Tο ενδεχόμενο χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία, με το οποίο έχει απειλήσει ο Πούτιν τη Δύση μετά την εισβολή του στην Ουκρανία, δεν είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, όπως φάνηκε και από τη διαρροή σχεδίου εκπαίδευσης του ρωσικού στρατού στους Financial Times (εδώ) πριν από λίγες ημέρες.
Παράλληλα, μετά και από την απολύτως αναμενόμενη επικράτηση του ρώσου προέδρου στις (τουλάχιστον) αμφιλεγόμενες εκλογές στη Ρωσία, με ποσοστό που εκτιμάται σε 88%, το ζήτημα που έρχεται στο προσκήνιο είναι το ενδεχόμενο να τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στη γειτονική Λευκορωσία. Σύμφωνα με τον Τομ Νίκολς, αρθρογράφο του Atlantic και επιμελητή του ενημερωτικού δελτίου Atlantic Daily, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι διαδικασίες έχουν τεθεί σε κίνηση.
Θα είχε όμως στρατηγικό νόημα μια τέτοια κίνηση από την πλευρά του ρώσου προέδρου, η οποία και παραπέμπει ευθέως σε παιχνίδια της εποχής του Ψυχρού Πολέμου; Πριν αποπειραθούμε να διερευνήσουμε το ερώτημα, έχει αξία μια σύντομη αναφορά στα πυρηνικά της Ρωσίας. Χωρίζονται σε ευρείες κατηγορίες: τακτικά και στρατηγικά. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα της Μόσχας μπορούν να φορτωθούν σε πυραύλους και να εκτοξευθούν από την ξηρά, τη θάλασσα ή από αεροσκάφη και έχουν σχεδιαστεί για περιορισμένη χρήση στο πεδίο της μάχης στην Ευρώπη και στην Ασία.
Τα «μικρά» είναι μεγαλύτερα από τη βόμβα στη Χιροσίμα
Αντίθετα, τα μεγαλύτερα, στρατηγικά πυρηνικά όπλα προορίζονται να στοχεύσουν τις ΗΠΑ και να καταστρέψουν ολόκληρες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη. Ωστόσο, ακόμη και τα «μικρότερα» τακτικά πυρηνικά, παρότι δεν ταξιδεύουν τόσο μακριά όσο τα στρατηγικά, κάθε άλλο παρά περιορισμένη ισχύ έχουν. Διότι ακόμη και οι τακτικές πυρηνικές κεφαλές του Κρεμλίνου μπορούν να απελευθερώσουν στην Ευρώπη σημαντικά περισσότερη ενέργεια από τις βόμβες που έπεσαν στο Ναγκασάκι και στη Χιροσίμα το 1945 από τις ΗΠΑ…
Την περασμένη εβδομάδα (14/3), το Foreign Policy έγραψε ότι η Ρωσία μετέφερε ήδη τακτικά πυρηνικά όπλα από τα σύνορά της στη γειτονική Λευκορωσία, αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο κοντά στο έδαφος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Το περιοδικό ανέφερε ότι την είδηση επιβεβαίωσαν Δυτικοί αξιωματούχοι, την ώρα που ο Πούτιν απειλεί τη Συμμαχία με μια ευρύτερη στρατιωτική αναμέτρηση, εξαιτίας της συνεχιζόμενης υποστήριξής της προς την Ουκρανία.
Η στρατιωτική διάσταση και το Ασιποβίτσι
«Η κίνηση αυτή, την οποία ο Πούτιν ανακοίνωσε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του περασμένου έτους, πιθανόν να αποσκοπεί στην αύξηση της πίεσης στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ» σημείωσε το Foreign Policy, προσθέτοντας ωστόσο ότι «κορυφαίοι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ επιμένουν πως η ενέργεια αυτή δεν αλλάζει δραστικά τη φύση των στρατιωτικών απειλών της Ρωσίας προς το ΝΑΤΟ».
