«Η Γαλλία είναι ένας παράδεισος που κατοικείται από ανθρώπους που νομίζουν ότι ζουν στην κόλαση», έγραφε ο γάλλος περιηγητής Σιλβέν Τεσόν –και όπως επισημαίνει ο Αλεξάντερ Χερστ στον Guardian, είχε δίκιο.
Οι εικόνες από τη Γαλλία τους δύο τελευταίους μήνες, γράφει, πράγματι δίνουν την εντύπωση ότι η χώρα είναι μια κόλαση: Βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα στην αστυνομία και εξτρεμιστικές ομάδες διαδηλωτών, με φόντο τους φλεγόμενους κάδους σκουπιδιών. Η κατάσταση είναι ακριβώς η αναμενόμενη, σύμφωνα με τον Χερστ, ο οποίος είναι συγγραφέας και ζει στο Παρίσι. Μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς τόσο οι διαδηλωτές όσο και η κυβέρνηση υπερβάλλουν ο καθένας από την πλευρά του και είναι ανυποχώρητοι στις θέσεις τους.
Η Γαλλία, βέβαια, δεν είναι ένας κυριολεκτικός παράδεισος. Εδώ και τέσσερις δεκαετίες η ανεργία κινείται σε υψηλά επίπεδα, η οικονομική κρίση του 2008-09 καθήλωσε τα εισοδήματα για πάνω από δέκα χρόνια, η εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση δοκιμάζεται πολύ λόγω των χειρισμών του Εμανουέλ Μακρόν στο συνταξιοδοτικό και ο πληθυσμός εγκαταλείπει την επαρχία «πνίγοντας» τα αστικά κέντρα. Επιπλέον, οι Γάλλοι αντιμετωπίζουν πλέον κατά πρόσωπο μια πικρή αλήθεια, αυτήν της μειωμένης επιρροής της χώρας τους στο διεθνές πεδίο.
Η Γαλλία είναι μια χώρα με πολλά πρόσωπα: Αλλο βλέπουν οι τουρίστες, άλλο οι ξένοι που ζουν μόνιμα στη χώρα, άλλο οι Γάλλοι που ζουν στο εξωτερικό, και εντελώς άλλο οι ίδιοι οι Γάλλοι που πράγματι βλέπουν τη χώρα τους σαν κόλαση.
Στη δική τους εκδοχή, η Γαλλία έχει πνιγεί από τη μετανάστευση και το Ισλάμ, ή από τον ακραίο νεοφιλελευθερισμό ή από τον αυταρχισμό, ή από κάποιον συνδυασμό όλων αυτών. Αυτό δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, αλλά οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας –για τον εαυτό μας– είναι πολύ πειστικές.
Ο Χερστ, ο οποίος διδάσκει στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, έκανε ένα «πείραμα» με τους φοιτητές του. Τους έδειξε έναν πίνακα με τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) και την κατάταξή τους με βάση τις ανισότητες που υπάρχουν σε αυτές, κρύβοντας τα ονόματα.
Οι περισσότεροι πίστευαν –ορθώς– ότι η χώρα στην κορυφή της λίστας ήταν οι ΗΠΑ. Ολοι έκαναν λάθος στην εκτίμησή τους για τη θέση της Γαλλίας, την οποία τοποθέτησαν λίγο κάτω από τις ΗΠΑ, στις πρώτες τέσσερις θέσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, η Γαλλία είναι στις τελευταίες θέσεις της λίστας, λίγο πάνω από τη Δανία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Νορβηγία.
Ο δείκτης ανισότητας Gini, το βασικό εργαλείο μέτρησης της άνισης κατανομής εισοδήματος για τις χώρες, στη Γαλλία είναι χαμηλότερος σήμερα απ’ ότι ήταν τη «χρυσή τριακονταετία» της, από το 1945 ως το 1975.
Η Γαλλία αφιερώνει υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ της στη διόρθωση των ανισοτήτων της αγοράς από οποιαδήποτε άλλη πλούσια χώρα, ενώ έχει και ένα απαράμιλλο πρόγραμμα στήριξης των εισοδημάτων και των καλλιτεχνών. Ως αποτέλεσμα, είναι κοντά στην κορυφή παγκοσμίως για το προσδόκιμο ζωής, με τους εργαζομένους της να συνταξιοδοτούνται νωρίτερα, κατά μέσο όρο, από οποιονδήποτε άλλον στην Ευρώπη ακόμη και μετά τη μεταρρύθμιση που προωθεί ο Μακρόν και με το χαμηλότερο ποσοστό φτώχειας μεταξύ των ηλικιωμένων.
Η ανεργία –ένα διαχρονικό πρόβλημα– είναι κάτω από το 7%, ένα ποσοστό που παραπέμπει στην εποχή πριν την οικονομική κρίση του 2008-09, εν μέρει λόγω των δημόσιων επενδύσεων που έγιναν για την απορρόφηση νέων τα τελευταία δύο χρόνια. Σε λιγότερο από μια δεκαετία η Γαλλία από απούσα στον κόσμο των startups έγινε η βασίλισσα της Ευρώπης στον τομέα των επενδύσεων σε νεοφυείς επιχειρήσεις.
Στον τομέα της προσαρμογής της οικονομικής ανάπτυξης στις κλιματικές ανάγκες, η Γαλλία προηγείται όλων των ομοτίμων της. Ενώ οι ΗΠΑ παράγουν 0,28 τόνους αερίων θερμοκηπίου για κάθε 1.000 δολάρια του ΑΕΠ, η Γαλλία κάνει το ίδιο με μόνο 0,14 τόνους εκπομπών. Οι γαλλικές κατά κεφαλήν εκπομπές είναι οι χαμηλότερες από οποιαδήποτε μεγάλη, πλούσια χώρα και μειώνονται διαρκώς –χαμηλότερες κατά 25% από το 2005– ενώ από το 1990 η συνολική δασική έκταση της Γαλλίας αυξήθηκε κατά 7%.
Η Γαλλία έχει συνδέσει τις μεγάλες πόλεις της με τα ταχύτερα τρένα στον κόσμο, πιο οικονομικά από την Κίνα, και το Grand Paris Express (περισσότερα από 200 χιλιόμετρα νέας διαδρομής του μετρό και 48 νέοι σταθμοί) κατασκευάζεται με το 20% του κόστους ανά χιλιόμετρο σε σχέση με την πιο πρόσφατη επέκταση γραμμής του μετρό της Νέας Υόρκης.
Παρόλα αυτά η Γαλλία έχει μια διαρκή τάση προς τον αυτοκυνισμό. Υπάρχει κάτι σχεδόν αξιέπαινο σε αυτό, ένα είδος αλληλεγγύης προς όσους δεν είναι τόσο τυχεροί. Το αφήγημα αυτό, όμως, κάποιες φορές καθιστά την αντίληψη πιο ισχυρή από την πραγματικότητα. Στην Ακρα Αριστερά και Ακρα Δεξιά, μεγάλα τμήματα του γαλλικού εκλογικού σώματος συσπειρώνονται γύρω από τη νοσταλγία για μια εποχή που η χώρα ήταν λιγότερο ευκατάστατη αλλά πιο σίγουρη για τον εαυτό της. Κοιτάζουν προς τα πίσω, σε μια εποχή που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Τόσο η κλιματική κρίση όσο και η τεχνητή νοημοσύνη έχουν αλλάξει εντελώς τα πράγματα. Ποιος πιστεύει ειλικρινά ότι η βασική δομή της εργασίας και της συνταξιοδότησης που γνωρίζουμε σήμερα θα είναι ίδια το 2060;
Η Γαλλία φαίνεται παγιδευμένη μέσα σε μια διαρκή «γκρίνια» που μονοπωλεί την προσοχή και υποσκάπτει την κοινωνική εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητη για να φύγει η χώρα προς τα μπροστά. Αντίθετα, τροφοδοτεί τον λαϊκισμό που βασίζεται στην αντίληψη ότι τα πράγματα στο παρελθόν ήταν καλύτερα.