Δύο μέτωπα που φαίνονται πολύ διαφορετικά αλλά στην πραγματικότητα έχουν πολλά κοινά βλέπει στη γεωπολιτική σκακιέρα ο πολύπειρος αρθρογράφος των New York Times Tόμας Φρίντμαν:
- Η Ουκρανία θέλει να ενταχθεί στη Δύση (στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ) αλλά βρίσκει μπροστά της τη Ρωσία του Πούτιν, που υποστηρίζεται και από το Ιράν.
- Το Ισραήλ δρομολογούσε την εξομάλυνση των σχέσεων με τα αραβικά κράτη, όπως η Σαουδική Αραβία, αλλά η πορεία του διακόπηκε από την επίθεση της Χαμάς, που στηρίζεται από το Ιράν. (Και, φυσικά, από τον Πόλεμο στη Γάζα που ακολούθησε.)
Οι εξελίξεις αυτές αντανακλούν κατά τον Φρίντμαν «έναν τιτάνιο γεωπολιτικό αγώνα μεταξύ δύο αντιτιθέμενων δικτύων εθνών και μη κρατικών φορέων, για το ποιες αξίες και συμφέροντα θα κυριαρχήσουν στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο μας».
Από τη μία πλευρά, ο Φρίντμαν τοποθετεί το «Δίκτυο της Αντίστασης», που είναι αφοσιωμένο στη διατήρηση κλειστών, αυταρχικών συστημάτων, «όπου το παρελθόν θάβει το μέλλον». Από την άλλη βλέπει το «Δίκτυο της Συμπερίληψης», που προσπαθεί να σφυρηλατήσει πιο ανοιχτά, συνδεδεμένα, πλουραλιστικά συστήματα, «όπου το μέλλον θάβει το παρελθόν».
Στη μέση βρίσκεται η Κίνα υπό τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, και ένα μεγάλο μέρος των χωρών που τοποθετούνται στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο: οι καρδιές τους, και συχνά οι τσέπες τους, είναι με τους «Αντιστασιακούς», αλλά το μυαλό τους είναι με τους «Συμμετοχικούς».
Ας δούμε τα δύο μεγάλα μέτωπα όπως τα συνοψίζει ο Φρίντμαν:
♦ Η Ουκρανία προσπαθεί να ξεφύγει από την ασφυκτική ρωσική σφαίρα επιρροής για να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιχειρεί να την εμποδίσει επειδή γνωρίζει ότι, αν η σλαβική Ουκρανία –με τους ταλαντούχους μηχανολόγους, τον στρατό γης και το γεωργικό δυναμικό της– ενταχθεί στον ευρωπαϊκό ιστό, η κλεπτοκρατική σλαβική απολυταρχία του θα απομονωθεί και θα απονομιμοποιηθεί περισσότερο από ποτέ.
Ωστόσο, ο Πούτιν δεν θα νικηθεί εύκολα, συνεχίζει ο Φρίντμαν στους NYTimes: «Ειδικά με τη βοήθεια των όπλων από τους συμμάχους του στο “Δίκτυο της Αντίστασης”, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, και την παθητική υποστήριξη από την Κίνα, τη Λευκορωσία και πολλά μέλη του Παγκόσμιου Νότου, τα οποία διψούν για το φθηνό πετρέλαιό του».
♦ Το Ισραήλ προσπαθούσε να σφυρηλατήσει την εξομάλυνση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία, η οποία αποτελεί την πύλη προς πολλά αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής, αλλά και προς μουσουλμανικά κράτη της Νότιας Ασίας με τα οποία το Ισραήλ δεν έχει ακόμη σχέσεις.
Δεν είναι μόνο οι Ισραηλινοί που ήθελαν να δουν αεροπλάνα της El Al και ισραηλινούς μηχανικούς να προσγειώνονται στο Ριάντ. Και η ίδια η Σαουδική Αραβία, υπό τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, φιλοδοξεί να γίνει ένας γιγάντιος κόμβος οικονομικών σχέσεων που θα συνδέει την Ασία, την Αφρική, την Ευρώπη, τον αραβικό κόσμο –και το Ισραήλ– σε ένα δίκτυο με κέντρο την ίδια.
«Το όραμά του είναι ένα είδος Ευρωπαϊκής Ενωσης της Μέσης Ανατολής, με τη Σαουδική Αραβία σε ρόλο άγκυρας, όπως κάνει η Γερμανία στην πραγματική ΕΕ» σημειώνει ο Φρίντμαν.
Γιατί το Ιράν και η Χαμάς θέλουν να σταματήσουν αυτή την εξέλιξη; Ο αρθρογράφος των New York Times απαντά ότι αυτό συμβαίνει για λόγους που είναι κοινοί αλλά και ξεχωριστοί:
- Από κοινού η Χαμάς και το Ιράν γνώριζαν ότι το Ισραήλ εδραίωνε τους δεσμούς του με μια νέα, εκσυγχρονιζόμενη Σαουδική Αραβία, πέραν των σχέσεών του με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μαρόκο και το Μπαχρέιν, στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ. Και, προφανώς, ήθελαν να εμποδίσουν αυτή την εξέλιξη.
