Στάδιο Ντραγκάο, Οπόρτο, 29 Μαΐου 2021. Παίκτες και τεχνική ηγεσία της Τσέλσι πανηγυρίζουν την κατάκτηση του Champions League και τον τίτλο της πρωταθλήτριας Ευρώπης – για δεύτερη φορά, εννέα χρόνια (τότε) μετά τον θρίαμβο επί της Μπάγερν στο Μόναχο,- έχοντας επικρατήσει με 1-0 στον αγγλικό «εμφύλιο» με τη Μάντσεστερ Σίτι.
Εκεί, σε μία από τις σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις του, ήταν και ο τότε ιδιοκτήτης-αναμορφωτής του αγγλικού συλλόγου, Ρομάν Αμπράμοβιτς, που είδε την κούπα του Champions League, ως το επιστέγασμα της επιτυχίας του επενδυτικού του πλάνου στην Τσέλσι, το οποίο στηρίχθηκε στην εξής απλή «συνταγή»:
δαπάνες εκατοντάδων εκατομμυρίων, με «αχαλίνωτες» αγορές και «χρυσά» συμβόλαια παικτών (που συχνά εξελίχθηκαν σε φιάσκο / βλ. περιπτώσεις Αντρέι Σεφτσένκο και Φερνάντο Τόρες), αλλά και παχυλές αποζημιώσεις σε σειρά προπονητών (μάνατζερ) που δεν κατάφεραν να αρθούν στο ύψος των -πάντα υψηλών- προσδοκιών.
Στα 19 χρόνια παρουσίας του Ρομάν Αμπράμοβιτς στην Τσέλσι, η ομάδα του Λονδίνου εκτοξεύτηκε τόσο οικονομικά όσο και αγωνιστικά:
21 τρόπαια, τα περισσότερα από κάθε άλλη αγγλική ομάδα, και επενδύσεις συνολικού ύψους 1,7 δισ. ευρώ (!) εκ των οποίων πάνω από 833 εκατ. μόνο την τελευταία δεκαετία, περισσότερα ακόμη και από αυτά που ξόδεψαν οι Αραβες της Μάντσεστερ Σίτι.
Μόνο στην πρώτη του σεζόν στο Στάμφορντ Μπριτζ μετά την αγορά του κλαμπ τον Ιούνιο του 2003, η Τσέλσι (ή «Τσέλσκι» όπως την αποκαλούσαν περιπαικτικά οι αντίπαλοι για την εισροή του πακτωλού χρημάτων του ρώσου δισεκατομμυριούχου) έριξε στη μεταγραφική αγορά 170 εκατ. ευρώ για την απόκτηση 16 παικτών, για να ακολουθήσουν πάνω από 165 εκατ. ευρώ την αμέσως επόμενη χρονιά για τη απόκτηση ποδοσφαιριστών όπως ο σκόρερ Ντιντιέ Ντρογκμπά, οι Ρικάρντο Καρβάλιο και Αριεν Ρόμπεν και ο θηριώδης τερματοφύλακας Πετρ Τσεχ.
Ο Αμπράμοβιτς έδειξε από νωρίς τις διαθέσεις του.
Η μέθοδος-στρατηγική του λεγόμενου free-spending από τον Αμπράμοβιτς ήταν άλλωστε αυτή που -μεταξύ άλλων- υποχρέωσε τις ποδοσφαιρικές αρχές να επιβάλουν το περίφημο πια financial fair play, σε μια προσπάθεια να μπει φρένο στα υπέρογκα ποσά που δαπανώνται για αγορές παικτών -και όχι μόνο- και στο διαρκές άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ μεγάλων και μικρομεσαίων του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου.
Εσχάτως και μετά την υποχρεωτική (εδώ) αποχώρηση του Ρώσου από την ηγεσία της ομάδας του Λονδίνου στο πλαίσιο των κυρώσεων κατά της Μόσχας για τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία (ως «ολιγάρχης με ξεκάθαρες σχέσεις με το Κρεμλίνο»), το μοντέλο Αμπράμοβιτς πυροδότησε και τη συζήτηση για το ποιος μπορεί τελικά να αναλάβει τις τύχες ενός συλλόγου όπως η Τσέλσι.
