Έχει γούστο ώρες-ώρες, πόσο εύκολα αποκαθηλώνονται πολιτικά μανιφέστα, πώς αποδομούνται βαρυσήμαντες προσωπικές απόψεις και καταρρέει το εγχώριο «αυτονόητο». Θα θυμάστε ασφαλώς την πρόταση του υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου να χτυπάει το σχολικό κουδούνι 45 λεπτά αργότερα απ’ ότι σήμερα, στις 9.00 π.μ. νταν. Το «πάρτι» που ακολούθησε, για μαθητές που θα μπορούν να ροχαλίζουν ανέτως πλέον το πρωί (ξενυχτώντας χωρίς τύψεις) και πρωτοβουλίες που θα ρίξουν την εκπαίδευση στα τάρταρα, έχει μείνει αξέχαστο.
Ποιος να το ‘λεγε, ότι η άποψη του υπουργού τους θα ήταν τελικά ορθή… Τουλάχιστον ως προς το σκέλος που θέλει τους μαθητές κάτω από το πάπλωμα τις πρωινές ώρες – υπάρχει και άλλο (παρακάτω). Την απάντηση στο «να κοιμάται ή να μην κοιμάται» τέλος πάντων το παιδί, δίνει η ίδια η Επιστήμη. Διά ενός πολύ ενδιαφέροντος άρθρου στους New York Times που προτρέπει να αφήσουμε χωρίς φόβο και πάθος τους εφήβους να παρατείνουν λίγο τον ύπνο τους.
Η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου συστήνει ως μίνιμουμ για το συγκεκριμένο ηλικιακό γκρουπ τις οκτώ ώρες, πλην όμως τρεις στους τέσσερις μαθητές δεν φθάνουν τον πήχη. Κι όποιος δεν χορταίνει ύπνο, δεν έχει καλά ξεμπερδέματα. Μειωμένη προσοχή, αδύναμο μνημονικό, που θα πει και χαμηλότερους βαθμούς και αμφίβολη πρόοδο στην τάξη. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να επιφέρει χειρότερα -από κακή διάθεση ως και συναισθηματικές, ακόμη και νοητικές, διαταραχές-, ενώ η μόνιμη στέρηση ύπνου έχει τη δύναμη να σύρει την υγεία σε σοβαρές περιπέτειες: διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, καρδιαγγειακά προβλήματα, καρκίνο.
Κλείστε τα αυτιά σας, λοιπόν, σε όσους αντιμετωπίζουν τη βασική λειτουργία του ύπνου ως μπελά, θεωρώντας αρετή να το είσαι στο πόδι από τα χαράματα · είναι απλώς επικίνδυνοι. Αγνοώντας βασικούς κανόνες Βιολογίας, που θέλουν την εφηβεία να μετατρέπει τα παιδιά σε κανονικές κουκουβάγιες, με το μάτι ορθάνοικτο μέχρι αργά. Χωρίς καμία σατανική διάθεση κατά γονέων. Φταίει ο (διαφορετικός) τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιδρά στο φως!
Κι όταν λέμε φως, δεν εννοούμε μόνο το ηλιακό. Με τις νέες τεχνολογίες, οθόνη για οθόνη δεν μένει σβηστή το βράδυ. Έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν καταδείξει ότι το 95% των παιδιών από 13 ως 17 ετών έχουν πλέον πρόσβαση σε smartphone, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 43% των μαθητών που πηγαίνουν Γυμνάσιο – Λύκειο είναι αγκαλιά με τον υπολογιστή τους ή το video game τους, περισσότερες από τρεις ώρες σε καθημερινή βάση, τη νύχτα, και όταν κανόνα έχουν την άλλη μέρα σχολείο. Βάλτε και τα Netflix, τα YouTube, τα Facebook, Instagram, Snapchat, σου ‘πα μου ‘πες, τα πιτσιρίκια μπορεί να αγγίξουν τα όρια της κραιπάλης, με καθήλωση έως και έξι ωρών κατά μέσο όρο μπροστά στη θεότητα της γενιάς τους.
