Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ τον αποκάλεσε «απρόβλεπτο και επικίνδυνο». Κάποτε χτύπησε έναν αστυνομικό με το αυτοκίνητό του, προσπαθώντας να διαφύγει από μπλόκο στην Αγία Πετρούπολη. Κάθε λίγους μήνες αλλάζει πόλη και απεχθάνεται κάθε είδους κρατικό έλεγχο. Στα 39 του, ο Πάβελ Ντούροφ, που κατάφερνε ως τώρα να ξεφεύγει σαν αίλουρος από κάθε μορφής εξουσία, ίσως τελικά έπεσε στο καθοριστικό «μπλόκο». Τόσο ο ίδιος όσο και η εφαρμογή του, το Telegram, που έχει πλέον ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως.
Πριν από περίπου μια δεκαετία, όταν η Ρωσία ζητούσε από τον Πάβελ Ντούροφ να κλείσει τις σελίδες πολιτικών της αντιπολίτευσης σε έναν ιστότοπο που είχε δημιουργήσει, ο επιχειρηματίας απάντησε διαδικτυακά, αναρτώντας τη φωτογραφία ενός σκύλου που φορούσε κουκούλα με τη γλώσσα έξω. «Επίσημη απάντηση στο αίτημα των υπηρεσιών πληροφοριών για αποκλεισμό λογαριασμών», είχε γράψει στη λεζάντα.
Δεκατρία χρόνια αργότερα, όπως γράφουν οι New York Τimes, το πείσμα του Ντούροφ να πηγαίνει ενάντια στο κατεστημένο φαίνεται να τον έχει φέρει σε έναν νέο γύρο προβλημάτων με τις Αρχές. Το Σάββατο 24 Αυγούστου συνελήφθη στη Γαλλία, στο πλαίσιο έρευνας για εγκληματικές δραστηριότητες στο Telegram, το διαδικτυακό εργαλείο επικοινωνίας που ίδρυσε το 2013, το οποίο είχε εξελιχθεί σε μια παγκόσμια πλατφόρμα ασφαλούς συνδεσιμότητας.
Τη Δευτέρα, ο Εμανουέλ Μακρόν αναφέρθηκε στη σύλληψη του Ντούροφ λέγοντας ότι η Γαλλία είναι «ταγμένη υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης», αλλά ότι «σε ένα κράτος δικαίου, οι ελευθερίες προστατεύονται μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο, τόσο στα social media όσο και στην πραγματική ζωή».
Η σύλληψη του Ντούροφ έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, μετατρέποντάς τον σε λαϊκό ήρωα όσων ανησυχούν για την ελευθερία έκφρασης και την κυβερνητική λογοκρισία, ειδικά καθώς ο έλεγχος του διαδικτυακού περιεχομένου έχει αυξηθεί παγκοσμίως. Ο Ελον Μασκ, ο ιδιοκτήτης του X, και ο Εντουαρντ Σνόουντεν, ο αμερικανός που διέφυγε στη Ρωσία μετά την αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών, ήταν μεταξύ εκείνων που υπερασπίστηκαν τον Ντούροφ. Το hashtag #FreePavel διαδόθηκε στο X καθώς μαινόταν η δημόσια συζήτηση σχετικά με τη θολή σχέση μεταξύ τεχνολογίας και ελευθερίας του λόγου.
Η Telegram ανέφερε σε δήλωση, την Κυριακή, ότι συμμορφώνεται με τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Είναι παράλογο να ισχυρίζεται κανείς ότι μια πλατφόρμα ή ο κάτοχός της είναι υπεύθυνοι για την κατάχρηση αυτής της πλατφόρμας», είπε η εταιρεία.
Το Telegram βασίζεται στη δέσμευση του Ντούροφ για την ελευθερία του λόγου και την αντιεξουσιαστική του στάση. Ο επιχειρηματίας έχει πει πολλές φορές ότι πιστεύει ακράδαντα πώς οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να λογοκρίνουν αυτά που λένε ή κάνουν οι άνθρωποι στο Διαδίκτυο.
Αυτό το αξίωμα βοήθησε το Telegram να γίνει μια πολύ δημοφιλής εφαρμογή συνομιλίας για Ρώσους, Ιρανούς και άλλους λαούς που ζουν υπό αυταρχικές κυβερνήσεις. Αλλά η φιλελεύθερη προσέγγιση του Ντούροφ για την αστυνόμευση της πλατφόρμας έχει προσελκύσει σε αυτήν και τρομοκράτες, εξτρεμιστές, εμπόρους όπλων, απατεώνες και εμπόρους ναρκωτικών.