Από πού όμως ήρθαν όλα αυτά τα λεφτά; Mια έρευνα του Guardian είναι αποκαλυπτική:
Πίσω στο 2003, όταν ο Αμπράμοβιτς αγόρασε την Τσέλσι, δεν υπήρχαν ούτε κανόνες (για τις επενδύσεις στο ποδόσφαιρο) ούτε ερωτήσεις για τον μυστηριώδη σωτήρα της Τσέλσι που θα την έβγαζε από τον λάκκο με τα δυσβάσταχτα χρέη.
Ακόμη και τότε, γράφει ο Guardian, ήταν γνωστό ότι η περιουσία του προερχόταν από τη Sibneft, τον ενεργειακό κολοσσό που δημιουργήθηκε από την ιδιωτικοποίηση κρατικών εταρειών στην μετασοβιετική Ρωσία.
Καθώς όμως τα χρόνια περνούσαν, τα οικονομικά στοιχεία της Τσέλσι έδωσαν μία εικόνα για την προέλευση των διογκούμενων ατόκων δανείων που «έριχνε» αφειδώς στην ομάδα ο Αμπράμοβιτς.
Και τώρα τα λεγόμενα «Oligarch Files» -η σειρά εγγράφων που διέρρευσαν από την εξωχώρια διαχειρίστρια εταιρεία ΜeritServus με έδρα την Κύπρο (η οποία διαχειρίζεται τα περιουσιακά στοιχεία του ρώσου μεγιστάνα για περισσότερα από 20 χρόνια)- ρίχνουν περισσότερο φως στο πώς ο ρώσος δισεκατομμυριούχος κατάφερε να μετατρέψει την Τσέλσι σε «αρμάδα» του ευρωπαϊκού -και όχι μόνο- ποδοσφαίρου, αποκαλύπτοντας το δαιδαλώδες δίκτυο εξωχώριων εταιρειών που χρησιμοποιούσε για τις ροές χρημάτων στο Στάμφορντ Μπριτζ.
Δείχνουν επίσης, πώς ακριβώς προήλθαν όλα αυτά τα εκατομμύρια από δύο κομβικές επιχειρηματικές συμφωνίες στη Ρωσία, υπό το πάντα «άγρυπνο μάτι» του Κρεμλίνου.
Σε κάθε περίπτωση ουδείς είχε τότε την όρεξη – πόσω μάλλον τη σπουδή- να ρωτήσει από πού προέρχονταν όλα αυτά τα χρήματα που επένδυε στην Τσέλσι ο Αμπράμοβιτς.
Στοιχεία από τη μητρική εταιρεία που ήλεγχε την Τσέλσι, Fordstam Ltd, έδειχναν ένα αρχικό δάνειο ύψους 224 εκατ. στερλίνων αμέσως μετά τη συμφωνία εξαγοράς, χωρίς όμως υποχρέωση δημοσιοποίησης – διευκρίνισης της προέλευσης των χρημάτων.
Ωστόσο, όπως αποκαλύπτουν τα Oligarch Files, το αρχικό δάνειο προς την Fordstam, τη νέα μητρική της Τσέλσι, ήρθε από την Kelvedon Worldwide Ltd, εταιρεία ιδιοκτησίας του Αμπράμοβιτς στις Παρθένες Νήσους.
Στα πρώτα δύο χρόνια της «εποχής Αμπράμοβιτς» στην ομάδα του Λονδίνου, διοχετεύθηκαν στην Τσέλσι μέσω Κelvedon, 382 εκατ. στερλίνες – χρήματα που πήγαν (και) για τις αγορές παικτών όπως ο ολλανδός Αριεν Ρόμπεν και ο στράικερ Ντιντιέ Ντρογκμπά, από το Αμπιτζάν της Ακτής Ελεφαντοστού.