Σύμφωνα με το Atlantic και τον Τομ Νίκολς, ο οποίος επικαλείται αναλυτές μυστικών υπηρεσιών που «σκανάρουν» την κινητικότητα στη λευκορωσική πόλη Ασιποβίτσι, περίπου 90 χλμ. νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας Μινσκ, παρατηρείται όντως το είδος της προετοιμασίας «που θα μπορούσε κανείς να περιμένει όταν πυρηνικά όπλα βρίσκονται εν κινήσει. Οι πυρηνικές κεφαλές δεν μπορούν απλώς να αποθηκευτούν σε μια αποθήκη οπλισμού. Η παρουσία τους απαιτεί ειδικά μέτρα υποδομής (φράχτες, μονάδες φύλαξης και άλλα σημάδια), που είναι σχετικά εύκολο να εντοπιστούν».
Αν όντως, λοιπόν, επιβεβαιωθεί η μεταφορά και η εγκατάσταση πυρηνικών κεφαλών στη Λευκορωσία, τι αλλάζει για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ;
Σύμφωνα με το Atlantic, «η μετακίνηση πυρηνικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς δεν σημαίνει σχεδόν τίποτα ως στρατιωτικό ζήτημα. Αυτή τη στιγμή η Ρωσία μπορεί να χτυπήσει ό,τι θέλει στην Ευρώπη ή στη Βόρεια Αμερική χωρίς να μετακινήσει ούτε ένα όπλο. Το Κρεμλίνο έχει επιλογές για να επιτεθεί σε βάσεις του ΝΑΤΟ με μικρά όπλα που εκτοξεύονται σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων, ή θα μπορούσε να καταστρέψει τη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον με πολεμικές κεφαλές που μπορούν να χτυπήσουν τις πόλεις και εκτοξεύονται από την καρδιά της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ διαθέτουν τις ίδιες επιλογές εναντίον της Ρωσίας και τα ίδια είδη όπλων».
Η Ρόουζ Γκότμολερ, πρώην αναπληρώτρια γενική γραμματέας του ΝΑΤΟ, ανέφερε στο Foreign Policy ότι η μετακίνηση των ρωσικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία «δεν αλλάζει καθόλου το περιβάλλον απειλών» για τη Συμμαχία.
Ο Νίκολς, προσπαθώντας να ξεδιαλύνει την αντίφαση, αφού, όπως και να το κάνουμε, πρόκειται για μετακίνηση πυρηνικών όπλων πιο κοντά στις χώρες του ΝΑΤΟ και στο έδαφος της ΕΕ, τονίζει ότι «με καθαρά στρατιωτικούς όρους, η εξήγηση βρίσκεται στη φύση των πυρηνικών όπλων και των συστημάτων που η Ρωσία έχει αναπτύξει εδώ και χρόνια στην περιοχή».
Τι είναι όμως αυτά τα πυρηνικά σύμφωνα στα οποία αναφέρεται το Atlantic; Ιδού μερικά από τα χαρακτηριστικά τους:
♦ Τα πυρηνικά όπλα δεν είναι απλώς ένα ενισχυμένο πυροβολικό με καλύτερη εμβέλεια και μεγαλύτερη καταστροφική ισχύ. Αν είναι τοποθετημένα σε πυραύλους μικρού βεληνεκούς, δεν έχει σημασία από πού ξεκινούν το ταξίδι τους. Το κράτος-στόχος θα τα δει μόνο μετά την εκτόξευση και δεν θα έχει καμία πιθανότητα να αποφύγει αυτό που πρόκειται να συμβεί μέσα σε λίγα μόλις λεπτά.
♦ Η εκτόξευση ενός πυρηνικού πυραύλου από τη Ρωσία ή από τη Λευκορωσία δεν έχει καμία διαφορά. Η Ρωσία συνορεύει ήδη με την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ και η μετακίνηση μερικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς δυτικότερα, σε ένα άλλο έθνος που μοιράζεται τα ίδια σύνορα, είναι, με αυστηρά στρατιωτική έννοια, «άνευ νοήματος», σημειώνει το αμερικανικό περιοδικό.
Η πολιτική διάσταση και ο Λουκασένκο
Αρα, δεν έχει σημασία από πού προέρχονται οι εκτοξεύσεις. Αλλωστε, μπορούν να συμβούν μόνο με εντολή του Πούτιν από τη Μόσχα. Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο ισχυρίζεται ότι έχει δικαίωμα βέτο για την εκτόξευση πυρηνικών από το έδαφος της χώρας του, αλλά κανένας από τους Δυτικούς αναλυτές δεν τον πιστεύει.
