Τους τελευταίους μήνες, γίνεται όλο και πιο φανερό: ο πόλεμος στην Ουκρανία διεξάγεται πλέον χωρίς ουσιαστικά καμία από τις δύο πλευρές να κερδίζει παρά ελάχιστα μέτρα γης. Τους τελευταίους πέντε μήνες, τα ουκρανικά στρατεύματα έχουν προωθηθεί κατά μόλις 17 χλμ., ενώ η Ρωσία πολεμούσε για δέκα μήνες γύρω από το Μπαχμούτ για να κερδίσει μόλις έξι χιλιόμετρα.
Ο πόλεμος έχει περιέλθει σε τέλμα και οι ελπίδες ότι η αντεπίθεση της Ουκρανίας κέρδιζε έδαφος, καθορίζοντας την τροπή του, έχουν πλέον πεθάνει. Ο στρατηγός Βαλέρι Ζαλούζνι, επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, το παραδέχτηκε, μιλώντας στον Economist: «Οπως και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουμε φτάσει το σημείο στο οποίο δεν υπάρχει καμία πρόοδος», είπε, προσθέτοντας ότι θα χρειαζόταν ένα τεράστιο τεχνολογικό άλμα για να σπάσει το παρόν αδιέξοδο. «Στην παρούσα φάση δεν θα υπάρχει βαθιά πρόοδος», είπε.
Η Δύση είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στην ουκρανική αντεπίθεση. Μια επιτυχία της Ουκρανίας θα αποδείκνυε στον Πούτιν ότι δεν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο και θα τον ανάγκαζε να διαπραγματευτεί. Αυτές οι ελπίδες διαψεύδονται, όπως και οι ελπίδες του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι θα ανάγκαζε τη Ρωσία να σταματήσει τον πόλεμο, λόγω των πολλών απωλειών της. Η Ρωσία, όμως, έχει χάσει ήδη 150.000 ενόπλους και δεν σταματά, καθώς η ζωή στη χώρα είναι πολύ πιο φθηνή από όσο υπολόγιζαν όλοι.
Ο Ζαλούζνι παραδέχεται ότι ένας στρατός με τις δυνατότητες του ουκρανικού θα έπρεπε να προχωράει περίπου 30 χλμ. την ημέρα, σύμφωνα με όλους τους στρατηγικούς υπολογισμούς, οπότε τέσσερις μήνες μετά την έναρξη της αντεπίθεσης, «οι Ουκρανοί θα έπρεπε να έχουν φτάσει στην Κριμαία, να έχουν πολεμήσει εκεί, να έχουν επιστρέψει και να έχουν ξαναπάει», όπως λέει στον Economist. Αντ’ αυτού, ο ίδιος είδε τον στρατό του να «κολλάει» στα ναρκοπέδια κοντά στο Μπαχμούτ και να βομβαρδίζεται ανελέητα από το ρωσικό πυροβολικό. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στον Νότο, στο κεντρικό μέτωπο της αντεπίθεσης, όπου τα νεοσύλλεκτα ουκρανικά στρατεύματα, παρότι εξοπλισμένα με την τελευταία δυτική στρατιωτική τεχνολογία, αντιμετώπισαν αμέσως προβλήματα.
Ο Ζαλούζνι παραδέχεται ότι δυσκολεύτηκε να καταλάβει τι συνέβαινε. Στην αρχή πίστευε ότι έφταιγαν οι διοικητές και άρχισε να τους αλλάζει. Μετά πίστεψε ότι έφταιγαν οι στρατιώτες και άρχισε να τους μετακινεί από μονάδα σε μονάδα. Οταν κατάλαβε ότι τίποτε από όλα αυτά δεν φταίει, ο Ζαλούζνι, όπως εξηγεί στον Economist, θυμήθηκε ένα βιβλίο που είχε διαβάσει στη στρατιωτική ακαδημία. Το «Σπάζοντας τις οχυρωμένες αμυντικές γραμμές» είχε γραφτεί το 1941 από έναν σοβιετικό στρατηγό και αναφερόταν στις μάχες χαρακωμάτων κατά τον Α’ ΠΠ. Διαβάζοντάς το ξανά συνειδητοποίησε ότι αυτό που ζούσαν ο ίδιος και τα στρατεύματά του ήταν αυτό ακριβώς που περιέγραφε το βιβλίο.
Ο Ζαλούζνι αποδίδει το αδιέξοδο στη σύγχρονη τεχνολογία που έχουν στα χέρια τους και οι δύο στρατοί. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει και στις δύο πλευρές να «βλέπουν» κάθε συγκέντρωση στρατευμάτων και να απαντούν αμέσως με στοχευμένα χτυπήματα. «Είναι απλό: Βλέπουμε τα πάντα που κάνει ο εχθρός και ο εχθρός βλέπει τα πάντα που κάνουμε εμείς. Για να σπάσουμε αυτό το αδιέξοδο χρειαζόμαστε κάτι νέο· σαν την πυρίτιδα που ανακάλυψαν κάποτε οι Κινέζοι και εμείς χρησιμοποιούμε ακόμη για να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον», λέει στον Economist.
Επειδή κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό, τη διαφορά θα κάνει ο συνδυασμός όλων των υπαρχουσών τεχνολογιών και ποιος θα επιτύχει την καλύτερη χρήση τους. Η Δύση είναι πολύ προσεκτική όταν παρέχει στην Ουκρανία οπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Ο Τζο Μπάιντεν είχε ξεκάθαρους στόχους από την αρχή του πολέμου: να μη χάσει η Ουκρανία, αλλά και να μην εμπλακούν οι ΗΠΑ σε πόλεμο με τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει ότι τα όπλα που δίνει η Δύση στην Ουκρανία είναι αρκετά για να την κρατήσουν στον πόλεμο, αλλά όχι για να της επιτρέψουν να νικήσει. Ο Ζαλούζνι το κατανοεί: «Δεν είναι υποχρεωμένοι να μας δώσουν τίποτε», λέει, «και είμαστε ευγνώμονες για όσα μας δίνουν».
Η απροθυμία της Δύσης, όμως, να δώσει στην Ουκρανία πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και τεθωρακισμένα, σταμάτησε την επέλασή της και επέτρεψε στη Ρωσία να ανασυνταχθεί. Τα συστήματα αυτά βοήθησαν, λέει ο στρατηγός, αλλά άργησαν να έρθουν, όπως και τα F-16 που αναμένονται τον επόμενο χρόνο. Διότι, στο μεταξύ, η Ρωσία έχει βελτιώσει κατά πολύ την αεράμυνά της.
Παρόλα αυτά, ο Ζαλούζνι παραδέχεται ότι ο βασικός λόγος της αποτυχίας της Ουκρανίας στο μέτωπο δεν είναι η καθυστέρηση στην παροχή στρατιωτικής βοήθειας από τη Δύση. «Αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί με όπλα και μεθόδους περασμένης γενιάς», λέει. «Μόνο με την τεχνολογία». Ο ίδιος είχε μια συζήτηση πρόσφατα με τον Ερικ Σμιτ, πρώην επικεφαλής της Google, και τόνισε τη σπουδαιότητα των drones και των ηλεκτρονικών συστημάτων που τα εμποδίζουν να πετούν.
Ο Ζαλούζνι είναι σαφής: η Ουκρανία έχει εμπλακεί σε έναν μακρύ πόλεμο, στον οποίον η Ρωσία έχει το πλεονέκτημα. Η χώρα του δεν έχει άλλη εναλλακτική, όμως, λέει, από το να παραμείνει στην επίθεση, ακόμη κι αν κατακτά μόλις λίγα μέτρα την ημέρα. Πιστεύει ότι η Κριμαία παραμένει το πιο ευάλωτο σημείο του Πούτιν. Τους τελευταίους μήνες η Ουκρανία έφερε τον πόλεμο στη χερσόνησο που κατέκτησε η Ρωσία το 2014 και η οποία παραμένει κρίσιμη για την έκβαση του πολέμου. Στις 30 Οκτωβρίου η Ουκρανία χτύπησε για πρώτη φορά την Κριμαία με αμερικανικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς.
Ο στρατηγός προσπαθεί απελπισμένα να εμποδίσει τον πόλεμο από το να «κολλήσει» στα χαρακώματα. «Εάν συμβεί αυτό, μπορεί να διαρκέσει χρόνια και να εξαντλήσει την Ουκρανία», λέει στον Economist. Κι αυτό ακριβώς είναι που θέλει ο Πούτιν. Ενας παρατεταμένος πόλεμος συμφέρει τη Ρωσία, μια χώρα με τριπλάσιο πληθυσμό και δεκαπλάσια οικονομία από την Ουκρανία. «Για τους Ρώσους η ζωή είναι φθηνή. Για εμάς το πιο ακριβό πράγμα είναι οι ζωές των ανθρώπων μας», λέει ο Ζαλούζνι.
Για τώρα έχει αρκετούς στρατιώτες. Οσο ο πόλεμος τραβάει σε μάκρος, όμως, η Ουκρανία θα δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να συντηρήσει το στράτευμα. «Πρέπει να βρούμε σύντομα τη λύση», καταλήγει. «Αλλιώς, κάποια στιγμή απλώς δεν θα έχουμε άλλους στρατιώτες για να πολεμήσουν».