Τα 230 εκατ. στερλίνες που ξόδεψε η Τσέλσι για μεταγραφές τα δύο πρώτα χρόνια του Ρομάν Αμπράμοβιτς ξεπέρασαν το ποσό που δαπανήθηκε συνολικά από τα άλλα τρία μεγαθήρια του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, τη Ρεάλ Μαδρίτης, την Γιουβέντους και την Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ.
Η επένδυση έπιασε βέβαια τόπο και μάλιστα σχετικά γρήγορα: πενήντα χρόνια μετά τον μοναδικό τίτλο της Τσέλσι στην Αγγλία (πρωταθλημα 1954-55) , η ομάδα κέρδισε δύο πρωταθλήματα στη σειρά (2004-05, 2005-06), ενώ ακολούθησαν άλλα τρία (2009-10, 2014-15, 2016-17), δύο Champions League κ.α., σε μία παρατεταμένη περίοδο επιτυχιών που λίγα κλαμπ στην Αγγλία έχουν γνωρίσει.
Tα αρχεία από τη ΜeritServus ωστόσο φωτίζουν ακόμη μία πτυχή της χρυσής εποχής Αμπράμοβιτς στην Τσέλσι:
To 2003 ήταν ένα κομβικό έτος όχι μόνο για την Τσέλσι, αλλά και τον ίδιο τον Αμπράμοβιτς, τον Πούτιν και τη Ρωσία.
Την άνοιξη ο Αμπράμοβιτς κατέληξε σε συμφωνία για τη συγχώνευση της Sibneft με την ανταγωνίστρια Yukos – συγχωνευση που θα δημιουργούσε έναν νέο παγκόσμιο πετρελαϊκό κολοσσό.
Αλλά μέχρι το τέλος του έτους η ύψους 36 δισ. δολ. συμφωνία συγχώνευσης Yukos-Sibneft σηματοδότησε κάτι τελείως διαφορετικό: τη σιδηρά πυγμή του Πούτιν για τη γιγάντωση της εξουσίας του και την καθυπόταξη των αντιπάλων του.
Τον Οκτώβριο του 2003 ο ολιγάρχης, Μιχαήλ Χοντορκόφκσι – ο δισεκατομμυριούχος που είχε δημιουργήσει τη Yukos- συνελήφθη στον διάδρομο απογειώσεων-προσγειώσεων αεροδρομίου στη Σιβηρία και σε βάρος του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για απάτη και φοροδιαφυγή, για να παραμείνει για χρόνια έγκλειστος στις ρωσικές φυλακές (ως αντιφρονών).
Λίγο αργότερα ο Αμπράμοβιτς ακύρωσε το deal συγχώνευσης Sibneft-Yukos. Η Yukos δεσμεύθηκε από το Κρεμλινο και οδηγήθηκε σε πλειστηριασμό.
Το μήνυμα στους ρώσους ολιγάρχες ήταν σαφές: θα μπορούσσαν να συνεχίσουν τις δουλειές τους πλέον όμως δεν θα ήταν πιστοί στους μετόχους ή τους εργαζομένους τους, αλλά στο Κρεμλίνο.
Ομοίως και στην περίπτωση του Αμπράμοβιτς – αν και ο ίδιος όπως και οι δικηγόροι του το αρνήθηκαν κατηγορηματικά- η αγορά της Τσέλσι δεν θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς την έγκριση του Κρεμλίνου.
Οπως και να ‘χει, ο Ρομάν Αμπράμοβιτς βγήκε κατά πολύ πλουσιότερος από τη χαοτική κατάρρευση του deal της Yukos.
Η συγχώνευση είχε κυρίως δομηθεί ως ανταλλαγή μετοχών, παράλληλα όμως περιελάμβανε και μία συναλλαγή σε μετρητά, με την Yukos να καταβάλει 3 δισ. δολ. για το 20% της Sibneft.
Οι μέτοχοι της Yukos θα μάχονταν για χρόνια προκειμένου να ανακτήσουν την εν λόγω πληρωμή, αλλά μάταια.