- Η Χαμάς, ειδικότερα, δεν θέλει να δει το Ισραήλ να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τη Σαουδική Αραβία χωρίς να χρειαστεί να κάνει ούτε μια παραχώρηση στους Παλαιστίνιους: πάνω απ’ όλα για την ίδρυση Παλαιστινιακού Κράτους.
Ο Φρίντμαν επιμένει ότι και οι δύο πόλεμοι, σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται, είναι πόλεμοι που αφορούν τις ΗΠΑ. «Είναι σε μεγάλο βαθμό δική μας υπόθεση (…), αφού είμαστε βαθιά μπλεγμένοι και στις δύο συγκρούσεις. Αυτό που είναι κρίσιμο να έχουμε κατά νου για την Αμερική –τον ηγέτη του “Δικτύου της Συμπερίληψης”– είναι ότι αυτή τη στιγμή πολεμάμε στην Ουκρανία με τους δικούς μας όρους, αλλά πολεμάμε στη Μέση Ανατολή με τους όρους του Ιράν» σημειώνει.
Στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας, εξηγεί, ο ουκρανικός στρατός και ο λαός σηκώνουν όλο το βάρος της σύγκρουσης και είναι έτοιμοι να συνεχίσουν να το κάνουν. Το μόνο που ζητούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους είναι προηγμένα όπλα και οικονομική βοήθεια. «Πώς είναι δυνατόν να κωφεύουμε; Με δεκάδες δισ. δολάρια και χωρίς να σκοτωθεί ούτε ένας αμερικανός στρατιώτης, η Ουκρανία έχει προκαλέσει μια βαθιά υποχώρηση στον στρατό του Πούτιν, καθιστώντας τον πολύ λιγότερο επικίνδυνο για τη Δύση και το Κίεβο» τονίζει.
Ο Φρίντμαν αναφέρεται, στο πλαίσιο αυτό, σε μια αποχαρακτηρισμένη αξιολόγηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που δόθηκε στο Κογκρέσο και γράφει ότι η Ρωσία είχε χάσει το 87% των ενεργών χερσαίων στρατευμάτων που είχε πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, καθώς και τα δύο τρίτα των αρμάτων μάχης που διέθετε.
Στη Μέση Ανατολή το «Δίκτυο της Αντίστασης» ενορχηστρώνεται από το Ιράν, τους ισλαμιστές και τους τζιχαντιστές. Οικοδομεί έναν αντι-ισραηλινό, αντι-αμερικανικό, αντι-Δυτικό άξονα, που μπορεί ταυτόχρονα να πιέζει το Ισραήλ στη Γάζα, στη Δυτική Οχθη και στα σύνορα με τον Λίβανο, καθώς και τις ΗΠΑ στην Ερυθρά Θάλασσα, στη Συρία, στο Ιράκ και στη Σαουδική Αραβία, από όλες τις κατευθύνσεις.
Στην Ουκρανία οι ΗΠΑ πολεμούν δια πληρεξουσίου τον Πούτιν, συνεχίζει ο Φρίντμαν. Αυτό κάνει και το Ιράν στη Μέση Ανατολή. «Κάθεται αναπαυτικά καθώς βρίσκεται εμμέσως σε πόλεμο με το Ισραήλ και την Αμερική, και μερικές φορές με τη Σαουδική Αραβία, πολεμώντας μέσω των πληρεξουσίων της Τεχεράνης: της Χαμάς στη Γάζα, των Χούθι στην Υεμένη, της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και στη Συρία, και των σιιτικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ».
Κλείνοντας, ο Φρίντμαν λέει πως «είναι κρίμα που ένα τραυματισμένο Ισραήλ υπό την αποτυχημένη ηγεσία του Νετανιάχου» δεν μπορεί να δρομολογήσει μια μακροπρόθεσμη διαδικασία, μαζί με μια μετασχηματισμένη Παλαιστινιακή Αρχή, για την οικοδόμηση δύο κρατών για δύο λαών. Η δημιουργία Παλαιστινιακού Κράτος θα μπορούσε, κατά τη γνώμη του, να ανατρέψει αποφασιστικά την ισορροπία μεταξύ του «Δικτύου της Αντίστασης» και του «Δικτύου της Συμπερίληψης» στον σύγχρονο κόσμο, στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Διότι σε αυτή την περίπτωση το «Δίκτυο της Αντίστασης» δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει τους σπάταλους πολέμους που διεξάγει και τα όπλα που συσσωρεύει, υποτίθεται για να νικήσει το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, «αλλά στην πραγματικότητα για να κρατήσει τον ίδιο τον λαό του κάτω και τον εαυτό του στην εξουσία» καταλήγει ο Φρίντμαν. Σημειώνοντας πως σε μια τέτοια περίπτωση «το “Δίκτυο της Συμπερίληψης” θα ήταν πολύ πιο εύκολο να διευρυνθεί, να συσπειρωθεί και να νικήσει».