Γραμμένο το 1979 για το Ετος του Παιδιού της Unicef, το «Chiquitita», που σημαίνει «Μικρό Κορίτσι» στα ισπανικά, ήταν επίσης το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησαν οι AΒΒΑ στη γλώσσα του Θερβάντες, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Αμέσως, το σουηδικό συγκρότημα έδωσε «τα πνευματικά δικαιώματα στη Unicef», όπως δήλωσε στο BBC News ο συνθέτης και ιδρυτικό μέλος των AΒΒΑ, Μπιορν Ουλβέους.
«Εχουν κερδίσει πολλά χρήματα όλα αυτά τα χρόνια, επειδή το “Chiquitita” έχει παιχτεί και μεταδοθεί πολύ, και έχουν πουληθεί πολλοί δίσκοι. Ετσι, είμαι πολύ χαρούμενος για αυτό», δήλωσε ο σουηδός μουσικός.
«Νομίζω ότι το πιο επείγον πράγμα που μπορεί να γίνει σε αυτόν τον κόσμο είναι η ενδυνάμωση των νέων γυναικών και κοριτσιών. Αυτό θα άλλαζε τον κόσμο μας», είπε. «Είναι τόσο λυπηρό ότι υπάρχουν πολιτισμοί και θρησκείες σε όλον τον κόσμο που απλά δεν δίνουν ίσες ευκαιρίες στα κορίτσια. Ετσι, από νωρίς είπαμε στη Unicef ότι εκεί θέλουμε να πάνε τα χρήματά μας».
Σε μια αίθουσα στην πόλη Λα Τίντα, στην Αλτα Βεραπάθ, την πιο φτωχή περιοχή της Γουατεμάλας, μια ομάδα ιθαγενών κοριτσιών ερμηνεύουν τη δική τους εκδοχή του «Chiquitita», μεταφρασμένο στα «Q’eqchi’», στη μητρική τους γλώσσα των Μάγια, γράφει ο Γουίλ Γκραντ στην ανταπόκρισή του στο BBC News από τη Λα Τίντα.
Τα παιδιά που φοιτούν σε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης παρακολουθούν εργαστήρια υγείας και αυτοεκτίμησης στο Association of Friends of Development and Peace (ADP), μια από τις παλαιότερες ΜΚΟ στη Γουατεμάλα, που πληρώνεται με τα χρήματα από το τραγούδι των AΒΒΑ.
Υπάρχει χρόνια έλλειψη εκπαίδευσης σεξουαλικής υγείας στο έθνος της Κεντρικής Αμερικής, ειδικά σε φτωχές αυτόχθονες κοινότητες: πέρυσι, 346 κορίτσια ηλικίας 14 ετών και κάτω απέκτησαν μωρά στην Αλτα Βεραπάζ, ενώ πολύ περισσότερα κάτω των 16 είχαν επίσης παιδιά.
Μία από αυτές είναι η Εμα, αν και αυτό δεν είναι το πραγματικό της όνομα. Καθώς αγκαλιάζει το έξι μηνών αγοράκι της, η Εμα κάνει ασκήσεις αναπνοής με έναν από τους ψυχολόγους του ADP. Θύμα ενδοοικογενειακής κακοποίησης και βιασμού, έχει λάβει υποστήριξη για την πρόληψη της βίας και τη σωματική αυτονομία από το ADP, καθώς και βοήθεια με τον θηλασμό.
Μιλώντας στον ανταποκριτή του BBC News στα «Q’eqchi» μέσω μεταφράστριας, η Εμα του λέει για την οικογενειακή θεραπεία που έλαβε μαζί με τους γονείς της, και την ατομική συναισθηματική υποστήριξη που τη βοήθησε να αντιμετωπίσει μια τόσο βίαιη, αναγκαστική έναρξη της μητρότητας: «Εμαθα πολλά για τον συναισθηματικό έλεγχο», λέει. «Αισθάνομαι πιο δυνατή και πιο σίγουρη για τον εαυτό μου. Και μαθαίνω πώς να προσέχω το μωρό μου», προσθέτει, καλύπτοντας το πρόσωπο του αγοριού με το σάλι της.
Η ιστορία της Εμα είναι κοινή στην Αλτα Βεραπάζ. Τόσο συνηθισμένη, μάλιστα, που η μικρότερη αδερφή της είναι επίσης έφηβη μητέρα μετά από σεξουαλική κακοποίηση. «Η ανδροκρατία (machismo) είναι συνυφασμένη με την κουλτούρα των Μάγια», είπε στον Γκραντ η Λέσλι Πάου Σότο, μια από τις παιδοψυχολόγους του ADP. «Εδώ παράγουν κάρδαμο, καφέ, κακάο, καλαμπόκι και φασόλια, και η σωματική δύναμη των ανδρών εκτιμάται πολύ, ενώ οι γυναίκες περιορίζονται στο σπίτι», προσέθεσε.
