιμη μετά την κρίση στη Μέση Ανατολή και τις πρόσφατες επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, επιφέροντας τεράστιο κόστος στις επιχειρήσεις, καθώς αυξήθηκε το κόστος μεταφοράς. Πέρα από πετρέλαιο, το 80% των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών μεταφέρεται από τη βιομηχανία πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Τα αλλεπάλληλα αυτά σοκ στις αλυσίδες του παγκόσμιου εμπορίου έκαναν τις επιχειρήσεις να συνειδητοποιήσουν καλύτερα τους κινδύνους που ενέχει η δημιουργία μιας αλυσίδας εφοδιασμού που είναι γεωγραφικά διασκορπισμένη όσο και εξαρτώμενη από την παραγωγή «just in time», δηλαδή την τελευταία στιγμή πριν το χρονικό σημείο που πρέπει να πουληθεί το προϊόν (π.χ. τα Χριστούγεννα).
Πλέον, οι χώρες και οι εταιρείες στρέφονται προς τον… εαυτό τους. Οι επιχειρήσεις φέρνουν μονάδες παραγωγής, αλλά και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, πιο κοντά στην έδρα τους, μειώνοντας την εξάρτησή τους από έθνη που θεωρούνται πολιτικές ή στρατιωτικές απειλές και ανατρέποντας τα πρότυπα δημιουργίας αποθεμάτων, για να διασφαλίσουν ότι θα διαθέτουν επαρκή προϊόντα σε περιόδους έντονης ζήτησης.
Τι απασχολεί την Ευρώπη και την Ελλάδα
Η κρίση στη Μέση Ανατολή έχει καταστήσει σχεδόν αδύνατη την ασφαλή διέλευση από την Ερυθρά Θάλασσα, αναγκάζοντας τα πλοία να εκτρέπονται γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη Nότια Αφρική, επιμηκύνοντας τους χρόνους διέλευσης.
Σύμφωνα με την Project44, εταιρεία ερευνών που παρακολουθεί τις παγκόσμιες ναυτιλιακές ροές, οι χρόνοι διαμετακόμισης για τα εμπορευματοκιβώτια που ταξιδεύουν από την Κίνα και τη Nοτιοανατολική Ασία προς την Ευρώπη και την ανατολική ακτή των ΗΠΑ έχουν αυξηθεί κατά περίπου δέκα ημέρες –κατά μέσο όρο– από τότε που ξεκίνησαν οι επιθέσεις των ανταρτών Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα.
Τελευταίο θύμα ήταν το ελληνικό δεξαμενόπλοιο Sounion, το οποίο ήταν το τρίτο πλοίο της Delta Tankers που δέχτηκε επίθεση από τους Χούθι μέσα σε έναν μήνα.
Σύμφωνα με ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), τους πρώτους έξι μήνες του έτους παρατηρήθηκε μείωση κατά 50% στην κίνηση μέσω της Διώρυγας του Σουέζ από την οποία διέρχεται κανονικά το 15% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου. Ειδικότερα, όπως αναφέρει το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεση του, οι επιθέσεις σε πλοία στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας μείωσαν την κυκλοφορία μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, της συντομότερης θαλάσσιας διαδρομής μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.
Οι περισσότερες ναυτιλιακές εταιρείες εκτρέπουν τα πλοία τους γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, κάτι που αύξησε τους χρόνους παράδοσης κατά 10 ημέρες τουλάχιστον, και τριπλασίασε το κόστος μεταφοράς για τα κοντέινερ. Οι εμπορικές εταιρίες αγωνιούν καθώς έχουν πλέον περιορισμένα αποθέματα και προετοιμάζονται για την χειμερινή σεζόν με εισαγωγές από την Κίνα και τις ασιατικές αγορές που δεν ξέρουν πότε θα φτάσουν.
Η Διώρυγα του Σουέζ έχει σημαντική γεωπολιτική σημασία για την Ευρώπη και το λιμάνι του Πειραιά. Η διώρυγα αποτελεί κλειδί για τον εμπορικό ναυτικό δρόμο που συνδέει τη Μεσόγειο με τη Νότια Ασία, καθιστώντας τον Πειραιά ένα σημαντικό λιμάνι – κόμβο για τις θαλάσσιες μεταφορές και το εμπόριο.
Οπως έχει γράψει το Protagon στην αρχή της σοβαρής αυτής κρίσης, εκτός από τα σοβαρά προβλήματα που πράγματι προκαλούν στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα οι επιθέσεις των ανταρτών και των πειρατών στα εμπορικά πλοία της Δύσης, με τελευταίο θύμα το ελληνόκτητο δεξαμενόπλοιο “SOYNION” , πέρα από την αύξηση του κόστους μεταφοράς των κοντέινερ και των τιμών του πετρελαίου, λειτουργούν ως υπόβαθρο και για γενικευμένες ανατιμήσεις στην αγορά.
Η αποκοπή της Διώρυγας του Σουέζ, της ταχύτερης θαλάσσιας διαδρομής από την Ασία προς την Ευρώπη, τριπλασίασε το κόστος μεταφοράς από την Κίνα στην Ευρώπη και ήδη επηρεάζει το κόστος εισαγωγής πολλών προϊόντων: ηλεκτρονικά, ηλεκτρολογικά, έπιπλα, υαλικά, είδη υγιεινής και δεκάδες άλλα είδη. Πλέον, ακόμη και αυτοκίνητα.
Παρότι οι Χούθι δεν επηρεάζουν τις εισαγωγές από άλλες διαδρομές, εκτός της Διώρυγας του Σουέζ, οι «πειρατές» της εγχώριας κερδοσκοπίας άπλωσαν παντού τις ανατιμήσεις και σηκώνουν ένα τρίτο κύμα, μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία.