Το να συζητάς για τα ταξίδια του καλοκαιριού ακούγεται μάλλον οξύμωρο, με την επικαιρότητα να περιστρέφεται γύρω από ένα τρίτο lock down.
Καθώς το 2020 εξέπνεε και το εμβόλιο κατά της Covid-19 είχε εδραιώσει την ελπίδα, όλοι σχεδίαζαν μια μεσοπρόθεσμη επιστροφή στην «κανονικότητα». Η συνέχεια δεν ακολούθησε τον αρχικό ρυθμό και σχεδιασμό. Τα σκαμπανεβάσματα στην παραγωγή και τη διανομή και οι πιο μεταδοτικές και επικίνδυνες νέες μεταλλάξεις, διαταράσσουν τον εμβολιαστικό προγραμματισμό και παρατείνουν τους περιορισμούς και το 2021.
Αναπόφευκτα οι κυβερνήσεις δίνουν βαρύτητα στα περιοριστικά μέτρα. Η συγκρατημένη αισιοδοξία στα τέλη του 2020 εκτοπίζεται από μία πιο ρεαλιστική αποδοχή ότι και το φετινό καλοκαίρι θα είναι δύσκολο. Με το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης να είναι «κόκκινο», τα ταξίδια, οι μετακινήσεις, οι διακοπές εκτός συνόρων, έπονται της υγειονομικής διαχείρισης.
Η πολυπόθητη ανοσία της αγέλης όμως αργεί.
Συνεπάγεται αυτό ότι ο ελληνικός τουρισμός θα περιοριστεί σε εσωτερικές ή περιφερειακές αγορές;
Η ρευστότητα είναι το μόνο δεδομένο. Πώς μπορείς να σχεδιάσεις στη ρευστότητα;
Το ευρωπαϊκό χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών αποκαθίσταται με 100 εκατομμύρια δόσεις έως το τέλος Μαρτίου, αλλά και επιπλέον 300 εκατομμύρια δόσεις έως το τέλος Ιουνίου. «Ο στόχος για τον εμβολιασμό του 70% του πληθυσμού έως το τέλος του καλοκαιριού είναι αισιόδοξος αλλά εφικτός!», έγραφε σε ανάρτησή του στο twitter ο Γιώργος Μοσχόβης, αναπληρωτής επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα. Με τον επίτιμο πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και διευθύνοντα σύμβουλο του ομίλου Sani/Ikos Ανδρέα Ανδρεάδη να σχολιάζει ότι «το επίπεδο του 70% έως το τέλος του καλοκαιριού είναι πιθανόν αποδεκτό για μη τουριστικές χώρες όπως η Γερμανία, όχι όμως για χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, που στηρίζονται σε τουρισμό. Εκεί πρέπει να έχει επιτευχθεί έως την αρχή του καλοκαιριού, όπως στην Αγγλία».
Τα φώτα λοιπόν στρέφονται σε Βρετανία και Ισραήλ. Αυτές θα είναι οι εγγύτερες χώρες για τον τουρισμό της Ελλάδας και των άλλων χωρών της λεκάνης της Μεσογείου. Και εκείνες θα είναι οι πρώτες χώρες που θα έχουν επιτύχει ένα τέτοιο επίπεδο εμβολιασμών μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού.
Βρετανία και Ισραήλ είναι οι δύο πρώτες χώρες από τις οποίες προσδοκά την επιστροφή των ταξιδιωτών και ο έλληνας Πρωθυπουργός, ο οποίος ελπίζει σε ανάταξη του τουρισμού το 2021, «στο 50% μιας κανονικής χρονιάς». Για να τονίσει ότι «ουσιαστικά, το ζήτημα εξαρτάται από το ρυθμό των εμβολιασμών στις βασικές μας αγορές». Ο ίδιος, στις 12 Ιανουαρίου, πρότεινε τη θεσμοθέτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενός πιστοποιητικού εμβολιασμού, ενός «υγειονομικού διαβατηρίου», που θα διευκολύνει το ταξίδι για όσους έχουν ήδη εμβολιαστεί.
