Το καλοκαίρι του 2020, στα 49 της, η Μπεάτα Χαλάσι έμαθε ότι ο καρκίνος της (στον μαστό) είχε επανέλθει, και πήρε μια τολμηρή απόφαση. Ως ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ, στην Κροατία, γνώριζε ότι ερευνητές σε όλον τον κόσμο δοκίμαζαν θεραπείες καρκίνου που βασίζονται σε ιούς, ως εναλλακτική στις χημειοθεραπείες, που συχνά έχουν βαριές παρενέργειες.
Ετσι, η επιστήμονας αποφάσισε να δοκιμάσει κάποιους ιούς στον… εαυτό της. Σύμφωνα με το περιοδικό Nature, με την έγκριση των ογκολόγων της, μετέτρεψε τον εαυτό της σε πειραματόζωο, χρησιμοποιώντας, μαζί με τους συναδέλφους της, ενέσεις δύο τύπων ιών τους οποίους καλλιέργησε σε εργαστήριο.
Οπως αναφέρει η Washington Post, στη διάρκεια αρκετών εβδομάδων, η «αυτοσχέδια» θεραπεία της ιολόγου οδήγησε στη συρρίκνωση του όγκου της, επιτρέποντας ακολούθως τη χειρουργική αφαίρεσή του. Σε μια μελέτη τεκμηρίωσης του πειράματός της, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο στο επιστημονικό περιοδικό Vaccines, η Χαλάσι και οι συνεργάτες της ισχυρίζονται ότι η «μη συμβατική» θεραπεία οδήγησε σε ύφεση του καρκίνου για σχεδόν τέσσερα χρόνια.
Ειδικοί στον τομέα της βιοηθικής εκφράζουν στην Washington Post την αντίθεσή τους στην απόφαση της Χαλάσι να υιοθετήσει την αμφιλεγόμενη παράδοση του αυτο-πειραματισμού στην ιατρική, και να δημοσιεύσει τα αποτελέσματά της. Ισχυρίζονται πως, παρότι η ιολόγος είχε τα προσόντα ώστε να σταθμίσει την απόφαση να πειραματιστεί στον ίδιο της τον εαυτό της, ίσως, με το να γίνει η ίδια πειραματόζωο, να μην της επέτρεψε να είναι αντικειμενική ερευνητής.
Συμπληρώνουν, μάλιστα, ότι με δεδομένο ότι η μελέτη της είχε ως αντικείμενο μόνο έναν ασθενή –την ίδια–, είναι απίθανο να παράσχει αρκετές πληροφορίες ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με τις θεραπείες που δοκίμασε. Η Χαλάσι και δύο από τους συν-συγγραφείς της μελέτης δεν απάντησαν στην κριτική των ειδικών στη βιοηθική, αλλά το περιοδικό Nature επιβεβαίωσε στην Post ότι η ίδια ήταν η «50χρονη αυτοπειραματιζόμενη γυναίκα ιολόγος» της έρευνας.
Μελέτες διερευνούν τη χρήση ιών για τη θεραπεία του καρκίνου εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε για πρώτη φορά το 2015 μια μορφή θεραπείας με ογκολυτικούς ιούς, ιούς που έχουν τροποποιηθεί ώστε να επιτίθενται ειδικά στα καρκινικά κύτταρα, για τη θεραπεία του καρκίνου του δέρματος.
Η έρευνα έκτοτε επιδιώκει να διευρύνει το φάσμα των καρκίνων στους οποίους μπορεί να εφαρμοστούν τέτοιες μέθοδοι. Όμως οι κλινικές δοκιμές για νέες θεραπείες είναι περιορισμένες, όπως σημείωσαν η Χαλάσι και οι συνεργάτες της στη μελέτη τους, καθώς πραγματοποιούνται πρώτα σε ασθενείς των οποίων η υγεία μπορεί να έχει ήδη επηρεαστεί από συμβατικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία.
Αλλά η ιολόγος βρισκόταν σε μια ιδιαίτερη κατάσταση, καθώς είχαν περάσει αρκετά χρόνια από την αρχική διάγνωσή της με καρκίνο το 2016 και την επακόλουθη χημειοθεραπεία της. Παράλληλα, ήταν ένα σπάνιο υποκείμενο, που είχε τα μέσα και την τεχνογνωσία να παράξει και να χορηγήσει τη δική της πειραματική θεραπεία με τους ιούς.
Η Χαλάσι και οι συνεργάτες της χρησιμοποίησαν δύο τύπους ιών –ένα στέλεχος ιλαράς, που χρησιμοποιείται σε εμβόλια, και τον ιό της φυσαλιδώδους στοματίτιδας, που επηρεάζει τα ζώα– τους οποίους ετοίμασαν στο δικό της εργαστήριο, σύμφωνα με τη μελέτη. Οι ιοί εγχύθηκαν απευθείας στον όγκο, κατά διαστήματα και επί περίπου έξι εβδομάδες.
Σχεδόν 11 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής, ο όγκος της άρχισε να συρρικνώνεται και συνέχισε να μειώνεται σταδιακά, έως ότου ήταν αρκετά μικρός ώστε να αφαιρεθεί χειρουργικά μετά το τέλος των έξι εβδομάδων. Η μελέτη αναφέρει ότι το πείραμα ήταν απολύτως επιτυχημένο, με ελάχιστες παρενέργειες –μία ημέρα υψηλού πυρετού–, επιτρέποντας στους χειρουργούς να αφαιρέσουν τον όγκο χωρίς περαιτέρω ανάπτυξη ή εξάπλωση στο σώμα της.
Ο καρκίνος του μαστού της ασθενούς είχε υποτροπιάσει δύο φορές μετά την αρχική διάγνωσή της το 2016. Μετά τη θεραπεία με τους ιούς η ασθενής έμεινε ελεύθερη καρκίνου για 45 μήνες, όπως αναφέρει η μελέτη. Με το συγκεκριμένο πείραμα η Χαλάσι έγινε μέλος μιας σειράς ερευνητών που έχουν δοκιμάσει τις ιατρικές θεωρίες τους στους εαυτούς τους. Οι προσπάθειές τους έχουν οδηγήσει σε σημαντικές ιατρικές ανακαλύψεις – αλλά και σε αποτυχίες που οδηγούν σε θάνατο.
Σε γενικές γραμμές, η ιατρική επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι οι απόπειρες αυτοθεραπείας από πάσχοντες ιατρούς δεν διαθέτουν την απαιτούμενη αντικειμενικότητα. Παράλληλα, οι πολέμιοι της πρακτικής υποστηρίζουν ότι η δημοσιοποίηση περιπτώσεων όπως της Χαλάσι ενέχουν τον κίνδυνο ενθάρρυνσης πιο επικίνδυνων αυτο-πειραματισμών, από λιγότερο καταρτισμένους ασθενείς.
Η ιολόγος και οι συν-συγγραφείς της μελέτης αναγνωρίζουν ότι αυτή ήταν μια «απομονωμένη» έρευνα, αλλά ισχυρίζονται ότι αρκεί ώστε να ενθαρρύνει κλινικές δοκιμές για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της χρήσης ιών στα αρχικά στάδια του καρκίνου. Παραδέχονται, ωστόσο, ότι οι ειδικές συνθήκες της συγκεκριμένης μελέτης είναι πολύ δύσκολο να επαναληφθούν.