Από τότε που ξεκίνησε η πανδημία του κορονοϊού έχουν χάσει τη ζωή τους 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι. Οι επιστήμονες δεν σταματούν να αναζητούν λεπτομέρειες για τη δράση του ιού, τις μεταλλάξεις του, τι ακριβώς προκαλεί και σε ποιους και πολλά άλλα τεχνικά ζητήματα.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε λιγότερο από τρία χρόνια, δημοσιεύτηκαν περισσότερες από 200.000 μελέτες για τον ιό που προκαλεί τη λοίμωξη Covid. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη γρίπη τα τελευταία 100 χρόνια έχουν δημοσιευτεί περίπου 50.000 μελέτες και για την ιλαρά περίπου 10.000.
Ωστόσο, η κορονοϊός έχει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά, όπως η μεγάλη ταχύτητα με την οποία μεταλλάσσεται. Επίσης ανεξήγητο παραμένει το γιατί σε κάποιους δεν προκαλεί συμπτώματα, ενώ κάποιους άλλους τους σκοτώνει.
Σύμφωνα με την Washington Post, αν λυθούν ακόμη πέντε βασικά μυστήρια, οι επιστήμονες θα μπορούν να χαράξουν νέες πολιτικές αντιμετώπισης της πανδημίας, της εξάπλωσης του ιού και της προστασίας της ανθρωπότητας από τις επόμενες πανδημίες.
1. Από πού προήλθε ο ιός και γιατί έκανε τόση ζημιά;
Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει παρόμοιους ιούς σε νυχτερίδες που ζουν σε απομακρυσμένες σπηλιές στο Λάος, τη νότια Κίνα και άλλα μέρη της νοτιοανατολικής Ασίας.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει καταφέρει να χαράξει μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ιών στις νυχτερίδες και της ιχθυαγοράς της Γουχάν στην Κίνα, από όπου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι ξεκίνησε η μετάδοση του ιού.
Ακόμη και αν οι αρμόδιοι επιστήμονες έχουν καταλήξει στον τόπο της πρώτης μετάδοσης, δεν υπάρχει καμία σημαντική λεπτομέρεια, όπως για παράδειγμα σε ποιο σημείο της αγοράς της Γουχάν και από ποιο ζώο πέρασε ο ιός για πρώτη φορά στον άνθρωπο.
«Εχουμε εντοπίσει περίπου 30 ιούς, που όλοι μοιάζουν μεταξύ τους και δυνητικά θα μπορούσαν να είναι το αρχικό κρησφύγετο του κορονοϊού. Δυστυχώς, όμως, δεν έχει ξεκαθαριστεί η καταγωγή του», σχολιάζει ο Βίνσεντ Μάνστερ, ειδικός στην προέλευση των ιών σε τμήμα του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση ο ιός, όπως αποδείχθηκε, ήταν «επιτυχημένος», αφού εκπλήρωσε τον σκοπό του, μόλυνε δηλαδή εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, μεταδόθηκε ταχύτατα, επέζησε και συνεχίζει να αναπαράγεται και να εξελίσσεται.
Αν καταφέρουν οι ειδικοί να μάθουν ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο ο κορονοϊός πέρασε από τα ζώα στον άνθρωπο και τους λόγους για τους οποίους ευδοκίμησε, θα μπορούσαν να είναι έτοιμοι για την επόμενη πανδημία, ώστε να αντιμετωπίσουν την κατάσταση πιο έγκαιρα και να μη χρειαστεί εκ νέου να κηρυχθεί παγκόσμιος πόλεμος με τον ιό.
2. Πώς εξελίσσεται ο ιός; Θα υπάρξουν κι άλλες μεταλλάξεις;
Από τους πρώτους μήνες της πανδημίας οι επιστήμονες ανέφεραν ότι ο κορονοϊός δεν κάνει συχνά μεταλλάξεις. Ωστόσο, μερικούς μήνες αργότερα, ακολούθησε η παρέλαση του ελληνικού αλφάβητου, με μεταλλάξεις που φέρουν ονοματολογία από τα γράμματα Αλφα, Ομικρον, Βήτα, Δέλτα κ.λπ.
Η κάθε νέα μετάλλαξη έχει και νέες ιδιότητες που τη βοηθούν να αποφεύγει την ανοσία από προηγούμενη νόσηση και τα αντισώματα που δημιουργούν τα εμβόλια.
Πλέον, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι τουλάχιστον ένα μέρος της γρήγορης μετάλλαξης του κορονοϊού συμβαίνει σε άτομα με ανοσοκαταστολή, στους οποίους ο ιός παραμένει για μήνες και προσπαθώντας να πολλαπλασιαστεί, μεταλλάσσεται.
«Είναι πλέον δεδομένο ότι άτομα με ανοσοκαταστολή αποτελούν εύφορο έδαφος για νέες μεταλλάξεις, λόγω της επιταχυνόμενης εξέλιξης του ιού μέσα στον οργανισμό τους», εξηγεί ο Ερικ Τόπολ, καθηγητής Μοριακής Ιατρικής στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Scripps στη Λα Χόγια της Καλιφόρνιας.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο κορονοϊός θα συνεχίσει να εξελίσσεται για να γίνει καλύτερος στην αποφυγή του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος. Ωστόσο, οι ερευνητές δεν μπορούν να προβλέψουν τις ιδιότητες που θα έχουν οι μελλοντικές μεταλλάξεις.