Για τον Ντούροφ, όμως, η ιδιωτικότητα υπερισχύει. «Η ιδιωτική ζωή, τελικά, είναι πιο σημαντική από τον φόβο μας για τα κακά πράγματα, όπως η τρομοκρατία», έγραψε το 2015.
«Για να είσαι πραγματικά ελεύθερος, θα πρέπει να είσαι έτοιμος να ρισκάρεις τα πάντα για την ελευθερία», έγραψε στο Instagram το 2018 κάτω από μια φωτογραφία του πάνω σε ένα άλογο στην έρημο.
Στους προσωπικούς λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι αναρτήσεις του Ντούροφ δείχνουν έναν πολυτελή και εκκεντρικό τρόπο ζωής. Σε μια πρόσφατη ανάρτησή του, ισχυρίστηκε ότι έχει αποκτήσει περισσότερα από 100 βιολογικά παιδιά σε 12 χώρες ως δωρητής σπέρματος τα τελευταία 15 χρόνια. Πρόσθεσε, σύμφωνα με τους ΝΥΤ, ότι το είπε ανοιχτά προκειμένου να βοηθήσει «στην αποστιγματοποίηση του θέματος», προσθέτοντας ότι την πρώτη φορά που δώρισε σπέρμα το έκανε για να βοηθήσει έναν φίλο που πάλευε με τη στειρότητα και ότι σχεδίαζε να δημιουργήσει «ανοιχτό κώδικα» του DNA του.
Αλλά η μεγαλύτερη προτεραιότητα του Ντούροφ είναι το Telegram. Το 2014, έφυγε από τη Ρωσία εν μέσω αυξανόμενου ελέγχου από τις υπηρεσίες ασφαλείας της και κατέληξε στο Ντουμπάι, όπου είπε ότι η κυβέρνηση δεν θα παρέμβει στην επιχείρησή του. Από τότε, έχει εμπλακεί σε διαμάχες με την Apple και μεγάλες κυβερνήσεις για τους ελέγχους περιεχομένου. Το Telegram έχει αντιμετωπίσει προσωρινές ή μόνιμες απαγορεύσεις σε 31 χώρες, σύμφωνα με τον Surfshark, κατασκευαστή λογισμικού VPN που χρησιμοποιείται για την αποφυγή αποκλεισμών στο Διαδίκτυο.
Σε συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον, που μεταδόθηκε τον Απρίλιο, ο Ντούροφ κατηγόρησε το FBI ότι προσπάθησε να προσλάβει έναν προγραμματιστή του Telegram, ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, μια από τις πρώτες του εδώ και χρόνια, ο Ντούροφ καθόταν μπροστά σε μια βιβλιοθήκη. Σε αυτήν βρίσκονταν δύο γλυπτά που απεικόνιζαν ισάριθμες καρέκλες, η μια καλυμμένη με μαχαίρια και η άλλη με φαλλούς, μια προφανής νύξη για ένα αστείο των ρωσικών φυλακών.
Γεννημένος το 1984 στην τότε Σοβιετική Ενωση, ο Ντούροφ μετακόμισε με την οικογένειά του στη βόρεια Ιταλία, όταν ήταν 4 ετών. Ο αδελφός του, Νικολάι, μαθηματικός που έγινε επικεφαλής τεχνολογίας της Telegram, έχει εμφανιστεί ως παιδί-θαύμα στην ιταλική τηλεόραση να λύνει εξισώσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, οι Ντούροφ επέστρεψαν στην Αγία Πετρούπολη, όπου ο Πάβελ και ο Νικολάι συμμετείχαν σε διαγωνισμούς μαθηματικών για νέους, ενώ μάθαιναν και κωδικοποίηση σε έναν υπολογιστή IBM που είχε φέρει η οικογένεια από την Ιταλία.
Στο κολέγιο της Αγίας Πετρούπολης, ένας φίλος έδειξε στον Ντούροφ μια πρώιμη έκδοση του Facebook, που είχε ιδρυθεί από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Ο Ντούροφ ενθουσιάστηκε και άρχισε να δημιουργεί τη δική του εκδοχή. Το Vkontakte, μια υπηρεσία που ξεκίνησε το 2006, κυριάρχησε στη Ρωσία μέσα σε λίγα χρόνια. Προσέλκυσε επίσης την προσοχή του Κρεμλίνου, το οποίο ζήτησε πληροφορίες για τους χρήστες του.
