Για «πυρηνικό εφιάλτη» έκανε λόγο το περιοδικό Time στις 9 Απριλίου 1979, μετά από ατύχημα που σημειώθηκε στον έναν από τους δύο αντιδραστήρες ενός πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στην Πενσιλβάνια. Εξαιτίας διαρροής ραδιενεργών αερίων, ο κυβερνήτης της Πολιτείας διέταξε την εκκένωση όλων των περιοχών σε ακτίνα 8 χλμ. από το εργοστάσιο.
Τελικά το ατύχημα δεν προκάλεσε ούτε τραυματισμούς ούτε θύματα, ενώ μετά από μια εικοσαετία ο δεύτερος αντιδραστήρας εξακολουθούσε να λειτουργεί κανονικά, με την τοπική κοινότητα να υποστηρίζει τη συνέχιση λειτουργίας του εργοστασίου, δεδομένου ότι εξασφάλιζε την κάλυψη των αναγκών της σε ηλεκτρικό. Τελικά το πυρηνικό εργοστάσιο έκλεισε το 2019, όχι όμως για λόγους δημόσιας ασφάλειας, αλλά λόγω του ανταγωνισμού με το φθηνό, σχιστολιθικό φυσικό αέριο.
Σε λίγα χρόνια θα αρχίσει να λειτουργεί ξανά, χάρη στην αναπάντεχη συνεργασία μιας περιφερειακής ενεργειακής εταιρείας και ενός τιτάνα της τεχνολογίας: στα μέσα του προηγούμενου μήνα η Constellation Energy (η οποία προέβη στη διακοπή λειτουργίας του δεύτερου αντιδραστήρα) και η Microsoft υπέγραψαν συμφωνία, με την πρώτη να δεσμεύεται να δαπανήσει 1,6 δισ. δολάρια για τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων έως το 2028 και τη δεύτερη να αγοράζει την καθαρή ενέργεια που θα παράγεται από τότε και στο εξής επί μία εικοσαετία.
«Αφού μειώθηκε δραστικά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, το ποσοστό της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας ανά τον κόσμο που παράγεται από νέους αντιδραστήρες αυξάνεται πλέον ξανά» διαβάζουμε στον Economist. Στις ΗΠΑ, αν και υπάρχουν 94 συμβατικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες (περίπου το ένα πέμπτο του συνόλου ανά την υφήλιο), τα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν λίγοι καινούργιοι. Στον υπόλοιπο κόσμο, όμως, υπό κατασκευή βρίσκονται περισσότεροι από 60, κυρίως στη Ρωσία και στην Κίνα, αλλά ακόμα και σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η κυβέρνηση της Τσεχίας, για παράδειγμα, ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούλιο ότι θα δαπανήσει 17 δισ. δολάρια για την κατασκευή (από τη νοτιοκορεατική Korea Hydro & Nuclear Power) δύο πυρηνικών αντιδραστήρων. Παράλληλα αυξάνεται σχεδόν παντού τον ενδιαφέρον για μικρούς αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες (Small Modular Reactors, SMRs), οι οποίοι κατασκευάζονται πιο εύκολα και με μικρότερο κόστος, ενώ θεωρούνται και πιο ασφαλείς.
«Ανατέλλει, επιτέλους, μια νέα εποχή για την πυρηνική ενέργεια;» διερωτάται ο Economist. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που παραθέτει το βρετανικό έντυπο, η απάντηση είναι «ναι». Αυτό οφείλεται κατά μεγάλο βαθμό στις αποκαλούμενες Big Tech και στην ξέφρενη κούρσα της Τεχνητής Νοημοσύνης.
«Η ζήτηση από τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η Microsoft, η Amazon και η Google, που προσπαθούν να εξασφαλίσουν επαρκή καθαρή ενέργεια για την τροφοδοσία των κέντρων δεδομένων που υποστηρίζουν την έκρηξη της ΤΝ, επιταχύνει την επιστροφή της πυρηνικής ενέργειας» συνοψίζει το βρετανικό Μέσο.
Μιλώντας στον Economist, ο Μπραντ Σμιθ, πρόεδρος της Microsoft, εξήγησε πως ακόμη και πριν την εμφάνιση της ΤΝ, η υπόσχεση της εταιρείας του να αφαιρέσει περισσότερα αέρια θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα από όσα έχει εκλύσει σε ολόκληρη την ιστορία της ήταν από μόνη της εξαιρετικά φιλόδοξη.
Σήμερα, εξαιτίας της ΤΝ, εκτιμά ότι η Microsoft θα καταναλώνει πέντε με έξι φορές περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030 σε σχέση με τις εκτιμήσεις της το 2020, όταν ανέλαβε τη σχετική δέσμευση, το οποίο σημαίνει πως χρειάζεται απεγνωσμένα τεράστιες ποσότητες καθαρής ενέργειας.
Big Tech και κυβερνήσεις σε αναζήτηση αντιδραστήρων
Η πυρηνική ενέργεια είναι ιδανική για τη λειτουργία κέντρων δεδομένων, όχι μόνο επειδή είναι καθαρή, αλλά και γιατί παρέχεται καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο, σε αντίθεση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Ελκυστική καθιστά τη χρήση της και η κλίμακα των πυρηνικών σταθμών: για τη λειτουργία ενός κέντρου δεδομένων ΤΝ απαιτείται ενέργεια ισχύος έως και ένα gigawatt, η οποία θα μπορούσε να παρέχεται είτε από ένα εκατομμύριο ηλιακούς συλλέκτες είτε μόνο από έναν πυρηνικό σταθμό.