Το μπλε φως που εκπέμπουν όμως τα LEDs, τα tablets, τα smaphones, οι τηλεοράσεις, καταστέλλει την έκκριση από τον οργανισμό της πολυτιμότερης εν προκειμένω ορμόνης, της μελατονίνης, της ουσίας που σηματοδοτεί το «είναι ώρα για ύπνο». Οι υπερβολικές νυκτερινές δόσεις οθόνης δεν επιτρέπουν με άλλα λόγια στον εγκέφαλο να αντιληφθεί ότι η ημέρα πάει, πέρασε, και πρέπει επιτέλους να ξεκουραστεί.
Κι εδώ είναι που έρχεται και κουμπώνει το θέμα με το πρωινό εγερτήριο για το σχολείο που αρχίζει στις 7 και κάτι. Το οποίο, αν είναι και ιδιωτικό, και έχει σχολικό για τη μεταφορά, υποχρεώνει τον μαθητή να ξυπνάει από τις 6.00 τα χαράματα. Φέρτε κατά νου την εικόνα: παιδιά που κοιμούνται όρθια, άκεφα, που γρυλίζουν αντί να λένε «καλημέρα», και το μόνο που μπορούν να σκεφθούν, αντί για εξισώσεις και επιθετικούς προσδιορισμούς, είναι το μαξιλάρι τους.
Το 2014, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής ήταν σαφής: κανένα σχολικό κουδούνι πριν από τις 8.30 π.μ. – τώρα πια, υπάρχουν κι άλλοι οργανισμοί Υγείας που υποστηρίζουν σθεναρά την ίδια πολιτική. Όταν τα σχολεία επιτυγχάνουν την εφαρμογή της, τα νέα είναι εντυπωσιακά. Αποδοτικότερη παρακολούθηση στην τάξη, καλύτεροι βαθμοί, ακόμη και μείωση των τροχαίων ατυχημάτων –λένε οι New York Times. Το περίφημο Rand Corporation, μεταφράζει μάλιστα σε αριθμούς το όφελος από το άνοιγμα των σχολείων μετά τις 8.30 π.μ., κάνοντας λόγο για «συνεισφορά» τουλάχιστον 83 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην οικονομία των ΗΠΑ, σε βάθος δεκαετίας. Από κοντά και το Ινστιτούτο Brookings που υπολογίζει μια μέση αύξηση στα δια βίου κέρδη ύψους 17.500 δολαρίων.
Το θέμα βεβαίως είναι, για να επανέλθουμε στα καθ’ ημάς, ότι οι όποιες απόψεις Γαβρόγλου δεν θα μπορέσουν ποτέ να βρουν το δίκιο τους, αν οι προτάσεις του, προτάσεις με τέτοιο κοινωνικό αντίκτυπο, δεν σταματήσουν να είναι αποσπασματικές και μάλλον εγωκεντρικές, με απώτερο στόχο τον πολιτικό ντόρο.
Οι ΗΠΑ δεν σταματούν να νομοθετούν από το 2014, τις αλλαγές αυτές. Η μετατόπιση χρονικά της σχολικής προσευχής είναι τιτάνιο έργο, αφού συμπαρασύρει τα… πάντα. Και προϋποθέτει ταυτόχρονη μετατόπιση όλης της ρουτίνας μιας οικογένειας. Από τα εξωσχολικά προγράμματα, μέχρι και το «πότε θα γυρίσει από τη δουλειά η μαμά στο σπίτι». Δεν μπορεί κανείς να πετάει ένα πυροτέχνημα και να περιμένει τον -φορτωμένο με χιλιάδες έγνοιες, εργαζόμενο- γονέα που το παρακολουθεί, να χειροκροτήσει. Αν θέλει η κυβέρνηση να το κάνει σοβαρά, ας το κάνει. Αλλά με συνολική κεντρική ευθύνη, με σχετική ενημέρωση των γονέων για τη χρησιμότητά του, με διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς, με φροντίδα για όσους υπηρετούν την καθημερινότητα των παιδιών.
Και ας αφήσουν τα παιδιά στα πιο γλυκά τους όνειρα. Ο ύπνος, είπαμε, τα θρέφει.