Μια τετραμελής οικογένεια, με τη μητέρα να κρατά το παιδί στα πόδια της. Δύο αδελφές αγκαλιασμένες. Τέτοιες περιγραφές θυμάτων της αρχαίας Πομπηίας είναι συγκινητικές αλλά όχι απαραίτητα αληθινές…
Διότι μια νέα επιστημονική μελέτη βασισμένη στις γενετικές αναλύσεις, αποκαλύπτει πως η «τετραμελής οικογένεια» που θάφτηκε σε ένα σπίτι της Πομπηίας ήταν στην πραγματικότητα τέσσερις άσχετοι άνδρες, ενώ η μία από τις δύο υποτιθέμενες αδελφές ήταν άνδρας!
Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο επιστημονικό περιοδικό Current Biology, οι επιστήμονες ανέλυσαν αρχαίο DNA από σκελετικά λείψανα και συνέθεσαν κομμάτια της ταυτότητας πέντε ανθρώπων, ξαναγράφοντας τις ιστορίες για το ποιοι ήταν και πώς σχετίζονταν, αν σχετίζονταν, μεταξύ τους.
Είναι η πρώτη φορά που ανακτάται και αναλύεται γενετικό υλικό από τα θύματα της Πομπηίας που θάφτηκε κάτω από στάχτη και ελαφρόπετρα το 79 μ.Χ. «Η μελέτη μας δείχνει πόσο λίγα ξέρουμε για τα γεγονότα της Πομπηίας. Με το επιστημονικό εργαλείο της γενετικής ανάλυσης, βλέπεις τα πράγματα πολύ διαφορετικά από τις αναπαραστάσεις. Μερικές φορές, αυτό που βλέπεις δεν είναι αυτό που νομίζεις ότι βλέπεις», λέει χαρακτηριστικά στην Washington Post ο Ντέιβιντ Ράιχ, γενετιστής που ειδικεύεται στο αρχαίο DNA στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ένας από τους επικεφαλής της έρευνας.
Η στιγμή του θανάτου
Από τότε που ξεκίνησαν οι ανασκαφές στα ερείπια της Πομπηίας, τη δεκαετία του 1700, έχουν κατασκευαστεί περισσότερα από 100 γύψινα εκμαγεία των σωμάτων των θυμάτων με τη ρίψη υγρού γύψου στα κενά που άφησε η καταστροφή των μαλακών ιστών τους. Πολλά από αυτά τα εκμαγεία εξακολουθούν να περικλείουν κομμάτια των οστών των θυμάτων.
Οι ερευνητές είχαν την ευκαιρία να συλλέξουν μερικά από αυτά τα θραύσματα κατά τη διάρκεια των προσπαθειών αποκατάστασης μεγάλου μέρους των γύψινων εκμαγείων (86 από τα 104). Δείγματα από πέντε άτομα απέδωσαν πλήρη ή μερικά γονιδιώματα. Οι ερευνητές ήταν πολύ τυχεροί, γράφει το Nature. Διότι η έκθεση στη θερμότητα της έκρηξης του ηφαιστείου θα μπορούσε να είχε καταστρέψει μεγάλο μέρος του γενετικού υλικού, κρύβοντας για πάντα την αλήθεια κάτω από τη στάχτη.
Δεν είναι αυτοί που νομίζεις
Τα πέντε άτομα που εξετάστηκαν γενετικά ήταν όλα άνδρες. Οι τέσσερις είχαν βρεθεί θαμμένοι μαζί κάτω από τα ερείπια κάποιου σπιτιού και μέχρι σήμερα οι μελετητές θεωρούσαν ότι ήταν οικογένεια. Μάλιστα το ένα άτομο φορούσε ένα χρυσό βραχιόλι και είχε θαφτεί με ένα πιο μικρόσωμο άτομο στα πόδια του. Ετσι προέκυψε η υπόθεση ότι επρόκειτο για μητέρα και παιδί. Ομως το DNA δεν μπορεί να πει ψέματα: ήταν και οι τέσσερις άνδρες χωρίς καμία βιολογική συγγένεια μεταξύ τους.
Σε άλλο σημείο της κατεστραμμένης Πομπηίας, δύο άτομα είχαν βρεθεί αγκαλιασμένα. Η μέχρι σήμερα επικρατούσα υπόθεση ήταν ότι επρόκειτο για δύο γυναίκες, πιθανώς αδελφές ή μάνα και κόρη. Η γενετική ανάλυση έδειξε ότι το ένα από τα δύο ήταν άνδρας. Η αιώνια αγκαλιά πιθανώς να αφορά τελικά κάποιο ζευγάρι…
«Αυτό που κάνει αυτή η μελέτη είναι να μας υπενθυμίσει ότι υπάρχουν μύθοι που πρέπει να καταρριφθούν», λέει στο Nature ο Στίβεν Ελις, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι στο Οχάιο, ο οποίος έχει ηγηθεί ανασκαφών στην Πομπηία. Σημειώνει ότι οι περισσότερες αφηγήσεις που χτίζονται γύρω από τα γύψινα εκμαγεία είναι απλουστευμένες ερμηνείες που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύσουν το ενδιαφέρον του κοινού.
Η ανάλυση DNA επιβεβαίωσε επίσης ότι ο πληθυσμός της Πομπηίας ήταν γενετικά ποικίλος: τα πέντε άτομα που εξετάστηκαν ήταν απόγονοι μεταναστών από την Ανατολική Μεσόγειο. «Το γνωρίζαμε από τα κοσμήματα που φορούσαν, τις λατρείες που ακολουθούσαν, τα αντικείμενα που κοσμούσαν τα σπίτια. Και τώρα το επιβεβαιώνουμε γενετικά», λέει ο Ελις.