«Τα λέμε χρόνια τώρα. Ποιος τα ακούει;», λέει απογοητευμένος ένας ξενοδόχος, με μικρομεσαίες μονάδες στην ηπειρωτική περιφέρεια.
Στο Καρπενήσι, τη Δευτέρα, ίσως έγινε μια ακόμα προσπάθεια να ακουστούν.
Γιατί λέχθηκαν πολλά. Ξαναειπωμένα.
Από χείλη ανθρώπων, οι οποίοι μεταφέρουν τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Μέσα από την εμπειρία τους στους τόπους όπου ζουν και επιχειρούν.
Τους ίδιους τόπους, τους οποίους δεν θέλουν να δουν να ερημώνουν, αλλά ούτε να αλλοιώνονται.
Το 1ο Περιφερειακό Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) φέρει τον τίτλο «Συνδιαμορφώνοντας το τουριστικό προϊόν της ηπειρωτικής Ελλάδας».
Ομιλητές, εκπρόσωποι των ενώσεων ξενοδόχων, επιμελητηρίων και επιχειρήσεων. Και της Αυτοδιοίκησης. Από τη μεριά της Πολιτείας, ο Γενικός Γραμματέας Τουρισμού Μύρων Φλουρής.
Κοινός παρονομαστής στις τοποθετήσεις, οι ελλείψεις σε υποδομές και το κενό μιας στρατηγικής που να εκτιμά και να ενσωματώνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ηπειρωτικού χώρου.
Παρεμπιπτόντως, πολλά από τα οποία απαντούν στις ανάγκες του σύγχρονου, εκλεπτυσμένου ταξιδιώτη. Σε κάθε περίπτωση, αξίζουν αναγνώρισης και εκτίμησης για ό,τι είναι.
Όχι, το Καρπενήσι δεν είναι νησί. Δεν έχει κοντά αεροδρόμιο. Ναι, ο δρόμος που οδηγεί σε αυτό χρειάζεται βελτίωση. Αλλά «δεν είναι αυτό ο ανασταλτικός παράγοντας», που κάνει τις επιχειρήσεις διαμονής να δουλεύουν με δυσκολία 90 μέρες, από τις 365, τον χρόνο. «Πρέπει να αναδειχθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής», είπε η πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Καρπενησίου Σοφία Φλέγκα, η οποία φιλοξένησε την πρώτη περιφερειακή διοργάνωση, πρωτοβουλία του Προέδρου της ΠΟΞ Γιάννη Χατζή.
Προφανώς και καθοριστικός παράγοντας παραμένουν οι υποδομές. Αιχμή αυτών οι δημόσιες υποδομές, το οδικό δίκτυο και η προσβασιμότητα. Στην Ευρυτανία και στην Εύβοια διαπιστώνονται σοβαρές ελλείψεις. Τόσο στο βόρειο πληγωμένο από τις πυρκαγιές κομμάτι, όσο και στο νότο.
Ο Αντιπεριφερειάρχης Ευρυτανίας Αριστείδης Τασιός παρέθεσε μια καταγραφή αρκετών έργων και μελετών που είναι σε εξέλιξη.
«Πόσες ανεμογεννήτριες μπορεί να δεχθεί η νότια Εύβοια;», αναρωτήθηκε ο Πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Εύβοιας Μιλτιάδης Χέλμης. «Έχουν μπει ήδη 800 και προγραμματίζονται άλλες 800», είπε, επισημαίνοντας την θετική διάθεση προς τις ΑΠΕ, αλλά με ισορροπία ως προς τον τουριστικό χαρακτήρα της περιοχής.
