Η επιστήμη έχει βρει ορισμένες εκπληκτικές απαντήσεις στο ερώτημα πώς γίναμε το πιο προηγμένο είδος στον πλανήτη μας, που περιστρέφεται γύρω από ένα μάλλον αδιάφορο άστρο (τον Ηλιο), σε κάποιον από τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες που απαρτίζουν το Σύμπαν. Κοιτώντας προς τα πίσω, οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα πως όλη αυτή η εκπληκτική πορεία στηρίχτηκε σε ορισμένα εντελώς τυχαία γεγονότα του κοσμικού γίγνεσθαι. Ο καθηγητής της Φυσικής Mπράιαν Κοξ εξήγησε στο BBC ποια ήταν αυτά τα γεγονότα και τι ρόλο έπαιξαν στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας μας.
2000 μ.Χ.
Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, ένας θρίαμβος της ανθρώπινης διάνοιας. Από τον Νοέμβριο του 2000 και μετά, που οι πρώτοι αστροναύτες έφτασαν στον Σταθμό, η ανθρωπότητα διαθέτει μια προωθημένη βάση για την κατάκτηση του διαστήματος. Μέσα σε λίγες γενιές καταφέραμε να φτιάξουμε πυραύλους που ταξιδεύουν με ταχύτητα περίπου 10 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Ημαστε έτσι το μόνο είδος στη Γη –πιθανότατα και στο Γαλαξία μας- που κατάφερε να φύγει από τον γενέθλιο πλανήτη. Πώς, όμως, καταφέραμε να γίνουμε ένα τόσο προικισμένο είδος;
1.000.000 χρόνια πριν
Μήπως οι αλλαγές στην τροχιά της Γης μάς έκαναν τόσο ευφυείς; Η ανθρώπινη ευφυία γεννήθηκε στη Μεγάλη Ρηξιγενή Κοιλάδα της Ανατολικής Αφρικής, καθώς οι πίθηκοι πρόγονοί μας ανέπτυξαν σταδιακά μεγαλύτερο εγκέφαλο. Αυτό είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στον Ηλιο, τη Σελήνη και τους άλλους πλανήτες του Ηλιακού μας Συστήματος. Η βαρύτητά τους επιδρά στην ελλειπτική τροχιά της Γης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτό με τη σειρά του επιδρά στο κλίμα της Γης. Και έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η ευφυία τον προγόνων μας άλλαξε δραματικά όταν η γήινη τροχιά έφτασε στα όρια της ελλειπτικότητάς της, μια περίοδο ραγδαίων και βίαιων κλιματικών αλλαγών, όταν η προσαρμοστικότητα και η ευρηματικότητα του είδους μας δοκιμάστηκε σοβαρά και βγήκε νικήτρια. Οι πίθηκοι πρόγονοί μας, ωστόσο, θα μπορούσαν να μην έχουν υπάρξει ποτέ.
65 εκατομμύρια χρόνια πριν
Μια κοσμική καταστροφή εξαφανίζει τους δεινοσαύρους. Για πάνω από 160 εκατομμύρια χρόνια οι δεινόσαυροι εξουσίαζαν τη Γη. 65 εκατομμύρια χρόνια πριν, ένας αστεροειδής διαμέτρου σχεδόν 8,5 χιλιομέτρων συγκρούσθηκε με τον πλανήτη μας. Η ισχύς που απελευθερώθηκε ήταν ένα δισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από της βόμβας που ρίχτηκε στη Χιροσίμα, σήκωσε μάλιστα τόση σκόνη και βράχια στην ατμόσφαιρα ώστε βύθισε τον πλανήτη στο σκοτάδι.
Τα μισά από τα υπάρχοντα είδη ζωής εξαφανίστηκαν, συμπεριλαμβανομένων και των δεινοσαύρων. Χωρίς αυτό το συμβάν, τα μικρόσωμα θηλαστικά που στη ζωική αλυσίδα υπήρξαν οι πρόγονοι των πιθήκων και των ανθρώπων, ίσως να μην επιβίωναν. Μπορεί ο κόσμος να κυριαρχείτο ακόμα από τους δεινοσαύρους και τους απογόνους τους.