Μπορεί αρχικά η απάντηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μην στήριξε μια τέτοια προοπτική, ωστόσο η Δανία μόλις ανακοίνωσε ότι υιοθετεί από τα τέλη Φεβρουαρίου το «διαβατήριο εμβολιασμού». Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η Σουηδία, όπως και η Βρετανία. Σχέδια της βρετανικής κυβέρνησης κάνουν λόγο για «διαβατήρια εμβολιασμού» για ταξίδια στο εξωτερικό, ώστε να επιτραπούν οι διακοπές των Βρετανών, μια και έως τον Ιούλιο θα έχει εμβολιαστεί το 75% του πληθυσμού.
Και οι ΗΠΑ δείχνουν ότι σκέφτονται να προχωρήσουν σε ψηφιακή διασύνδεση με πιστοποιητικά εμβολίων, με τον πρόεδρο Μπάιντεν να έχει ζητήσει να «αξιολογηθεί η σκοπιμότητα» τους.
Από την άλλη, η Γερμανία εκτιμάται ότι θα καθυστερήσει κατά τρεις ακόμα μήνες, έως τον Σεπτέμβριο, για να καλύψει το ίδιο ποσοστό. Αυτό σηματοδοτεί και το «τέλος του καλοκαιριού» για τους Γερμανούς, οι οποίοι – με τους εμβολιασμούς να βρίσκονται πίσω – θα «καθηλωθούν» εντός συνόρων.
Το στοίχημα πια είναι να ξεκινήσει η τουριστική δραστηριότητα με τα λιγότερα δυνατά προσκόμματα και τη μεγαλύτερη δυνατή αίσθηση ασφάλειας. Εδώ καθοριστικές θα είναι και οι διμερείς συμφωνίες μεταξύ χωρών.
Σε αυτή την κατεύθυνση επιχειρείται να δημιουργηθεί μια «γέφυρα» για την ελεύθερη μετακίνηση ταξιδιωτών μεταξύ Ελλάδας – Ισραήλ. Να διαμορφωθεί ένας ταξιδιωτικός διάδρομος ανάμεσα στις δύο χώρες, με ένα σύμφωνο που θα αναγνωρίζει τα πιστοποιητικά εμβολιασμού, επιτρέποντας κατ’ επέκταση τα ταξίδια, χωρίς πρόσθετους ελέγχους ή καραντίνα.
Γιατί οι περιορισμοί και κυρίως η καραντίνα – εφόσον η παράμετρος της ασφάλειας είναι ξεκάθαρη – καθίστανται οι πλέον ανασταλτικοί παράγοντες για τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού το φετινό καλοκαίρι, όπου η επιθυμία είναι συσσωρευμένη και έντονη.
Σε κάθε περίπτωση, η τουριστική «αγρανάπαυση» δεν αποτελεί επιλογή εφέτος, για την Ελλάδα. Τόσο σε ό,τι αφορά την αντοχή των επιχειρήσεων του τουρισμού, όσο και την εφοδιαστική τους αλυσίδα και κατ’ επέκταση τα δημόσια οικονομικά. Το 2020 τα έσοδα περιορίστηκαν στα 4,3 δισ. ευρώ – περίπου το 25% του 2019 – ενώ ο ξενοδοχειακός τζίρος μειώθηκε κατά 78% με βάση έρευνα του ΙΤΕΠ για το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ). Το ποσοστό συμβολής του τομέα στην οικονομία και της εξάρτησης του ΑΕΠ από αυτόν δεν αφήνει περιθώρια. Το να «ανοίξει» ο τουρισμός αποτελεί μονόδρομο.
Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Θεόδωρου Σκυλακάκη ο οποίος, αναφερόμενος στην εκτέλεση του προϋπολογισμού, είπε ότι «είναι ήδη οριακό το σενάριο του 50% στα έσοδα από τον τουρισμό, σε σχέση με το 2019. Ακόμα δεν ξέρουμε καθόλου τι θα συμβεί το καλοκαίρι». Ενώ δεν άφησε περιθώρια στο αίτημα του τομέα, που διατυπώθηκε πρόσφατα και από τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ Γιάννη Ρέτσο, για μείωση του ΦΠΑ στη διαμονή και το τουριστικό πακέτο για λόγους ανταγωνιστικότητας υπηρεσίας – τιμής. Και ενώ ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ χαρακτήρισε «επιεικώς αισιόδοξο» τον στόχο ανάκτησης του 50% των τουριστικών εσόδων σε σχέση με το 2019.