Την ίδια ώρα ξενοδοχειακές μονάδες δεν βρίσκουν διέξοδο εξωραϊσμού, επειδή ανήκουν σε κατηγορίες ενός, δύο και τριών αστέρων. Είναι πολλές στην ηπειρωτική επικράτεια. «Η ποιότητα πρέπει να καλύψει όλο το φάσμα της ξενοδοχίας» σημείωσε ο Πρόεδρος της ΠΟΞ. Τα ξενοδοχεία από ένα έως τρία αστέρια «δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση και εκσυγχρονισμό, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις». Στην Αιδηψό, με το προϊόν της να είναι συνυφασμένο με τον θερμαλισμό, οι περισσότερες μονάδες έχουν ανάγκη να βρουν την ανταγωνιστικότητά τους στην αγορά, σημείωσε ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ξενοδόχων Λουτρών Αιδηψού, Θοδωρής Ρουμελιώτης.
Στο πλαίσιο αυτό ο Γιάννης Χατζής ανακοίνωσε ότι η ΠΟΞ σε συνεργασία με την εταιρία Deloitte «προετοιμάζουμε μια σειρά από δωρεάν εργαστήρια Consulting που θα βοηθήσουν στην προετοιμασία τα μέλη μας που επιθυμούν να αναβαθμίσουν τις εγκαταστάσεις τους». Επίσης, μέσα από μια στρατηγική συμφωνία με την Εθνική Τράπεζα «προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα ειδικό προϊόν χρηματοδότησης κεφαλαιακών δαπανών μικρών ξενοδοχειακών καταλυμάτων έτσι ώστε οι επιχειρηματίες να μπορούν να αντλήσουν ρευστότητα και από το τραπεζικό σύστημα».
Έλλειμμα σε υποδομές, σε όραμα, σε στρατηγική, σε συνέργειες.
Το μεγαλύτερο έλλειμμα ωστόσο που διαπιστώνεται, είναι αυτό της αντίληψης της Πολιτείας και της εμβάθυνσης στο σχέδιο για την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της ηπειρωτικής χώρας. «Τα σπίτια θέλουν αναπνοές για να συντηρηθούν», είπε ένας ομιλητής. Αν δεν έχει κατοίκους η επαρχία, δεν μπορεί να αναπτυχθεί ο τουρισμός.
«Το δημογραφικό είναι πρόβλημα, τα χωριά ερημώνουν, ο πληθυσμός γερνάει», ανέφερε ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ευρυτανίας Χρήστος Τσάμπρας. «Το επιμελητήριό μας, είναι το μικρότερο της χώρας». Παρ’ όλα αυτά ο τουρισμός αποτελεί δυναμικό κομμάτι σε αυτό.
«Δεν θέλουμε άναρχη επισκεψιμότητα στον ορεινό όγκο», τόνισε ο Στέφανος Σιδηρόπουλος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Υπαίθριων Δραστηριοτήτων Αναψυχής (ΣΕΤΕΥΔΑ).
Δεν είναι απαραίτητο η επιλογή να είναι μόνο ανάμεσα στην ερημοποίηση και στην επιβάρυνση. Παράδειγμα τα Τζουμέρκα, που βιώνουν μια πολύ μεγάλη επισκεψιμότητα, με τους κατοίκους και τους επαγγελματίες να αισθάνονται ότι ο τόπος τους αρχίζει να χάνει τον έλεγχο.
Εξάλλου «δεν υπάρχει βιώσιμη ανάπτυξη αν οι προορισμοί δεν είναι βιώσιμοι για τους πολίτες τους. Οι επισκέπτες θα το καταλάβουν αυτό», πρόσθεσε ο Γιάννης Χατζής.
Ο ΣΕΤΕΥΔΑ ακόμα προσπαθεί να διαχωρίσει τις δραστηριότητές του, από τις αθλητικές/προπονητικές. «Δεν είμαστε προπονητές, δεν είμαστε αθλητικές δραστηριότητες. Είμαστε τουριστικές υπαίθριες δραστηριότητες. Ακόμα δεν έχει περιγραφεί σωστά ο χώρος μας», λέει ο Στέφανος Σιδηρόπουλος . Ετσι κι αλλιώς πρέπει «να μπει τάξη στο χάος που επικρατεί σε σχέση με τις υπαίθριες δραστηριότητες. Χρειάζεται εκπαίδευση και πιστοποίηση των συνοδών και των εκπαιδευτών. Εκπαίδευση των στελεχών, αλλά και του κοινού».