2,4 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Ενας νέος τύπος βακτηριδίου δημιουργεί το οξυγόνο. Για δισεκατομμύρια χρόνια υπήρχε ζωή στον πλανήτης μας με ελάχιστη παρουσία οξυγόνου στην ατμόσφαιρα. Τα περισσότερα βακτηρίδια τρέφονταν από διοξείδιο του άνθρακα και άλλα αέρια, όπως το μεθάνιο. Τότε εμφανίστηκαν τα κυανοβακτηρίδια που δημιούργησαν ενέργεια με νέο τρόπο: τη φωτοσύνθεση, που χρησιμοποιούσε το ηλιακό φως για να διασπάσει το νερό. Το οξυγόνο ήταν ένα άχρηστο κατάλοιπο αυτής της διαδικασίας, με τον καιρό, όμως, τα επίπεδά του στην ατμόσφαιρα έγιναν ό,τι αναπνέουμε σήμερα. Αν δεν είχε γίνει αυτό και η Γη έμενε καλυμμένη από διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, τα έμβια όντα δεν θα είχαν εμφανιστεί στον πλανήτη μας.
2,7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Μια τυχαία σύγκρουση δημιουργεί περίπλοκες μορφές ζωής. Επί ένα δισεκατομμύριο χρόνια η μόνη ζωή στη Γη ήταν τα μεμονωμένα κύτταρα. Υστερα συνέβη κάτι το οποίο δημιούργησε το υπόβαθρο μιας πιο περίπλοκης ζωής. Δύο κύτταρα ενώθηκαν και δημιούργησαν ένα υβρίδιο, το οποίο επέζησε και πολλαπλασιάστηκε. Και επειδή σήμερα κάθε ζώο και φυτό έχει την ίδια κυτταρική δομή, εικάζουμε πως αυτό συνέβη κάπου στα βάθη των αρχέγονων ωκεανών της Γης. Οι βιολόγοι ονομάζουν αυτό το φαινόμενο «Η Μοιραία Συνάντηση» και θεωρούν πως η εμφάνιση περίπλοκων μορφών ζωής προϋποθέτει μια γερή δόση τυχαιότητας.
3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Μόρια συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ζωή. Πόσο πιθανή ήταν η εμφάνιση ζωής στη Γη; Αυτό παραμένει ακόμα και σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της επιστήμης. Αν και δεν ξέρουμε από πού ακριβώς ξεπήδησε η ζωή, εικάζουμε πως αυτό συνέβη στις υδροθερμικές οπές των θερμών πηγών που υπάρχουν κάτω από τον πυθμένα των ωκεανών. Δημιούργησαν ένα μίγμα χημικών ουσιών και ενέργειας, που συνδυάστηκαν και δημιούργησαν την πρώτη ζωή. Οποια κι αν είναι η αλήθεια, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν πως με τις κατάλληλες συνθήκες, οι πιθανότητες να γεννηθεί ζωή είναι εκπληκτικά υψηλές. Αν όμως αυτές οι συνθήκες δεν είχαν υπάρξει στη Γη, ο πλανήτης μας σήμερα δεν θα ήταν παρά μια σούπα αποτελούμενη από ποικίλες χημικές ουσίες και τίποτα περισσότερο.
4 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Ζωογόνο νερό έρχεται από το διάστημα. Για να υπάρξει ζωή το νερό ήταν απαραίτητο. Η πρώιμη Γή όμως ήταν μια σφαίρα διάπυρων βράχων και κάθε πηγή νερού γρήγορα εξατμιζόταν στο διάστημα. Από πού ήρθε λοιπόν το νερό; Κάποιες ποσότητες προφανώς είχαν παγιδευτεί βαθιά στη Γη, καθώς ο πλανήτης δημιουργιόταν, και έτσι δεν εξατμίστηκαν. Στη συνέχεια, καθώς η Γη κρύωνε, μπόρεσε να απελευθερωθεί με τη βοήθεια ηφαιστειακών εκρήξεων. Και άλλες ποσότητες προήλθαν από παγωμένους αστεροειδείς που συντρίφτηκαν στη Γη. Χωρίς αυτές τις ποσότητες νερού η Γη θα ήταν μια στέρφα και αφιλόξενη σφαίρα από βράχους.
