Οι άνθρωποι είναι περίεργα θηλαστικά, από πολλές απόψεις. Και η σχέση τους με το γάλα είναι εξαιρετικά ιδιαίτερη.
Τα θηλυκά θηλαστικά, σε όλα τα είδη ζώων, είναι αυτά που παράγουν το γάλα για να ταΐσουν τα μικρά τους. Τα βρέφη που θηλάζουν πέπτουν το γάλα με τη βοήθεια ενός ενζύμου που ονομάζεται λακτάση, η οποία διασπά τα σάκχαρα του γάλακτος σε μικρότερα κομμάτια, ώστε το στομάχι να μπορεί να τα χωνέψει πιο εύκολα.
Οταν τα θηλαστικά απογαλακτίζονται, σταματούν να παράγουν λακτάση, ακριβώς επειδή δεν χρειάζεται να σπαταλάει ο οργανισμός ενέργεια, για να παράγει ένα ένζυμο το οποίο πλέον δεν χρειάζεται.
Ωστόσο, όπως γράφουν οι New York Times, ο άνθρωπος συνεχίζει να πίνει γάλα ακόμη και αν ο οργανισμός του λέει ότι δεν το χρειάζεται, μέχρι την ενηλικίωσή του και όχι μόνο…
Για να πιούν το γάλα οι άνθρωποι, υποτίθεται ότι χρειάζονται λακτάση, την οποία παράγει μόνο το ένα τρίτο του πληθυσμού. Αυτοί οι άνθρωποι διαθέτουν μεταλλάξεις στο DNA τους, που τους επιτρέπει να παράγουν λακτάση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Οι επιστήμονες υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι η κατανάλωση γαλακτοκομικών και η ανοχή στη λακτόζη αυξήθηκαν συγχρόνως κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπου.
Τώρα, ο δρ Ρίτσαρντ Εβερσεντ, Βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, και οι συνεργάτες του αποκάλυψαν ότι οι Ευρωπαίοι κατανάλωναν γάλα χωρίς να παράγουν λακτάση για χιλιάδες χρόνια, παρά τις ανεπιθύμητες ενέργειες όπως το πρήξιμο του στομάχου, οι στομαχικές κράμπες και τα αέρια που τους δημιουργούσε.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature, προέκυψε από τη συνεργασία περισσότερων από 100 επιστημόνων, μεταξύ των οποίων αρχαιολόγοι, γενετιστές και επιδημιολόγοι.
Οι ειδικοί ανακάλυψαν ότι τα παλαιότερα στοιχεία για το γάλα προέρχονταν από την περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Τουρκία, καθώς εκεί βρίσκονταν οι κατοικίες των πρώτων αγροτών στην Ιστορία. Ακολούθως, οι αγρότες μετακόμιζαν μαζί με τα ζώα τους σε άλλες χώρες της Ευρώπης, φτάνοντας ως και την Ιρλανδία.
Ο δρ Εβερσεντ και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν επίσης ότι ορισμένες κοινωνίες κατανάλωναν γάλα, ενώ οι γείτονές τους όχι.
Από την πλευρά του ο Μαρκ Τόμας, καθηγητής Γενετικής στο University College του Λονδίνου, ο οποίος ήταν και υπεύθυνος για την επεξεργασία των δεδομένων που αφορούσε στην ανοχή στη λακτόζη, ανέλυσε το DNA που συλλέχθηκε από 1.786 αρχαίους σκελετούς που βρέθηκαν σε όλη την Ευρώπη και τις γειτονικές περιοχές.
Αυτό που αναζήτησαν οι ειδικοί, ήταν οι μεταλλάξεις, οι οποίες διατηρούν ενεργοποιημένο το γονίδιο της παραγωγής λακτάσης.
Η παλαιότερη μετάλλαξη που τελικά αποκάλυψαν χρονολογείται πριν από περίπου 6.600 χρόνια. Ωστόσο, στη συλλογή των αρχαίων υπολειμμάτων που είχαν στα χέρια τους οι ειδικοί, η μετάλλαξη ήταν σπάνια τα τελευταία 4.000 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι τα υπόλοιπα 2.600 χρόνια, οι Ευρωπαίοι κατανάλωναν γάλα, παρόλο που κανένας τους δεν μπορούσε ως ενήλικας να παράξει λακτάση για να διασπάσει τη λακτόζη του γάλακτος.
Ακολούθως, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 312.781 βρετανούς εθελοντές που είχαν τη μετάλλαξη, άρα μπορούσαν να παράγουν λακτάση και να πίνουν κανονικά γάλα, με 20.250 εθελοντές που δεν είχαν μετάλλαξη, άρα είχαν δυσανεξία στο γάλα.
Η ανάλυση είχε μερικά εκπληκτικά αποτελέσματα: τα άτομα που είχαν μετάλλαξη, κατανάλωναν σχεδόν τις ίδιες ποσότητες γάλατος, με αυτούς που δεν είχαν. Ωστόσο, αυτοί που δεν είχαν το ένζυμο, δεν αντιμετώπιζαν και κάποιο σοβαρό ή ενοχλητικό πρόβλημα στην υγεία τους, λόγω της κατανάλωσης του γάλατος.
Αυτό σημαίνει, όπως γράφουν οι NYT, ότι το γάλα ήταν βασικό συστατικό της διατροφής των Ευρωπαίων, ακόμη και αν η κατανάλωσή του συνεπαγόταν για κάποιους αέρια, κράμπες στο στομάχι και διάρροιες. Τα ίδια διατροφικά πρότυπα ίσχυαν και για τους αρχαίους πληθυσμούς που ζούσαν εκτός Ευρώπης.
Κοινωνίες σε μέρη της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Ασίας, έχουν επίσης εξελίξει τρόπους για να διατηρήσουν την παραγωγή λακτάσης μέχρι την ενηλικίωση. Μάλιστα, αυτό συνέβη σε κάποιες περιπτώσεις χάρη στην ίδια μετάλλαξη, ενώ σε κάποιες άλλες με τη βοήθεια μιας άλλης παραλλαγής.