Διότι «δεν υπάρχει κουλτούρα για δραστηριότητες στη φύση. Εχουμε 600.000 παιδιά. Αυτά τα παιδιά πρέπει να ανέβουν στο βουνό», σημείωσε, τονίζοντας ότι πρέπει να γίνουν υποχρεωτικές οι σχολικές εκδρομές στη φύση. «Τα παιδιά να βγουν στη φύση. Να κατανοήσουν τι σημαίνει ευεξία. Τα παιδιά θα μεταφέρουν το μήνυμα».
Αυτό θα αναδείξει και τους τόπους.
Ο ίδιος αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Γαλλίας, η οποία είναι πρωτοπόρος στις υπαίθριες δραστηριότητες. Οπως και στο πρώτο μονοπάτι που δημιουργεί ο Σύνδεσμος για ΑΜΕΑ. «Μονοπάτι κινητικότητας», το έχουν ονομάσει. Είναι «το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού», είπε. Για να προσθέσει: «Δυόμιση χρόνια μια ώριμη μελέτη δεν μπορεί να πάρει έγκριση».
Είναι ξεκάθαρο ότι «ορεινότητα δεν σημαίνει χειμερινός τουρισμός», υποστήριξε ο Γιάννης Χατζής. «Αναφερόμαστε σε μια παγιωμένη εικόνα της Ελλάδας». Ο προσανατολισμός της χώρας είναι προς τον θαλάσσιο τουρισμό. Στη Γαλλία οι περισσότερες υπαίθριες δραστηριότητες γίνονται το καλοκαίρι.
Και αυτό είναι το ζητούμενο πλέον. Γιατί σε μια εποχή που η κλιματική κρίση έχει καταστήσει αισθητή την παρουσία της, το να περιμένεις από τα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας να λειτουργούν μόνο τις μέρες που έχουν χιόνι, είναι μια φρούδα ελπίδα.
Ο σχεδιασμός για το τουριστικό προϊόν στην ηπειρωτική χώρα θα πρέπει να περιλαμβάνει και τον παράγοντα κλιματική αλλαγή. Αυτό επισήμανε και ο δήμαρχος Καρπενησίου Χρήστος Κακαβάς. Συνεπώς είναι ζητούμενο να διαμορφωθούν και υπαίθριες δραστηριότητες στο χιονοδρομικό κέντρο Καρπενησίου, ώστε να μπορεί να λειτουργεί όλο τον χρόνο.
Όπως σε όλα τα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας, κάτι για το οποίο μίλησε ο Γενικός Γραμματέας Τουρισμού Μύρων Φλουρής.
Οι περισσότεροι από τους επισκέπτες συμμετέχοντες στην εκδήλωση, ομολόγησαν ότι βρέθηκαν για πρώτη φορά στο Καρπενήσι, ή είχαν περίπου μια δεκαετία να επισκεφθούν την περιοχή.
Παρόντες στην εκδήλωση ήταν και βουλευτές της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Στις τοποθετήσεις τους μίλησαν για τις ομορφιές της Ευρυτανίας και για τον Ξένιο Δία. Και έδειξαν πρόθυμοι να παρακολουθήσουν τις εργασίες της περιφερειακής συνάντησης και να είναι αρωγοί στις δράσεις.
Ο γενικός γραμματέας Τουρισμού αναφέρθηκε στην προσέγγιση της βιωσιμότητας από το αρμόδιο υπουργείο, τονίζοντας την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική της διάσταση. Ο ίδιος εστίασε σε ζητήματα νομοθεσίας που χρειάζονται αποσαφήνιση και αφορούν στις ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού (π.χ. καταφύγια). Αλλά και στην ανάγκη «η κάθε κοινωνία να καταλήξει τι είδους τουρισμό θέλει».