4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Η Γη αποκτά φεγγάρι, παραλίγο όμως στη διαδικασία αυτή να καταστραφεί. Η βαρύτητα της Σελήνης αλλάζει τον τρόπο που η Γη κινείται στο διάστημα. Αυτό επηρεάζει το κλίμα του πλανήτη μας, βοηθώντας την εξέλιξη της ζωής. Η Γη όμως γεννήθηκε χωρίς Σελήνη και παρά λίγο να καταστραφεί στην πορεία δημιουργίας της. 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ένας καινούργιος πλανήτης στο πρώιμο πλανητικό μας σύστημα συντρίφτηκε πάνω στη Γη. Και οι δύο σχεδόν διαλύθηκαν από την σύγκρουση.
Η Γη επέζησε, ο άλλος πλανήτης όχι. Μια τεράστια ποσότητα βράχων και θραυσμάτων εκτινάχθηκε στο διάστημα. Η βαρύτητα ένωσε αυτά τα θραύσματα και έτσι δημιουργήθηκε η Σελήνη. Επίσης η σύγκρουση απελευθέρωσε σίδηρο από τον πυρήνα της Γης, εμπλουτίζοντας το χημικό κοκτέηλ από το οποίο προέκυψε η ζωή.
4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Ενα άστρο που πεθαίνει δίνει τον σπινθήρα για να ανάψει ο Ηλιος μας. Υπάρχουν δισεκατομμύρια ηλιακά συστήματα στον γαλαξία μας. Αυτό όμως που ονομάζουμε σπίτι μας, μπορεί να μην είχε υπάρξει ποτέ αν δεν συνέβαινε ένα ακόμη κοσμικό ατύχημα. Πρόκειται για το θάνατο ενός άλλου άστρου, που γεννήθηκε δισεκατομμύρια χρόνια πριν τον Ηλιο μας, ο οποίος δημιούργησε το ηλιακό μας σύστημα. Η κυρίαρχη θεωρία είναι πως αυτό το άστρο έσκασε μπολιάζοντας με αδρανή αέρια ένα σύννεφο κοσμικής σκόνης. Ετσι δημιουργήθηκε ο Ηλιος μας μαζί με έναν περιστρεφόμενο δίσκο ύλης που δημιούργησε τους πλανήτες. Χωρίς αυτόν, το σύννεφο που γέννησε την ύλη του ηλιακού μας συστήματος μπορεί να περιπλανιόταν αέναα ωσότου να διασκορπιστεί και να εξαφανιστεί μετά από δισεκατομμύρια χρόνια.
13,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν
Το Μπιγκ Μπανγκ δημιουργεί το τέλειο περιβάλλον για την εξέλιξη της ζωής. Το Μπιγκ Μπανγκ, το φαινόμενο που γέννησε το Σύμπαν, είναι η σημαντικότερη σύμπτωση στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Εκείνη τη χρονική στιγμή δημιουργήθηκαν μια σειρά δεδομένων, όπως η ταχύτητα του φωτός, η δύναμη της βαρύτητας και οι διαστάσεις του διαστήματος.
Παραδόξως, αυτές οι παράμετροι ήταν οι κατάλληλες για τη δημιουργία ζωής. Εάν ελαφρώς διέφεραν, μπορεί το Σύμπαν να είχε καταρρεύσει ή να μην περιείχε τα σωστά χημικά στοιχεία για να δημιουργηθούν τα άστρα και οι πλανήτες. Φαίνεται, ότι ως είδος κερδίσαμε τον πρώτο λαχνό στη λοταρία του Σύμπαντος!