Η καμπάνια του ΕΟΤ και τα πρωτόκολλα
Εν τω μεταξύ, τις επόμενες ημέρες πρόκειται να παρουσιαστεί και η καμπάνια του ΕΟΤ για το 2021, ως μέρος ενός τριετούς στρατηγικού σχεδίου προβολής της χώρας, το οποίο προβλέπει αρκετά σενάρια, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Δημήτρη Φραγκάκη. Ο ίδιος σημειώνει: «Θα προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε φέτος όλα εκείνα τα όπλα, τα οποία δεν είχαμε το 2020», αναφερόμενος στους εμβολιασμούς, τα rapid tests και τα υγειονομικά πρωτόκολλα.
Μια «πιο ρεαλιστική προσέγγιση θα οδηγήσει για το φετινό καλοκαίρι σε υγειονομικά πρωτόκολλα που θα συμπεριλαμβάνουν ένα «μείγμα» εμβολιασμού, γρήγορων τεστ και PLF», επισημαίνει και ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Γρηγόρης Τάσιος.
Αξιοποιώντας την εμπειρία της περσινής χρονιάς με την παραδειγματική τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων στα ξενοδοχεία, αλλά και την εμπλουτισμένη επιστημονική γνώση, ο ξενοδοχειακός κλάδος, μέσω του υπουργείου Τουρισμού, δρομολογεί, σύμφωνα με πληροφορίες, την εισήγηση ορισμένων ελαφρύνσεων στα πρωτόκολλα, εγκαίρως, προς όφελος της ασφάλειας αλλά και της ομαλής λειτουργίας των ξενοδοχειακών μονάδων. «Εάν έρχεται ο ταξιδιώτης εμβολιασμένος ή τεσταρισμένος, τα πρωτόκολλα πρέπει να τα ξαναδούμε. Εχουν στηθεί με δεδομένο ότι όλοι είναι φορείς», λένε παράγοντες του τομέα.
Κύκλοι της αγοράς τοποθετούν το άνοιγμα της τουριστικής δραστηριότητας στα μέσα Ιουνίου, αφού οι υγειονομικές συνθήκες βγάζουν και την κινητικότητα του Πάσχα από το πλάνο.
«Να αρχίσουμε τη σεζόν όπως πέρυσι. Δεν μπορούμε να περιμένουμε την ανοσία της αγέλης. Μια ακόμα καταστροφική σεζόν δεν αντέχεται. Πρέπει να προχωρήσουμε ξανά σε πρωτόκολλα, αρνητικά τεστ, covid – hotels. Οσοι δεν έχουν κάνει το εμβόλιο, να περάσουν από κάποιες διαδικασίες», λέει ο Α’ αντιπρόεδρος της ΓΕΠΟΕΤ και πρόεδρος Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Πρακτόρων Κρήτης Μιχάλης Βλατάκης. Στο πλαίσιο αυτό και μετά από σύσκεψη την οποία διοργάνωσε ίδιος, με τη συμμετοχή του Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρου Αρναουτάκη, του Εντεταλμένου Συμβούλου Τουρισμού και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Κυριάκου Κώτσογλου και των δημάρχων των αμιγώς τουριστικών Δήμων του νησιού, συμφωνήθηκε και προωθείται δέσμη προτάσεων προς την κυβέρνηση, για την επανεκκίνηση της τουριστικής δραστηριότητας και την άρση της ανασφάλειας γύρω από αυτή. Οι προτάσεις μεταξύ άλλων αφορούν:
α) στην ευρεία κοινοποίηση, σε χώρες, προορισμούς και ΜΜΕ, των κανόνων κάτω από τους οποίους θα ανοίξει η Ελλάδα στον τουρισμό
β) στο άνοιγμα προς όλες τις χώρες και εθνικότητες, ακόμη και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις (αρνητικά τεστ, PLF κ.λπ.) ανάλογα με την πορεία της πανδημίας και το χρονικό διάστημα
γ) στη συγκεκριμενοποίηση των πρωτοκόλλων που θα ισχύσουν, στη βάση των ήδη υπαρχόντων και με επανεξέταση άδικων στη βάση τους μέτρων, το συντομότερο, ώστε να διευκολυνθούν άπαντες, στην προετοιμασία και εκπαίδευση των εμπλεκομένων του τουρισμού.