Ο Ντούροφ είχε ήδη αρχίσει να φτιάχνει το Telegram ως έναν πιο ασφαλή τρόπο επικοινωνίας, μετά την εμφάνιση των ρωσικών δυνάμεων ασφαλείας στο διαμέρισμά του, το 2011. Ο επιχειρηματίας, ο οποίος διαχειριζόταν ακόμα το Vkontakte ενώ έφτιαχνε το Telegram, είπε ότι η κυβέρνηση του έδωσε τελικά ένα τελεσίγραφο: Ή θα της παρέδινε δεδομένα σχετικά με τους χρήστες του Vkontakte ή θα έχανε τον έλεγχο της εταιρείας και θα αναγκαζόταν να εγκαταλείψει τη χώρα.
«Επέλεξα το δεύτερο», είπε.
Σε μια ανάρτηση στο Telegram μετά τη σύλληψή του, αυτό το Σαββατοκύριακο, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας, είπε ότι ο Ντούροφ «ήθελε να είναι ένας λαμπερός πολίτης του κόσμου που θα ζούσε καλά χωρίς πατρίδα», αλλά «υπολόγισε λάθος». Ο Ντούροφ θα είναι πάντα Ρώσος, έγραψε ο Μεντβέντεφ, και «επομένως απρόβλεπτος και επικίνδυνος».
Το 2013, ο Ντούροφ χτύπησε έναν ρώσο αστυνομικό με μια Mercedes στην Αγία Πετρούπολη. Ο αστυνομικός προσπάθησε να τον σταματήσει για έλεγχο, αφού προηγουμένως ο Ντούροφ είχε ανέβει με το αυτοκίνητό του στο πεζοδρόμιο για να αποφύγει την κίνηση. Οι λεπτομέρειες του περιστατικού υπάρχουν σε μια αναφορά του Κρεμλίνου που είδαν οι New York Times. Ο Ντούροφ έγραψε αργότερα στη σελίδα του στο Vkontakte: «Οταν χτυπάς έναν αστυνομικό, είναι σημαντικό να οδηγείς πέρα-δώθε, ώστε να βγει όλο του το ζουμί», σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο.
Το 2012, ο Ντούροφ και άλλοι υπάλληλοι της Vkontakte πέταξαν εκατοντάδες χαρτονομίσματα διπλωμένα σαν σαΐτες από το παράθυρο των γραφείων της εταιρείας στην Αγία Πετρούπολη, με αποτέλεσμα να γίνει χαμός στο δρόμο κάτω.
Από τότε που έφυγε από τη Ρωσία, ο Ντούροφ ζει ως πλανόδιος ,περιτριγυρισμένος από μηχανικούς του Telegram. Αλλάζει πόλη κάθε λίγους μήνες, όπως είπαν πρώην υπάλληλοι της εταιρείας του. Εχει ζήσει για κάποια διαστήματα στη Βαρκελώνη, το Μπαλί, το Βερολίνο, το Ελσίνκι και το Σαν Φρανσίσκο, παρότι έκανε επίσημη έδρα του Telegram το Ντουμπάι. Παραμένει εμμονικός με τις δυνατότητες της εφαρμογής, συχνά σε βάρος των οικονομικών του κερδών, είπαν πρώην υπάλληλοί του στους New York Times.
Ο Ντούροφ έχει διπλή υπηκοότητα, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Γαλλίας, σύμφωνα με το Telegram. Αν και ταξιδεύει με ιδιωτικό τζετ, έχει πει ότι αποφεύγει να αγοράζει πράγματα, κρατώντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στον τραπεζικό του λογαριασμό και σε Bitcoin, για να διασφαλίσει ότι μπορεί να είναι ελεύθερος. Το Bloomberg έχει εκτιμήσει την καθαρή περιουσία του σε περισσότερα από 9 δισ. δολάρια.
«Προτιμώ να παίρνω αποφάσεις που επηρεάζουν τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων, παρά να επιλέγω το χρώμα των καθισμάτων στο σπίτι μου», είπε στη συνέντευξη με τον Κάρλσον.
Το Telegram πλησιάζει πλέον το ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, ξεπερνώντας το X. Λειτουργεί ως εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων, παρόμοια με το WhatsApp ή το iMessage. Αλλά φιλοξενεί επίσης ομάδες με έως και 200.000 χρήστες και διαθέτει λειτουργίες μετάδοσης που βοηθούν τους ανθρώπους και τις ομάδες να μοιράζονται απόψεις με ακόμη μεγαλύτερο κοινό. Η υπηρεσία είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ουκρανία, τη Βραζιλία, την Ινδονησία, την Ινδία και τη Ρωσία.