Ακόμη μία ανησυχία που έχουν οι ειδικοί, αναφορικά με τις μεταλλάξεις, είναι αν τα ζώα που έχουν μολυνθεί, όπως τα μινκ (εδώ), μπορούν να γίνουν δεξαμενές για την εξέλιξη νέων παραλλαγών που θα μπορούσαν να επιστρέψουν και πάλι στον άνθρωπο.
Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με μελέτες που επικαλείται η Washington Post, ο άνθρωπος έχει μεταδώσει τη νόσο σε 29 θηλαστικά. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε ένα εμβόλιο που να μας προστατεύει από τις μελλοντικές μεταλλάξεις. Μπορεί όμως να γίνει κάτι τέτοιο;
Η εφεύρεση των εμβολίων ήταν από τα μεγαλύτερα επιστημονικά επιτεύγματα του αιώνα, όμως δυστυχώς, τα εμβόλια δεν σταμάτησαν τη μετάδοση του ιού, ειδικά μετά την άφιξη των πιο μεταδοτικών στελεχών, όπως η Ομικρον.
«Τα εμβόλια είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στην πρόληψη από τη βαριά νόσηση και τον θάνατο, όμως έχουν και τις αδυναμίες τους», δήλωσε ο Μαρκ Σίντνερ, ειδικός στα μολυσματικά νοσήματα στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.
«Είναι εφικτό στο μέλλον να δημιουργήσουμε ένα εμβόλιο για όλους τους κορονοϊούς, δηλαδή και για όσους γνωρίζουμε και για τα στελέχη που θα εμφανιστούν στο μέλλον», υποστηρίζει ο Εφρι Σάμαν, διευθυντής του προγράμματος για την Κλιματική Αλλαγή και την Υγεία, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Κολούμπια.
Γι’ αυτό και οι επιστήμονες συνεχίζουν την έρευνα προκειμένου να παρασκευάσουν εμβόλια που να στοχεύουν και άλλα, σταθερά σημεία του κορονοϊού και όχι στην πρωτεΐνη-ακίδα, η οποία είναι διαφορετική στις περισσότερες μεταλλάξεις.
3. Γιατί κάποιοι άνθρωποι εκδηλώνουν μακρά Covid;
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, ένας στους πέντε που κολλάνε κορονοϊό, ασχέτως αν είναι ασυμπτωματικοί ή νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, θα αναπτύξουν μακρά Covid.
Η ίδια η πάθηση αποτελεί σπαζοκεφαλιά για τους επιστήμονες, καθώς χαρακτηρίζεται από διάφορα συμπτώματα, όπως κόπωση, πυρετός, δύσπνοια, πόνος στο στήθος, ταχυπαλμία, πονοκέφαλος, δυσκολία στη σκέψη και τη συγκέντρωση, ζάλη και πόνος στις αρθρώσεις. Και κάθε άνθρωπος εκδηλώνει διαφορετικά συμπτώματα, με άλλη ένταση και συχνότητα και σε διαφορετικούς συνδυασμούς.
«Ακόμη δεν έχουμε καταλάβει τι προκαλεί τα μακροπρόθεσμα συμπτώματα και σε ποιους. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποιοι άνθρωποι θα έχουν μακρά νόσο. Δεν ξέρουμε την αιτία και είναι πολύ σημαντικό να την αποκαλύψουμε», εξηγεί ο Γκάρι Γκίμπσον, διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος για τον Πνεύμονα, την Καρδιά και το Αίμα στις ΗΠΑ.
Αν οι ειδικοί, όπως γράφει η Washintgon Post, βρουν τις λύσεις σε αυτά τα ερωτήματα, θα είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτύξουν νέα φάρμακα και θεραπείες και για την οξεία φάση της λοίμωξης, αλλά και για τη μακρά Covid.
4. Γιατί η Covid είναι πιο δύσκολη σε άτομα μεγάλης ηλικίας;
Οσο νεότερος είναι ο ασθενής, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης ή θανάτου. Παγκοσμίως, τα παιδιά και οι έφηβοι κάτω των 20 ετών αντιπροσωπεύουν μόνο το 0,4% του συνόλου των θανάτων από Covid.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι γενετικοί παράγοντες και η ποσότητα του ιικού φορτίου που έχει κάποιος στον οργανισμό του μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη της νόσου.
Αλλωστε είναι ξεκάθαρο ότι όσο μεγαλώνουμε, τόσο φθίνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature και εξέτασε τις διαφορές μεταξύ του ανοσοποιητικού συστήματος ενηλίκων και παιδιών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στα κύτταρα των πνευμόνων των παιδιών, η ιντερφερόνη ενεργοποιούνταν άμεσα, κάτι που δεν συμβαίνει σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτή η ανταπόκριση στα παιδιά περιορίζει τον ιό και την εξέλιξη της νόσου, ενώ επιπλέον, ο οργανισμός τους μπορεί να «επισκευάσει» άμεσα τις αλλοιώσεις που προκαλεί ο ιός στους ιστούς του πνεύμονα.
Ωστόσο, οι ειδικοί δεν έχουν καταφέρει να αποδείξουν κάποιο από τα σενάρια που συνδέουν την εξέλιξη της Covid με την πρόοδο της ηλικίας.
Ως εκ τούτου, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να διαπιστωθεί ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα και ποιοι είναι οι ηλικιωμένοι που κινδυνεύουν σοβαρά αν νοσήσουν από Covid.