Και ευρωπαϊκή κινητικότητα
Κινητικότητα υπάρχει και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε μια κοινή δήλωση, κάτω από την ομπρέλα της Hotrec, στις 27 Ιανουαρίου, 13 φορείς φιλοξενίας και εστίασης στην Ευρώπη ζητούν την άμεση σύσταση μιας ειδικής ομάδας (task force) φιλοξενίας στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, για να συζητηθούν οι επιπτώσεις της Covid-19 στις επιχειρήσεις και στις θέσεις εργασίας και να χαραχθεί ένας οδικός χάρτης για την ανάκαμψη του τομέα φιλοξενίας και της αλυσίδας αξίας που τον περιβάλλει.
Οι ίδιοι φορείς ζητούν την επαναλειτουργία των κλάδων τους με καλά ρυθμισμένο τρόπο, ακολουθώντας όλα τα πρωτόκολλα υγείας και ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο και το ασφαλές άνοιγμα της φιλοξενίας, εφόσον τα επιδημιολογικά δεδομένα το επιτρέπουν και προς όφελος όλων.
Αυτή τη στιγμή τα «συστήματα κρατήσεων είναι στάσιμα», αναφέρει ο διευθυντής Μάρκετινγκ και Δημοσίων Σχέσεων του ξενοδοχειακού ομίλου Metaxa που δραστηριοποιείται στην Κρήτη και στη Σαντορίνη, Κωνσταντίνος Τριανταφύλλης. «Μόνο η Βρετανία δείχνει μια κινητικότητα, καθώς τα νέα για τα εμβόλια προκάλεσαν ενθουσιασμό. Και το Ισραήλ επίσης. Στη Γερμανία όλα τα γραφεία των ταξιδιωτικών πρακτόρων είναι κλειστά».
Ο ίδιος αναφέρει: «Προετοιμαζόμαστε να δουλέψουμε όπως πέρυσι. Με κρατήσεις στα εστιατόρια, με συγκεκριμένες πληρότητες, με μάσκες για το προσωπικό. Από τη γνώση της περσινής χρονιάς, υπάρχει και μεγαλύτερη εμπειρία».
Ηδη ο ξενοδοχειακός όμιλος ετοιμάζει οπτικοακουστικό υλικό που θα αποτυπώνει την υγειονομική πτυχή της λειτουργίας και αυτό το καλοκαίρι για να την επικοινωνήσει έως τις αρχές Μαρτίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις ταξιδιωτικές αγορές που τον ενδιαφέρουν.
«Πέρυσι ταξίδευαν οι νέοι. Φέτος θα έρθουν ηλικιωμένοι», λέει ο κ. Βλατάκης, καθώς οι μεγαλύτερες ηλικίες είναι εκείνες που θα έχουν εμβολιαστεί κατά προτεραιότητα. Τα μόνα που κινούνται είναι τα γραφεία που διακινούν ηλικιωμένους.
Και σχολιάζοντας τις αλλαγές που επίκεινται στον τουρισμό, καταλήγει: «Εχουμε «πόλεμο». Ο πόλεμος φέρνει αλλαγές. Οι Tour Operators θα αλλάξουν. Οι αεροπορικές θα αλλάξουν. Θα αλλάξουν και τον τρόπο που λειτουργούν. Θα έχουμε περισσότερα δυναμικά πακέτα. Προς το παρόν όμως, στην Κρήτη θα πρέπει να πάρει το ρίσκο ο Tour Operator να βάλει αεροπλάνα».
Το καλοκαίρι πρέπει να «λειτουργήσει».