Ηταν Πρωτοχρονιά κάπου προς τα τέλη των ’80s. Ο Αγιος Βασίλης με είχε εντυπωσιάσει με τα πλούσια δώρα που μου είχε φέρει, ρεφάροντας για την περασμένη χρονιά που ήταν πολύ μικρά και φτωχικά. Οι γονείς μου με είχαν προειδοποιήσει τότε, ότι επειδή είχε να πάει σε πάρα πολλά παιδάκια, δεν μπορούσε να μου φέρει κάτι καλύτερο. Αλλά τον αμέσως επόμενο χρόνο, οι δουλειές του πήγαν πολύ καλύτερα, κι έτσι με αποζημίωσε κι εμένα με το παραπάνω.
Ενα φιλήσυχο μεσημέρι λίγο μετά τις γιορτές, έκανα ό,τι κάνει ένα μοναχοπαίδι για να σκοτώσει την ώρα του: είχα σκαρφαλώσει πάνω σε μία καρέκλα και ψαχούλευα τα πράγματα του πατέρα μου, στα πάνω ράφια του «σύνθετου» που είχαμε στο σαλόνι. Και τότε ήρθα αντιμέτωπη με την απόλυτη προδοσία. Ανάμεσα σε κάτι χαρτιά, ανακάλυψα την κάρτα που είχα αφήσει παραδοσιακά στον Αγιο Βασίλη δίπλα από το μελομακάρονο-κέρασμα, με την οποία τον ευχαριστούσα προκαταβολικά για τα δώρα του.
Εκείνη η στιγμή, ήταν χωρίς αμφιβολία, το πρώτο ηχηρό χαστούκι που διέλυσε μεμιάς την παιδική μου αθωότητα. Ετρεξα έξαλλη στους γονείς μου που κοιμούνταν ανίδεοι, για να τους ξεμπροστιάσω ανεμίζοντας την κάρτα, ως αδιάσειστο στοιχείο της όχι και τόσο καλά στημένης πλεκτάνης τους.
«Ο Αγιος Βασίλης σου τα έφερε τα δώρα! Η κάρτα τού έπεσε όταν έφευγε και την έβαλε ο πατέρας σου στα πράγματά του» ήταν η εξήγηση της μητέρας μου, σε μία απέλπιδα προσπάθειά της να μου παρατείνει τον μύθο.
Από τη μία ήθελα να την πιστέψω, από την άλλη όμως, ήξερα ότι είχε σπάσει κάτι μέσα μου οριστικά. Θυμάμαι να κρατάω έναν εντυπωσιακό μεγάλο πλαστικό συνδετήρα με τον Μπαμπα-Στρουμφ επάνω, απειλώντας να τον σπάσω εκτονώνοντας έτσι την οργή μου για το φριχτό ψέμα.
Τα χρόνια πέρασαν, εγώ ξεπέρασα την πρώτη μου μετωπική σύγκρουση με την αλήθεια και τώρα που κοιτάζω προς τα πίσω, σκέφτομαι ότι τα ψέματα που σκαρφίζονται οι γονείς μας για να μας πείσουν ότι ο Αγιος Βασίλης είναι υπαρκτό πρόσωπο, δεν είναι μόνο τα πιο ανώδυνα, αλλά και τα πιο χαριτωμένα. Τα έλεγαν για να παρατείνουν το παραμύθι και τη μαγεία.
Ωστόσο, μία νέα έρευνα από αυστραλούς ειδικούς που δημοσιεύει το BBC, οδεύει σε μία διαφορετική άποψη, καθώς τέσσερις στους πέντε τονίζουν ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν την αλήθεια από πολύ νωρίς για τη μυθοπλασία του Αγιου Βασίλη και την τρυφερή πραγματικότητα ότι οι γονείς κρύβονται πίσω από αυτή τη σπιτική υπερπαραγωγή.
Η Κέλι Αλεν, αναπτυξιακή ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, είναι η μοναδική που θεωρεί σωστό να διατηρείται – όσο μπορεί – ο μύθος του καλού παππούλη που βρίσκει κάθε χρόνο τον τρόπο να τρυπώνει στο σπίτι μας και να μας φέρνει δώρα: «Είναι άλλο πράγμα να λες ψέματα στο παιδί σου για τον Αγιο Βασίλη όταν είναι τριών ετών και άλλο όταν είναι δώδεκα. Κάθε παιδί έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης και πρέπει να οδηγηθεί στα δικά του συμπεράσματα όταν εκείνο νιώσει έτοιμο, χωρίς να του επιβληθεί η σκληρή πραγματικότητα των μεγάλων».
