Η παχυσαρκία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη Δημόσια Υγεία στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και διεθνών οργανισμών, η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη όσον αφορά τα ποσοστά παχυσαρκίας, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά.
Το υπερβάλλον σωματικό βάρος αφορά τουλάχιστον έναν στους τρεις ενήλικες Ελληνες. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό στις νεαρές ηλικίες, καθώς το 35% των παιδιών ηλικίας 6-10 ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι ενήλικες Έλληνες έχουν έναν από τους μεγαλύτερους μέσους δείκτες μάζας σώματος (BMI).
Ακόμη και σήμερα, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι η παχυσαρκία είναι επιλογή. Όμως όλοι οι ειδικοί συμφωνούν πλέον πως πρόκειται για πολυπαραγοντική κατάσταση η οποία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την διατροφή και την σωματική δραστηριότητα.
Ενώ είναι αλήθεια ότι η ισορροπία μεταξύ ενεργειακής πρόσληψης και ενεργειακής δαπάνης (οι θερμίδες που προσλαμβάνουμε με την διατροφή και εκείνες που «καίμε» με την καθημερινή δραστηριότητα) καθορίζει εάν θα πάρουμε ή θα χάσουμε βάρος, αυτή η ισορροπία εξαρτάται και από άλλες παραμέτρους.
Μελέτες έχουν δείξει ότι πολλοί παράγοντες πέρα από τον έλεγχό μας μπορούν να επηρεάσουν το βάρος και τις αντιδράσεις του σώματός μας στη διατροφή και τη δραστηριότητα. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν: ορμονικές διαταραχές, διαταραχές του ύπνου και του κιρκάδιου ρυθμού, στρες και άλλες ψυχολογικές καταστάσεις, χρήση φαρμάκων και βέβαια το γενετικό υπόβαθρο του κάθε ατόμου.
Αλλο όρεξη, άλλο πείνα
Η πείνα, ο κορεσμός και η όρεξη παίζουν κρίσιμο ρόλο στην ενεργειακή ομοιόσταση και αποτελούν μέρος του ευρύτερου ενεργειακού ισοζυγίου στο σώμα.
Η πείνα είναι το σήμα που δίνει το σώμα ότι χρειάζεται τροφή για ενέργεια.
Ο κορεσμός είναι το αίσθημα πληρότητας ή ικανοποίησης.
Η όρεξη δεν είναι το ίδιο πράγμα με την πείνα. Είναι το ενδιαφέρον ή η επιθυμία για φαγητό. Κάποιος μπορεί να έχει όρεξη ακόμη και αν το σώμα του δεν δείχνει σημάδια πείνας και αντίστροφα. Λέγεται συχνά ότι η όρεξη κάποιου μπορεί να υπερισχύσει της πείνας και της πληρότητάς του.
Εύκολο να χάσεις, δύσκολο να διατηρήσεις
Πρόσφατη μετα-ανάλυση 29 μελετών απώλειας βάρους έδειξε ότι περισσότερο από το 50% του χαμένου βάρους1 ανακτάται μέσα σε δύο χρόνια και περισσότερο από το 80% του χαμένου βάρους μέσα σε 5 χρόνια.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πολύπλοκη παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας φαίνεται ότι ευθύνεται για την ανάκτηση του βάρους μετά τη δίαιτα. Τα στοιχεία δείχνουν όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να χάσουν βάρος μέσω μιας δίαιτας μειωμένων θερμίδων, το σώμα τους προσπαθεί να λειτουργήσει ενάντια σε αυτές τις προσπάθειες, μεταβάλλοντας τις ορμόνες που εμπλέκονται στην πείνα και τον κορεσμό (αύξηση της ορμόνης της πείνας και μείωση των ορμονών κορεσμού), καθώς και μειώνοντας την ενεργειακή δαπάνη.
Επιπτώσεις στην υγεία
Η παχυσαρκία συνδέεται με πολλές σοβαρές ασθένειες, όπως:
- Καρδιαγγειακά νοσήματα.
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.
- Υπέρταση.
- Ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του μαστού.
- Αναπνευστικά προβλήματα, όπως η υπνική άπνοια.
- Ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως η κατάθλιψη και το κοινωνικό στίγμα.
Η οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας από τις επιπλοκές της παχυσαρκίας υπολογίζεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ οι απώλειες σε παραγωγικότητα λόγω σχετικών ασθενειών είναι σημαντικές.
Η θεραπεία δεν είναι μία
Για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας δεν υπάρχει «μια μαγική συνταγή». Αρκετές κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν μια πολυπαραγοντική προσέγγιση η οποία περιλαμβάνει ολοκληρωμένη παρέμβαση στον τρόπο ζωής ως βάση, συμπληρωματική φαρμακοθεραπεία ή / και όταν χρειάζεται βαριατρική χειρουργική επέμβαση. Η διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής παραμένει ζωτικής σημασίας και μετά τη θεραπεία, βέβαια.
Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους απώλειας βάρους και υγείας, συμπληρωματικά με την ολοκληρωμένη παρέμβαση στον τρόπο ζωής. Χορηγούνται με συγκεκριμένες ενδείξεις και απαιτούν μακροχρόνια λήψη.
Η βαριατρική χειρουργική εξετάζεται επίσης σε ασθενείς βάσει συγκεκριμένων ενδείξεων συμπληρωματικά στην αλλαγή του τρόπου ζωής, με ή χωρίς φαρμακοθεραπεία.