Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει απειλήσει να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ τόσες φορές που, για πολλούς από τους επικριτές του, το θέμα δεν είναι αν όντως θα πραγματοποιήσει την απειλή του, αλλά πότε. Προϋπόθεση αποτελεί, φυσικά, η επανεκλογή του στην προεδρία, ωστόσο εάν τελικά πάρει εκ νέου τα ηνία των ΗΠΑ στα χέρια του, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ. Τουλάχιστον αυτό υποστήριξαν μιλώντας στο Politico πρώην (και πιθανώς μελλοντικοί) αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, καθώς και ειδικοί στον τομέα της ασφάλειας. Αυτό, πάλι, δεν σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ θα βγει αλώβητο από μια δεύτερη θητεία Τραμπ.
Για να παραμείνει στο ΝΑΤΟ ο Ντόναλντ Τραμπ θα απαιτούσε όχι μόνο τη δραστική αύξηση των αμυντικών δαπανών πολλών ευρωπαϊκών κρατών (αυτό ήταν το κύριο παράπονό του κατά την πρώτη θητεία), αλλά και αυτό που ένας ειδικός ασφάλειας περιέγραψε ως «ριζικό επαναπροσανατολισμό» της Συμμαχίας. «Δεν έχουμε πραγματικά άλλη επιλογή» είπε ο Νταν Κάλντγουελ επικαλούμενος το αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ, τις σοβαρές ελλείψεις προσωπικού που αντιμετωπίζει ο αμερικανός στρατός και μια αμυντική βιομηχανική βάση που δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν συγχρόνως η Ρωσία και η Κίνα.
Προς το παρόν ούτε ο Τραμπ ούτε το επιτελείο του έχουν παρουσιάσει μια νέα ομάδα εθνικής ασφάλειας ή κοινοποιήσει συγκεκριμένες θέσεις ειδικά για το ΝΑΤΟ, ωστόσο οι πρώην αξιωματούχοι και ειδικοί ασφαλείας που μίλησαν στο Politico εξήγησαν πως αυτό που απασχολεί τους συμβούλους του Τραμπ είναι ο βαθμός πίεσης που θα μπορούσε να ασκήσει στους ευρωπαίους συμμάχους του ώστε να αποδεχτούν μια αρχιτεκτονική ασφάλειας περισσότερο της αρεσκείας του.
Σύμφωνα με τους εν λόγω αξιωματούχους οι ΗΠΑ θα συνέχιζαν να κρατούν ανοιχτή την πυρηνική τους ομπρέλα πάνω από την Ευρώπη κατά τη διάρκεια μιας δεύτερης θητείας Τραμπ. Θα διατηρούσαν επίσης τις αεροπορικές τους δυνάμεις και τις βάσεις τους στη Γερμανία, στην Αγγλία και στην Τουρκία, καθώς και τις ναυτικές τους δυνάμεις. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος του πεζικού, των τεθωρακισμένων, της επιμελητείας και του πυροβολικού θα περνούσε από αμερικανικά σε ευρωπαϊκά χέρια.
Μέρη αυτού του σχεδίου παρουσιάστηκαν σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2023 από την προσκείμενη στον Τραμπ δεξαμενή σκέψης Center for Renewing America, αλλά κατά τους μήνες που ακολούθησαν κοινοποιήθηκαν και άλλες λεπτομέρειες, καθιστώντας έτσι δυνατή τη σκιαγράφηση του τραμπικού οράματος για ένα νέο ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπεται καταρχάς η «σημαντική και ουσιαστική μείωση του ρόλου της Αμερικής στην ασφάλεια», με τις ΗΠΑ, αντί να είναι ο κύριος πάροχος στρατιωτικής ισχύος της συμμαχίας, να παρέχουν υποστήριξη μόνο σε περιόδους κρίσης. Ο Τραμπ θα ήθελε επίσης ένα ΝΑΤΟ δύο ταχυτήτων, με τις χώρες που δεν δαπανούν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την Αμυνα να μην απολαμβάνουν «την αμυντική γενναιοδωρία και τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ», όπως το έθεσε ένας προσκείμενος στον Τραμπ ειδικός στην Αμυνα και την ασφάλεια.
Οπως εξηγεί τo Politico, μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως παραβίαση του άρθρου 5 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ, το οποίο υποχρεώνει κάθε μέλος να λαμβάνει «τα μέτρα που κρίνονται αναγκαία» για τη συνδρομή όποιου κράτους-μέλους δέχεται επίθεση. Ωστόσο, μέλη του επιτελείου εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ έχουν υποστηρίξει ότι η γλώσσα του άρθρου 5 είναι «ρευστή» και δεν απαιτεί από κανένα μέλος να συνδράμει όποιον δέχεται επίθεση απαραίτητα με στρατιωτική ισχύ.