Καθώς η χρήση του Telegram μεγάλωνε εκθετικά, η αντίσταση του Ντούροφ στον έλεγχο του περιεχομένου άρχισε να προκαλεί κριτική. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι ερευνητές ασφαλείας έχουν πει ότι η εφαρμογή έχει καταλήξει «καταφύγιο παραπληροφόρησης, προπαγάνδας τρομοκρατίας, ακροδεξιού εξτρεμισμού, διακίνησης ναρκωτικών, παιδικής πορνογραφίας και εμπορίας όπλων».
Κατά καιρούς, το Telegram έχει αφαιρέσει κάποιο περιεχόμενο, όπως υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ή αναρτήσεις που στοχεύουν ρητά στην υποκίνηση βίας. Αλλά, οι αρχές ήταν συχνά απογοητευμένες από την απροθυμία του Ντούροφ να συνεργαστεί μαζί τους. Αλλοι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η Telegram διατηρεί δεσμούς με τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία ήρε την απαγόρευση της υπηρεσίας το 2020. Οι ειδικοί σε θέματα ασφάλειας έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η εφαρμογή, η οποία δεν χρησιμοποιεί τα ίδια πρότυπα κρυπτογράφησης με εφαρμογές όπως το Signal, δεν είναι τόσο ασφαλής όσο λέει η εταιρεία.
Επί χρόνια, ο Ντούροφ απέφευγε σε μεγάλο βαθμό τον δημόσιο έλεγχο που αντιμετώπιζαν οι συνομήλικοί του στη Silicon Valley. Ενώ ο Ζάκερμπεργκ, ο Σουντάρ Πιτσάι της Google και ο Σου Τσιού του TikTok κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου, ο Ντούροφ και οι μηχανικοί του συντηρούσαν και ενημέρωναν το Telegram ενώ βρίσκονταν εν κινήσει. Κάποια στιγμή, κυκλοφόρησαν μια ενημέρωση της εφαρμογής από ένα σκάφος στη Νοτιοανατολική Ασία που είχε μόνο περιορισμένη συνδεσιμότητα, είπε ένας πρώην υπάλληλος στους New York Times.
Στο Instagram, ο Ντούροφ δημοσιεύει στιγμιότυπα ενός ειδυλλιακού, φτιαγμένου για τα social media τρόπου ζωής. Είναι λάτρης της άσκησης και ενθαρρύνει τους ακολούθους του να μην πίνουν αλκοόλ, ενώ συχνά δημοσιεύει φωτογραφίες του χωρίς μπλούζα για να δείχνει το καλογυμνασμένο του σώμα.
Μαζί με μια πρόσφατη φωτογραφία του να βυθίζεται σε ένα λουτρό πάγου, ανέφερε τα λόγια του Μάρκου Αυρήλιου: «Ενας άνθρωπος πρέπει να στέκεται όρθιος, όχι να τον κρατούν όρθιο οι άλλοι». Σε μια άλλη ανάρτηση, συμμετείχε σε ένα παιχνίδι που ονομάζεται #PutinShirtlessChallenge, και έχει ως στόχο κοροϊδέψει τις διαδικτυακές αναρτήσεις του ρώσου ηγέτη χωρίς μπλούζα.
«Αν είσαι Ρώσος, πρέπει να συμμετάσχεις στο #PutinShirtlessChallenge (ή να αντιμετωπίσεις τη λήθη)», έγραψε.
Τον Ιούνιο, ο Ντούροφ ανακοίνωσε τα καλοκαιρινά του σχέδια. Οσο άλλοι θα έκαναν διακοπές, είπε ότι εκείνος θα ταξίδευε στην Κεντρική Ασία, όπου το Telegram ήταν δημοφιλές, για να μάθει πώς χρησιμοποιείται εκεί.
Ακόμα κι έτσι, πρόσθεσε, η Γαλλία ήταν συνέχεια στο μυαλό του.
«Ο καιρός ζεσταίνει στο Ντουμπάι και οι φίλοι μου φεύγουν για όμορφα μέρη όπως η νότια Γαλλία», έγραψε. «Ως γάλλος πολίτης, συμφωνώ ότι η Γαλλία είναι ο καλύτερος προορισμός για διακοπές». Ή για φυλακή.