Οι γυναίκες γενικά δεν επιτρέπεται να σπουδάζουν, είπε ακόμη η κυρία Πάου Σότο, και όσες επιχειρούν να σπουδάσουν ή να εργαστούν, στιγματίζονται. Οι γυναίκες «είναι πάντα ελεγχόμενες, υπακούουν σε ό,τι θέλουν οι άνδρες», προσέθεσε, έως ότου οι άνδρες επιτύχουν την πλήρη κυριαρχία τους πάνω τους.
Η κυβέρνηση του προέδρου της Γουατεμάλας Αλεχάντρο Τζιαματέι έχει κατηγορηθεί από τους επικριτές της ότι απέτυχε στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και του βιασμού. Η ατιμωρησία επικρατεί: μόνο μία ή δύο περιπτώσεις στις 100 έχουν ως αποτέλεσμα την επιτυχή δίωξη ή την καταδίκη του δράστη.
Στην Αλτα Βεραπάζ, το κράτος έχει διορίσει μόνο μία ψυχολόγο υποστήριξης θυμάτων για έναν πληθυσμό πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, την Ανι Χουαρέζ. «Εχουμε συνεχείς ελλείψεις», είπε η ίδια μιλώντας στον Γκράντ, που τη συνάντησε στο θλιβερό γραφείο της, στη Λα Τίντα. Επέμεινε ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν, με περιορισμένους πόρους, και περιέγραψε μια κυβερνητική διαδικτυακή πύλη για τα θύματα, ώστε να καταγγέλλουν την κακοποίησή τους.
Ωστόσο, στις ορεινές περιοχές της Γουατεμάλας συχνά δεν υπάρχει διαδικτυακή κάλυψη και πολλές οικογένειες δεν γνωρίζουν από υπολογιστές. Ετσι, το ADP μεταδίδει δημόσια στο τοπικό ραδιόφωνο πληροφορίες ενημέρωσης στα «Q’eqchi’» και σε άλλες γλώσσες των Μάγια. Στέλνουν επίσης ομάδες κοινωνικών λειτουργών στις πιο απομακρυσμένες κοινότητες, για να προσφέρουν υποστήριξη στα κακοποιημένα παιδιά και τις οικογένειές τους.
Στην κοινότητα του Σαλάκ Ούνο, για παράδειγμα, εργάζονται με τη Μάρτα –δεν είναι αυτό το πραγματικό της όνομα–, ένα οκτάχρονο κορίτσι που κακοποιήθηκε σεξουαλικά από ένα μεγαλύτερο αγόρι. Ορισμένες οικογένειες απορρίπτουν την προσέγγιση της οργάνωσης, ιδιαίτερα όταν ο επιτιθέμενος ζει μέσα στο σπίτι. Ωστόσο, η μητέρα της Μάρτα, Δόνια Λιδία, είναι δασκάλα και δέχτηκε με ευχαρίστηση την υποστήριξη όταν το σχολείο των κοριτσιών εντόπισε την κακοποίηση: «Οι άντρες μάς φέρθηκαν πολύ άσχημα. Αλλά τα πράγματα αλλάζουν», είπε. «Πρέπει να μας σέβονται. Ξέρουμε ότι έχουμε και δικαιώματα».
Στα 43 χρόνια από την κυκλοφορία του «Chiquitita», τα πνευματικά δικαιώματα του δίσκου χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση ορισμένων από τα πιο περίπλοκα ζητήματα που επηρεάζουν την Κεντρική Αμερική, από την ακραία φτώχεια και την κουλτούρα του ματσίσμο μέχρι την ενδοοικογενειακή βία και τον βιασμό, ακόμη και την κατάχρηση αλκοόλ μεταξύ των περιθωριοποιημένων αυτόχθονων κοινοτήτων.
Εχουν επίσης ωφελήσει αμέτρητα κοριτσάκια («chiquititas»), όπως η Μάρτα και η Εμα, με ουσιαστική υποστήριξη, στη μητρική τους γλώσσα. Αλλά όταν έγραφε το τραγούδι ο Ουλβέους δεν φανταζόταν ότι θα είχε μια τόσο σημαντική κληρονομιά: «Ποτέ, ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα δεν περίμενα ότι η επιτυχία του θα είχε τόσο μεγάλη διάρκεια και θα έφερνε τόσο πολλά χρήματα. Είναι η καλύτερη κληρονομιά που θα μπορούσε να επιθυμήσει κάποιος», δήλωσε ο σουηδός μουσικός στο BBC.