Οσοι είμαστε από σαράντα ετών και άνω και έχουμε γεννηθεί και μεγαλώσει στην Θεσσαλονίκη, θυμόμαστε τη Βόλβη για δύο πράγματα: το ιστορικό της συνέδριο και τα Ρίχτερ που οδηγούσαν τα τρομαγμένα κεφάλια μας κάτω από τα σχολικά θρανία. Μόλις 35 χιλιόμετρα μακριά και με χαμηλό εστιακό βάθος, η λίμνη έχει ταρακουνήσει συχνά την πόλη, με καταστροφικότερο τον σεισμό του 1978, οπότε και θρηνήσαμε αρκετά θύματα από κατάρρευση πολυκατοικίας και εκτεταμένες ζημιές. Σήμερα, και στον απόηχο όσων διαδραματίστηκαν σε Τουρκία και Συρία, είναι εύλογο το ερώτημα κατά πόσο τελικά πρέπει και εμείς να ανησυχούμε για τα δικά μας κτίρια. Αλλά πώς μπορείς να το διαπιστώσεις αυτό;
Οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν πως ο αντισεισμικός μας κανονισμός είναι ο πλέον σύγχρονος και συνάμα αυστηρός και εφαρμόζεται στην ολότητά του στις οικοδομικές κατασκευές στα πέρατα της επικράτειας. Ο διάβολος, όμως, κρύβεται στις λεπτομέρειες: ο πρώτος υποχρεωτικός κώδικας εκδόθηκε το 1958 και, προφανέστατα, η πόλη προϋπήρχε αυτού. Επίσης, ο κώδικας αυτός ανανεώθηκε σε σημαντικό βαθμό το 1984, για να καλύψει τα κενά που διαπιστώθηκαν μετά τον σεισμό της Θεσσαλονίκης το 1978. Εάν λοιπόν συμφωνούμε πως πράγματι η πόλη δεν ξαναχτίστηκε το 1984, πού βρίσκονται και πόσα είναι όλα αυτά τα κτίρια, 65 ετών και άνω, χτισμένα πολλά εξ αυτών δίχως την απαραίτητη αντισεισμική πρόνοια;
Αυτή τη στιγμή ανοικτά δεδομένα για το κτιριακό απόθεμα της πόλης δεν είναι, δυστυχώς, διαθέσιμα. Ετσι, στραφήκαμε στις… μικρές αγγελίες. Συλλέγοντας σχολαστικά πάνω από 46.114 online πωλητήρια κατοικιών ανηρτημένα μεταξύ 2015 με 2019, καταφέραμε, μέσα από το αντίστοιχο στίγμα στο Google Maps, να απεικονίσουμε την ηλικιακή κατανομή της κτιριακής υποδομής της πόλης. Βάζοντάς το πάνω στο τοπογραφικό της πόλης, προκύπτει ο εξής ενδιαφέρων χάρτης.
Με την αναγωγή στις εκδόσεις του αντισεισμικού μας κώδικα, προκύπτει η εξής αναπαράσταση, όπου με κόκκινο χρώμα απεικονίζονται οι κατοικίες που χτίστηκαν πριν την πρώτη υποχρεωτική έκδοση, το 1984.
Το παρακάτω γράφημα αναπαριστά τη μέση ηλικία κατασκευής για κάθε οικοδομικό τετράγωνο. Η Τούμπα, η Νέα Ελβετία, η περιοχή Βούλγαρη, περιοχές στην Ανω Πόλη, καθώς και οι Λαχανόκηποι στα Δυτικά, περιλαμβάνουν κατοικίες με τις πλέον σύγχρονες εκδόσεις του αντισεισμικού κανονισμού. Η μεγάλη πλειονότητα αφορά κατασκευές μεταξύ 1959 και 1984, όπως αποτυπώνονται σε πορτοκαλί χρώμα.
Ωστόσο, η μέση ηλικία δεν φανερώνει τις ακραίες τιμές. Εάν τώρα ανάγουμε τα στίγματα στα οικοδομικά τετράγωνα στην αρχαιότερη ηλικία, προκύπτει πως σχεδόν όλο το ιστορικό κέντρο, καθώς και οι παράλληλες στη Βασιλίσσης Ολγας οδοί, έχουν τουλάχιστον ένα ακίνητο που έχει χτιστεί πριν την υποχρεωτικότητα του αντισεισμικού μας κώδικα, το 1959.
Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει πως όλες αυτές οι κατασκευές είναι επισφαλείς, ούτε πως πρέπει να μας πιάνει πανικός. Ομως, πρέπει να παραδεχθούμε πως η πόλη έχει και μια… ηλικία και πρέπει να αρχίσει να προσέχει περισσότερο. Ανθρωποι ζουν και αναπνέουν σε κτίρια με παλαιά οικοδομικά υλικά, ελλιπείς κατασκευαστικές τεχνικές, που δεν χτίστηκαν για να φορτωθούν με τόσα πολλά κλιματιστικά, πειραγμένους ημιυπαίθριους, αυθαίρετα δώματα και, ίσως, κομμένες κολώνες. Αν είναι κάτι που πρέπει να μας μείνει από όλα αυτά, είναι πως οι οικοδομές –όπως και οι άνθρωποι– καλό είναι να περνούν για ένα τακτικό check-up όταν πια πατήσουν τα 60, προτού να είναι πολύ αργά.
Το διαδραστικό γράφημα στην πλήρη του έκταση είναι διαθέσιμο εδώ.
* Ο Χαράλαμπος Ξανθοπουλάκης είναι αρχιτέκτων λογισμικού και εργάζεται στις Κάτω Χώρες