Οίνος ευφραίνει καρδίαν έλεγαν οι αρχαίοι Ελληνες. Αιώνες μετά, οι επιστήμονες, χωρίς να αναιρούν τις παρατηρήσεις των προγόνων μας, υποπτεύονται πως το (πολύ) αλκοόλ δεν… ευφραίνει και το μικροβίωμα του εντέρου, που για πολλούς ερευνητές αποτελεί πλέον ένα ξεχωριστό και πολύτιμο «όργανο» του ανθρώπινου οργανισμού.
Ξετυλίγοντας το κουβάρι από την αρχή, είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι το έντερο φιλοξενεί τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς (βακτήρια, μύκητες, ιούς…), ορισμένοι εκ των οποίων δρουν ευεργετικά στην πέψη, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στην εντερική λειτουργία. Αλλοι, πάλι, κρίνονται ως επιβλαβείς.
Πρόκειται, όμως, για ένα σχετικά νέο ερευνητικό πεδίο, με αποτέλεσμα «να υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε», όπως δηλώνει στους New York Times ο δρ Λορέντσο Λέτζο, ο οποίος μελετά τις επιπτώσεις του εθισμού στο αλκοόλ στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ.
Επειτα, οι περισσότερες από τις διαθέσιμες έρευνες σχετικά με το αλκοόλ και το μικροβίωμα έχουν επικεντρωθεί σε άτομα που είναι επιρρεπή στην κατάχρηση, διευκρινίζει η δρ Cynthia Hsu, γαστρεντερολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Σαν Ντιέγκο. Αρα, παρότι τα έως τώρα δεδομένα δίνουν μια πρώτη εικόνα, υπάρχει ακόμη πολύς ερευνητικός δρόμος να διανυθεί.
Οι πρώτες ενδείξεις, που… ζαλίζουν
Μια χούφτα μελέτες, αναφέρουν οι New York Times, διαπιστώνουν ότι τα άτομα με διαταραχή χρήσης αλκοόλ (δηλαδή με αδυναμία ελέγχου ή διακοπής της προβληματικής συνήθειας) φέρουν συχνά μια ανισορροπία «καλών» και «κακών» βακτηρίων στο έντερό τους. Η επιστημονική ορολογία της κατάστασης αυτής είναι «δυσβίωση» και γενικά συνδέεται με αυξημένο ρίσκο ανάπτυξης χρόνιας φλεγμονής και νοσηρότητας.
Στην ίδια λίστα, ο δρ Λέτζο προσθέτει μία ακόμη αρνητική επίδραση της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ στο μικροβίωμα του εντέρου, όταν εστιάζει στην εντερική διαπερατότητα. «Ενας υγιής εντερικός χιτώνας λειτουργεί ως φράγμα μεταξύ του εσωτερικού τού εντέρου –που είναι γεμάτο μικρόβια, τρόφιμα και δυνητικά επιβλαβείς τοξίνες– και του υπόλοιπου σώματος» εξηγεί.
Συνεπώς, «όταν η επένδυση του εντέρου καταρρέει, τα βακτήρια και οι τοξίνες μπορούν να διαφύγουν στην κυκλοφορία του αίματος και να ρέουν στο ήπαρ» προσθέτει η δρ Hsu.
Υπάρχουν, όμως, και καλά νέα: Σε ανθρώπους που έλαβαν θεραπεία για διαταραχή χρήσης αλκοόλ, το μικροβίωμα του εντέρου τους άρχισε να δείχνει σημάδια ανάκαμψης έπειτα από δύο με τρείς εβδομάδες αποχής από το οινόπνευμα. Η βελτίωση αυτή, πάντως, μπορεί επίσης να οφείλεται σε άλλους παράγοντες, όπως η υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής.
Οταν το μικροβίωμα «διψά» για αλκοόλ.
Σε αυτό το σημείο το όλο ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο. «Προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν ότι ένα ανθυγιεινό έντερο μπορεί ακόμη και να συμβάλει στην επιθυμία για αλκοόλ» σημειώνει από την πλευρά του ο δρ Jasmohan Bajaj, ηπατολόγος στο Πανεπιστήμιο Virginia Commonwealth και στο Ιατρικό Κέντρο Richmond V.A. Medical Center.
Οι New York Times επικαλούνται μελέτη του 2023, όταν ερευνητές εξέτασαν το μικροβίωμα 71 ατόμων ηλικίας 18 έως 25 ετών τα οποία δεν είχαν εξάρτηση από το αλκοόλ. Τι προέκυψε; Οσοι ανέφεραν συχνότερες κραιπάλες (δηλαδή οι γυναίκες κατανάλωναν τέσσερα ή περισσότερα ποτά μέσα σε περίπου δύο ώρες και οι άνδρες τουλάχιστον πέντε), παρουσίασαν αλλαγές στο μικροβίωμα, που συσχετίζονταν με μεγαλύτερη επιθυμία για αλκοόλ.
Και εκείνοι που πίνουν λιγότερο;
Τα ερευνητικά δεδομένα είναι περιορισμένα, μαρτυρά η δρ Τζένιφερ Μπαρμπ, κλινική επιστήμονας Βιοπληροφορικής στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ. Αυτό, πάντως, που έχουν διαπιστώσει οι επιστήμονες είναι ότι, σε σύγκριση με όσους δεν πίνουν καθόλου, οι άνθρωποι που πίνουν σε χαμηλά έως μέτρια επίπεδα έχουν πιο ποικιλόμορφο εντερικό μικροβίωμα – ένα χαρακτηριστικό που γενικά σχετίζεται με υγιές έντερο.
Η παρατήρηση αυτή θα μπορούσε, βέβαια, να αποδοθεί και σε άλλους παράγοντες, όπως η διατροφή και ο τρόπος ζωής. Ισως πάλι, σύμφωνα με την ειδικό, «τα αλκοολούχα ποτά πιθανόν να ωφελούν το μικροβίωμα – αν και πιθανότατα αυτό δεν οφείλεται στην αιθανόλη».
Για παράδειγμα, μελέτη του 2020 εστίασε σε 916 γυναίκες στη Βρετανία, οι οποίες κατανάλωναν δύο ή λιγότερα ποτά την ημέρα. Τα αποτελέσματα εκείνης της ανάλυσης έδειξαν ότι όσες επέλεγαν κόκκινο κρασί –ή, σε μικρότερο βαθμό, λευκό κρασί– είχαν μεγαλύτερη ποικιλία μικροβίων του εντέρου από εκείνες που δεν έπιναν. Δεν παρατηρήθηκε όμως το ίδιο σε γυναίκες που προτιμούσαν την μπίρα ή το λικέρ.
Τα δεδομένα αυτά οδήγησαν, μοιραία, τους ερευνητές στην υπόθεση ότι οι πολυφαινόλες, ενώσεις που βρίσκονται στον φλοιό των σταφυλιών και εντοπίζονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στο κόκκινο κρασί, μπορεί να είναι η απάντηση στο… μυστήριο.