«Αν ο Πούτιν σκοπεύει να ξεκινήσει πυρηνικό πόλεμο και να πεθάνει σε αυτόν», γράφει ο Νίκολς, «δεν χρειάζεται τίποτα από τον Λουκασένκο και δεν κερδίζει τίποτα από τη μεταφορά μέρους του πυρηνικού οπλοστασίου του στη Λευκορωσία» προσθέτει. Αντίθετα, ο πονοκέφαλος της μεταφοράς πυρηνικών όπλων υπό τα αδιάκριτα βλέμματα πολλών Δυτικών μυστικών υπηρεσιών δεν μοιάζει με έξυπνη κίνηση.
Γιατί, λοιπόν, το κάνει αυτό ο Πούτιν; Το Atlantic προσφέρει κάποιες απαντήσεις:
- Ο ρώσος πρόεδρος είναι προϊόν τόσο του σοβιετικού πολιτικού συστήματος στο οποίο μεγάλωσε όσο και του Ψυχρού Πολέμου, που κατέληξε στην ήττα της αγαπημένης του Σοβιετικής Ενωσης. Υπολογίζει πως οτιδήποτε περιλαμβάνει τη φράση «πυρηνικά όπλα» μπορεί να προκαλέσει αγωνία και ανησυχία στη Δύση, γιατί έτσι γινόταν στις «παλιές καλές μέρες». Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Σοβιετική Ενωση χρησιμοποιούσαν τις αποφάσεις γύρω από τα πυρηνικά όπλα για να σηματοδοτήσουν ότι εννοούν αυτό που λένε. Το 1973, για παράδειγμα, η κυβέρνηση Νίξον αύξησε το καθεστώς πυρηνικής επιφυλακής των ΗΠΑ για να προειδοποιήσει το Κρεμλίνο να μη στείλει σοβιετικά στρατεύματα στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.
- Η ιστοσελίδα του αμερικανικού περιοδικού εκτιμά πως ο Πούτιν βλέπει την ανάπτυξη πυραύλων μικρού βεληνεκούς στη Λευκορωσία ως ένα μήνυμα εκφοβισμού προς τη Δύση. Το οποίο θα δείξει, κατά την οπτική της Ρωσίας, ότι είναι ισχυρή και πρόθυμη να προβεί σε κινήσεις με ρίσκο.
Ωστόσο, κατά τον Νίκολς, ο Πούτιν αντλεί λάθος διδάγματα από τον Ψυχρό Πόλεμο: Οι ΗΠΑ τοποθέτησαν πυρηνικά όπλα σε συμμαχικά έθνη στη Δυτική Ευρώπη, όχι μόνο για να τονίσουν τους κοινούς κινδύνους που αντιμετώπιζε η Συμμαχία, αλλά και γιατί μια ενδεχόμενη προέλαση των σοβιετικών δυνάμεων θα έθετε στο ΝΑΤΟ το δίλημμα της χρήσης πυρηνικών ή της απώλειας εδαφών.
«Η τοποθέτηση πυρηνικών όπλων στον δρόμο μιας σοβιετικής εισβολής ήταν μια αποτρεπτική στρατηγική που αποσκοπούσε στο να προειδοποιήσει τη Μόσχα ότι οι Δυτικοί διοικητές, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο μιας γρήγορης ήττας, θα έπρεπε ίσως να τα εκτοξεύσουν προτού υπερφαλαγγιστούν» εξηγεί ο Νίκολς στο Atlantic. «Κανείς, ωστόσο, δεν πρόκειται να εισβάλει σύντομα στη Λευκορωσία. Ο,τι κι αν συμβεί στην Ουκρανία, τα όπλα της Ρωσίας θα σαπίζουν στα καταφύγιά τους στο Ασιποβίτσι, εκτός αν ο Πούτιν αποφασίσει να τα χρησιμοποιήσει» προσθέτει.
Φτάνουμε, λοιπόν, στο ερώτημα τι θα συμβεί αν ο Πούτιν αποφασίσει να πατήσει το κουμπί στους πυρηνικούς πυραύλους που, όπως όλα δείχν0υν, μεταφέρει στη Λευκορωσία. Σε μια τέτοια περίπτωση, σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό, «ο Πούτιν θα έχει επιλέξει την εθνική (και προσωπική) αυτοκτονία, και μερικοί πυρηνικοί πύραυλοι στη Λευκορωσία δεν θα έχουν και τόση σημασία».