Η Αμένεχ Σαχαγιάν, από το Καθολικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, θεωρεί ότι οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να λένε ψέματα στα παιδιά τους: «Οταν ένα παιδί ρωτά τους γονείς του για το αν υπάρχει ή όχι Αγιος Βασίλης, σημαίνει ότι είναι σε ένα στάδιο που μπορεί να διαχωρίσει την πραγματικότητα από τη φαντασία. Οταν λοιπόν τα παιδιά φτάνουν σε αυτό το σταυροδρόμι, είναι πισωγύρισμα αν τα κρατήσουμε μέσα από ψέματα σε ένα πιο πρώιμο διανοητικό στάδιο».
Σε παρόμοια γραμμή πλεύσης βρίσκεται και η Ρεμπέκα Ινγλις, λέκτορας στο Queensland University of Technology: «Δεν είμαι η μόνη που ένιωσε προδομένη όταν ανακάλυψε το καλοστημένο ψέμα των γονιών μου σχετικά με τον Αγιο Βασίλη, γεγονός που με έκανε να αναρωτιέμαι τι άλλα φριχτά ψέματα μπορεί να είχαν σκαρώσει πίσω από την πλάτη μου».
Ιδιαιτέρως γλαφυρός είναι ο Πίτερ Ελερτον, επίσης από το Queensland University: «Δεν είναι σωστό να λέμε ψέματα για τον Αγιο Βασίλη. Λέμε ψέματα στα παιδιά μας για πολλά πράγματα, συνήθως για να καλύψουμε κάτι δυσάρεστο: ο Ρεξ πήγε στον σκυλοπαράδεισο, η μανούλα και ο μπαμπάκας δεν μάλωναν – απλώς έπαιζαν, η γιαγιά πήγε ένα μεγάλο ταξίδι. Αλλες φορές το κάνουμε για να διαιωνίσουμε ένα στερεότυπο: τα αγόρια δεν κλαίνε, οι αθλητές είναι πάντα ένα καλό πρότυπο, μπορείς να πετύχεις τα πάντα αν δουλέψεις πολύ σκληρά. Ο μύθος του Αγιου Βασίλη είναι όμως αρκετά επικίνδυνος. Οταν για παράδειγμα λέμε ότι θα σου φέρει δώρα μόνο αν είσαι καλό παιδί, τι μήνυμα περνά για τις άπορες οικογένειες που δεν έχουν λεφτά για να πάρουν κάτι στα παιδιά τους; Και πόση ζημιά μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο στην αυτοεκτίμησή τους; Στην πραγματικότητα, τα παιδιά επεξεργάζονται σε μεγαλύτερο βάθος απ’ ό,τι νομίζουμε τέτοια περιστατικά και μπορεί κάλλιστα να δημιουργηθούν ψυχολογικά τραύματα».
Εξίσου κατηγορηματικός είναι και ο Ντέιβιντ Ζίντζιερ από το Monash University: «Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που διαθέτουν την πιο πλούσια φαντασία, είναι εκείνα που έχουν μεγαλύτερη ικανότητα στο να διαχωρίζουν τον φαντασιακό από τον υπαρκτό κόσμο. Ο μύθος του Αγιου Βασίλη είναι ένας υπέροχος μύθος, αλλά όσο πιο πολλά ψέματα λέμε στα παιδιά μας, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για εκείνα να μας εμπιστεύονται στο μέλλον».
Αλλωστε, ο Αγιος Βασίλης έχει πλέον και λογαριασμό στο Instagram, ακολουθώντας με ευλάβεια τις τεχνολογικές εξελίξεις και απαιτήσεις. Μόνο που για κακή του τύχη, εκτός από τα δικά του ξωτικά, υπάρχουν και τα τρολ των social media, που σχολιάζουν κάτω από τις χουχουλιάρικες αναρτήσεις του με ατάκες του τύπου «θα έρθω να σου ξεριζώσω το μούσι / θέλω ναρκωτικά για τα Χριστούγεννα». Και κάπως έτσι, η χριστουγεννιάτικη μαγεία, πάει περίπατο…