Στο δημοσίευμα του Politico υπενθυμίζεται επίσης πως ο Τραμπ έφτασε στο σημείο να παροτρύνει τους Ρώσους «να κάνουν ό,τι στο διάολο θέλουν» με τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας που εξακολουθούν να μη δαπανούν όσα υποχρεούνται (μία δεκαετία αφότου δεσμεύθηκαν να το κάνουν, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το 2014).
Βασικό ρόλο στα σχέδια του Τραμπ για το ΝΑΤΟ θα διαδραμάτιζε πιθανότατα και ο άμεσος τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία: ο εν αναμονή υποψήφιος πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος φέρεται να έχει κατά νου μια συμφωνία στο πλαίσιο της οποίας το ΝΑΤΟ δεσμεύεται να μην επεκταθεί περαιτέρω προς τα ανατολικά –ειδικά προς Ουκρανία και Γεωργία– και διαπραγματεύεται με τον Πούτιν για τα κατεχόμενα εδάφη της Ουκρανίας που θα παραμείνουν υπό τον έλεγχο της Ρωσίας.
«Συνολικά η νέα προσέγγιση του Τραμπ σε αυτούς τους τομείς θα ισοδυναμούσε με μια επανάσταση στις υποθέσεις του ΝΑΤΟ, μια επανάσταση που πολλοί επικριτές λένε ότι η Ευρώπη είναι εντελώς ανίκανη να διαχειριστεί στο άμεσο μέλλον» συνοψίζει το Politico.
Στο πλαίσιο της ομαλής και, κυρίως, αποτελεσματικής λειτουργίας του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ συνεισφέρουν περισσότερα από κάθε άλλο μέλος, δαπανώντας για την άμυνα περί τα 860 δισ., ποσό που πέρυσι αντιστοιχούσε στο 68% των συνολικών αμυντικών δαπανών όλων των κρατών του ΝΑΤΟ. Σημαντικό μέρος αυτών των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, που αντιστοιχούν στο 3-3,5% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, δαπανάται για την άμυνα της Ευρώπης, αν και το Πεντάγωνο δεν αποκαλύπτει το ακριβές ποσό.
Σε πρόσφατη συνάντησή του με τον πρόεδρο Μπάιντεν στην Ουάσινγκτον ο απερχόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε ότι 23 από τα 31 μέλη του ΝΑΤΟ, πέρα από τις ΗΠΑ, θα δαπανούν στο εξής το 2% του ΑΕΠ τους για την Αμυνα, όπως ορίζει η ιδρυτική συνθήκη της Συμμαχίας.
Μεταξύ αυτών των χωρών περιλαμβάνεται και η Γερμανία, για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ ο γερμανός υπουργός Αμυνας, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως «γεράκι», επιθυμεί η χώρα του να αρχίσει να δαπανά έως και 3,5% του ΑΕΠ της για την Αμυνα. Αλλά, αν και πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, πρώην αξιωματούχοι ασφαλείας που ευθυγραμμίζονται με τον Τραμπ υποστηρίζουν πως η επίτευξη του στόχου τού 2% δεν αρκεί.
«Είμαι υπέρ της διατήρησης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, αλλά νομίζω ότι ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό –και το λέω στους Ευρωπαίους συνέχεια– είναι να αναλάβουν πολύ μεγαλύτερο μέρος του βάρους» ανέφερε σχετικά ο Ελντμπριτζ Κόλμπι, πρώην υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, ο οποίος ηγήθηκε του καθορισμού της Στρατηγικής Εθνικής Αμυνας του Τραμπ και ενδέχεται να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, εάν τελικά ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ καταφέρει να επανεκλεγεί.
«Δεν μπορούμε πια να κάνουμε τα δεκαπλάσια από τους Γερμανούς και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να γίνουμε σκληροί μαζί τους. Πρέπει να υπάρξουν συνέπειες. Θέλουμε το ΝΑΤΟ να είναι ενεργό, αλλά θέλουμε να είναι με επικεφαλής τους Ευρωπαίους. Αυτή ήταν η αρχική ιδέα. Αυτή ήταν η ιδέα του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ» σημείωσε σε συνέντευξή του ο αμερικανός πρώην αξιωματούχος.
Στην παρούσα φάση, λόγω των όποιων επιθετικών διαθέσεων της Κίνας, η ανάγκη για τέτοιες αλλαγές γίνεται πολύ πιο επείγουσα. «Οι ΗΠΑ δεν έχουν αρκετές στρατιωτικές δυνάμεις για την κάλυψη όλων των αναγκών… Δεν μπορούμε να σπάσουμε το δόρυ μας στην Ευρώπη ενάντια στους Ρώσους όταν γνωρίζουμε ότι οι Κινέζοι και οι Ρώσοι συνεργάζονται και οι Κινέζοι είναι μια πιο επικίνδυνη και σημαντική απειλή» εξήγησε ο Κόλμπι.