Αυτό χρειάζεται καθοδήγηση, σε ένα πλαίσιο αρχών.
Σημείωσε επίσης την ανάγκη της διακυβέρνησης (governance), εστιάζοντας στα Περιφερειακά Συμβούλια που πραγματοποιούνται, ώστε οι Περιφερειάρχες να παίρνουν καθοδήγηση από το υπουργείο και να υλοποιούν ανάλογες δράσεις.
Αλλά και την προοπτική της δημιουργίας των Οργανισμών Διαχείρισης και Προβολής Προορισμών (DMMOs).
Κάτι το οποίο θα έχει αποτέλεσμα μόνο αν έχει στοχοθέτηση και τεχνοκρατική αντίληψη. Μια και ειδικά στον ηπειρωτικό χώρο είναι αισθητή η αποτυχία ανάπτυξης αγροτουριστικής δραστηριότητας, πάνω από είκοσι χρόνια μετά τη σχετική θεσμική απόπειρα.
«Όλα αυτά τα χρήματα που δαπανώνται από την αυτοδιοίκηση για ταξίδια fam trips, έντυπα, φυλλάδια, συμμετοχές σε εκθέσεις, τι αποτέλεσμα έχουν; Όταν τραβάμε τη γραμμή, τι βλέπουμε από κάτω;» αναρωτήθηκε ο γενικός γραμματέας της ΠΟΞ και πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Δράμας Αγγελος Καλλίας, σε συνέχεια των δράσεων προβολής – με πρόσφατη τη συμμετοχή σε τουριστική έκθεση στη Ρουμανία – που εξέθεσε η αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού και Τουρισμού Στερεάς Ελλάδας Φανή Παπαθωμά. «Υπάρχουν πολλά δομικά προβλήματα που θα πρέπει να το ξεπεράσουμε. Ο επιχειρηματίας επενδύει χρήματα και προβάλλει την επιχείρησή του. Η Πολιτεία θα πρέπει να αναδείξει τον τόπο».
Οι «συνέργειες» είναι απαραίτητες, επανέλαβε ο Τάσος Κανναβός, ιδρυτής της startup Cellar Hopping, η οποία ανδρώθηκε μέσα στη θερμοκοιτίδα Capsule T, του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) και σήμερα λειτουργεί ως B2B πλατφόρμα και πάροχος εμπειριών οινικού και γαστρονομικού προσανατολισμού σε ξενοδοχεία. Υπάρχουν 1.200 οινοποιεία στην Ελλάδα. Τα 300 είναι επισκέψιμα.
Συνέργειες. Σε όλα τα επίπεδα.
Αλλά πριν από τις συνέργειες πρέπει να υπάρχει ζωή στον τόπο.
«Είναι λίγοι οι ξένοι που έρχονται στον τόπο μας», λέει ο δήμαρχος Αγράφων Αλέξης Καρδαμπίκης. Ανήσυχος για την απομόνωση και τον πληθυσμό της περιοχής του που λιγοστεύει, παρατηρεί ότι, αν και λίγοι, υπάρχουν κάποιοι που έρχονται στον τόπο για να κατοικήσουν.
Πέρα από αυτό, όμως, υπάρχουν και βασικά προβλήματα στην καθημερινότητα.
Στα Άγραφα οι επιδρομές των λύκων έχουν αποδεκατίσει τα κοπάδια των κτηνοτρόφων. «Εμείς ζούμε με τα κοπάδια μας, τα ζώα μας έχουν όνομα». Όμως παρά τις προσπάθειες να εκθέσουν το πρόβλημα δεν υπήρξε ανταπόκριση από την Πολιτεία ή κάποιο. «Αυτοί μετράνε ψήφους, εμείς μετράμε τη ζωή μας κάθε μέρα», κατέληξε ο δήμαρχος Αγράφων.
Η Ελλάδα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Τα βουνά μιλάνε. Καλό είναι ν’ ακούσεις.