Επικαλούμενος νομικά έγγραφα από τη διαδικασία διαιτησίας μεταξύ των μετόχων και του ρωσικού κράτους, ο Guardian αναφέρει ότι η πρώτη δόση των 1,25 δισ. δολ. καταβλήθηκε τον Μάιο του 2003.
Και η εταιρική οντότητα που την έλαβε, σύμφωνα με τα έγγραφα που διέρρευσαν, ήταν η Kravin Investments με έδρα -πού αλλού;- την Κύπρο – εταιρεία που πιθανώς είχε ρόλο και στο deal της Τσέλσι.
Η Κravin ανήκε στο Sara Trust (επίσης με έδρα την Κύπρο) συμφερόντων Αμπράμοβιτς.
Δεύτερο σημείο καμπής, ήταν το 2005 όταν η κρατική Gazprom εξαγόρασε το εναπομείναν ποσοστό του (73%) στη Sibneft έναντι 13 δισ. δολ.
Πληροφορίες του Guardian αναφέρουν ότι ο Αμπράμοβιτς χρησιμοποίησε τις συμφωνίες αυτές για να φέρει την Τσέλσι σε νέα δυσθεώρητα ύψη μέσω ενός διεθνούς δικτύου εξωχώριων εταιρειών.
Η Kelvedon εν τω μεταξύ μετονομάστηκε σε Lindeza Worldwide Ltd το 2011 και πηγή των κεφαλαίων της Lindeza φέρεται να ήταν ακριβώς η πώληση της Sibneft.
Ο Αμπράμοβιτς είχε πια ανεξάντλητες πηγές στη διάθεση του. Τα δάνεια από την Kelvedon άρχισαν αν αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, φθάνοντας τα 578 εκατ. στερλίνες το 2007 και πάνω από 1 δισ. το 2014.
Και μπορεί οι ροές χρήματος να συνεχίζονταν με αμείωτο ρυθμό, στη Βρετανία όμως τις αρμόδιες Αρχές (ποδοσφαιρικές και ρυθμιστικές) και τους πολιτικούς δεν τους ένοιαζε και πολύ η προέλευσή τους.
Απουσία ουσιαστικού ελέγχου για τη χρηματοδότησή της, η Τσέλσι μοίραζε χρήμα ελεύθερα και τον Ιούλιο του 2006 έσπασε το ρεκόρ ακριβότερης – τότε- μεταγραφής με τα 31 εκατ. στερλίνες για τον Σεφτσένκο και ξανά το 2011 για τον απόκτηση του Φερνάντο Τόρες από τη Λίβερπουλ.
Τη σεζόν 2017-18 ξόδεψε περισσότερα από τα 250 εκατ. ευρώ για νέους παίκτες.
Ο Guardian επικαλείται έγγραφα σύμφωνα με τα οποία υπήρχε πάντοτε η διαβεβαίωση ότι η ροή χρημάτων θα συνεχιζόταν απρόσκοπτα ώστε το «καράβι» της ζημιογόνου Τσέλσι να μη βυθιστεί. Πηγή των κεφαλαίων, η Lindeza και μετά το 2015 η Camberley International Investments, με έδρα τις Παρθένες Νήσους.
Σε ένα από τα εν λόγω έγγραφα αναφέρεται ότι η Lindeza είχε αυξήσει το ύψος των διαθέσιμων δανείων στα 1.150.000.000 στερλίνες (!) με τη ροή των δανείων να αγγίζει τα 1,4 δισ. στο τέλος της εποχής Αμπράμοβιτς στο κλαμπ του Λονδίνου.
Και μέχρι να έρθει το financial fair play, η αυτοκρατορία Αμπράμοβιτς στην Τσέλσι ήταν πια αυτοτροφοδοτούμενη.
Οταν πια ήρθε η ώρα της αποχώρησης δυνάμει των κυρώσεων της βρετανικής κυβέρνησης, τα δάνεια διεγράφησαν.
Μέχρι να γίνει όμως ο Αμπράμοβιτς persona non grata εξαιτίας του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία, ουδείς έκανε ερωτήσεις – το ποδόσφαιρο ωστόσο είχε αλλάξει πια για πάντα.