Το πρόβλημα, όμως, είναι πως υπάρχουν σχετικά λίγοι παροπλισμένοι πυρηνικοί αντιδραστήρες στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία που θα μπορούσαν να εκσυγχρονιστούν από τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Οπότε θα χρειαστεί να κατασκευαστούν νέες μονάδες. Ομως, όπως εξηγείται στο δημοσίευμα του Economist, αυτά τα έργα απορροφούν τεράστια κεφάλαια και είναι ευαίσθητα στις διακυμάνσεις των επιτοκίων και σε μεγάλες καθυστερήσεις.
Από αυτήν την άποψη, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πυρηνικό εργοστάσιο του Βοτλ, που άνοιξε πρόσφατα στην Πολιτεία της Τζόρτζια, το πρώτο στις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες: η κατασκευή του κόστισε 35 δισ. δολάρια, ποσό υπερδιπλάσιο σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, και ολοκληρώθηκε με επτά χρόνια καθυστέρηση. Επιπλέον, ο κίνδυνος υπερβάσεων είναι υψηλότερος σήμερα επειδή έχουν ατροφήσει, τουλάχιστον εκτός Κίνας και Ρωσίας, τόσο οι αλυσίδες εφοδιασμού όσο και η τεχνογνωσία που απαιτούνται για την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων.
Επιδιώκοντας τον μετριασμό των επιχειρηματικών κινδύνων, οι Βig Τech αναζητούν εξωτερικούς επενδυτές. Τον προηγούμενο μήνα η Microsoft αποφάσισε να ενώσει τις δυνάμεις της με την BlackRock και άλλες επενδυτικές εταιρείες με στόχο την ίδρυση ενός ταμείου υποδομών 30 δισ. δολαρίων αφιερωμένου στην ΤΝ, και σύμφωνα με τον πρόεδρο της Microsoft, μεταξύ των έργων που θα χρηματοδοτηθούν θα περιλαμβάνεται, κατά πάσα πιθανότητα, η κατασκευή νέων πυρηνικών αντιδραστήρων.
Το ενδιαφέρον των τιτάνων της τεχνολογίας προσελκύουν επίσης οι μικροί αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες. Προς το παρόν υπάρχουν μόνο δύο σε λειτουργία, στην Κίνα και στη Ρωσία. Ωστόσο οι Δυτικοί κατασκευαστές εξοπλισμού παραγωγής ενέργειας, όπως η GE Vernova και η Rolls Royce, αναπτύσσουν ήδη δικά τους μοντέλα, ενώ ιδιαίτερα δραστήριες είναι και πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις.
Η TerraPower, που χαίρει της υποστήριξης του Μπιλ Γκέιτς, τον περασμένο Αύγουστο άρχισε να σκάβει τα θεμέλια του πρώτου εργοστασίου της στο Γουαϊόμινγκ, ενώ η Oklo, μια άλλη startup με ειδίκευση στους μικρούς αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες, σχεδιάζει την κατασκευή αρκετών μικρής κλίμακας πυρηνικών σταθμών έως το 2030.
Ωστόσο η σχετική τεχνολογία είναι ελάχιστα δοκιμασμένη στην πράξη, ειδικά σε μεγάλη κλίμακα, ενώ το υψηλό κόστος που συνεπάγεται η κατασκευή συμβατικών πυρηνικών σταθμών «θα συνεχίσει να επιβαρύνει την ανάπτυξη του κλάδου και τις ελπίδες των Big Tech να τροφοδοτήσουν την επανάσταση της ΤΝ δίχως να εκλύσουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα στην ατμόσφαιρα» αποφαίνεται ο Economist.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, έπειτα από χρόνια, για την πυρηνική ενέργεια δείχνουν, βεβαίως, και πολλές κυβερνήσεις. Σε μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της Εβδομάδας του Κλίματος του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον προηγούμενο μήνα, αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν τη δέσμευση που ανέλαβαν πέρυσι περισσότερες από 20 χώρες (στη Σύνοδο Κορυφής για το Κλίμα στο Ντουμπάι) περί τριπλασιασμού της παγκόσμιας παραγωγής πυρηνικής ενέργειας έως το 2050. Επιπλέον, 14 μεγάλες τράπεζες δήλωσαν φέτος ότι σκοπεύουν να χρηματοδοτήσουν νέα έργα μεγάλης κλίμακας με επίκεντρο την πυρηνική ενέργεια.
Επισημαίνοντας την αύξηση της ζήτησης για ενέργεια λόγω της επέλασης της Τεχνητής Νοημοσύνης, ο Μοχάμεντ Αλ Χαμάντι, επικεφαλής της Emirates Nuclear Energy Corporation, δήλωσε: «Είμαστε μάρτυρες μιας σημαντικής αλλαγής όσον αφορά τη δυναμική ολόκληρου του κλάδου». Σύμφωνα με τον Economist, όμως, για να υπάρξει περαιτέρω εξέλιξη είναι απαραίτητος ένας συνδυασμός «τεχνολογικής εφευρετικότητας, οικονομικής μαγείας και υποστηρικτικών πολιτικών».