«Καθώς παρακολουθώ την εναρκτήρια τελετή (των Ολυμπιακών Αγώνων) του 2012 ένα υγρό και θυελλώδες πρωινό του 2021, τα μάτια μου γεμίζουν δάκρυα – δάκρυα στοργής για αυτή τη συγκινητική και συμπεριληπτική εκδοχή της σύγχρονης Βρετανίας, αλλά και δάκρυα λύπης για το πώς τη χάσαμε, με το Brexit και τις διαιρέσεις που το συνόδευσαν και το ακολούθησαν.
»Εκείνη την εποχή πολλοί από εμάς πιστεύαμε σε αυτό το όραμα, μιας χώρας άνετης με τον εαυτό της και με τη θέση της στον κόσμο, περήφανης για την ιδιότυπη ιστορία της, αλλά και για την ποικιλομορφία που συνεπάγεται η μετανάστευση, ανοιχτή στην Ευρώπη καθώς και στις αγγλοσαξονικές χώρες, δημιουργική, χωρίς αποκλεισμούς, οικονομικά δυναμική αλλά και προσεκτική από κοινωνική σκοπιά, με ντικενσιανή ανθρωπότητα και χιούμορ –που ίσως να είναι ο μεγαλύτερος φυσικός πόρος της Βρετανίας– που κυμαίνεται από την ευγενική ειρωνεία έως τις ζουρλαμάρες τύπου Monty Python.
»Επρόκειτο απλώς για ένα θεατρικό έργο; για ένα παραμύθι; για έναν μύθο; Αλλά ένας μύθος που μοιράζονται αρκετοί άνθρωποι είναι επίσης πραγματικότητα». Αυτά γράφει μεταξύ άλλων ο Τίμοθι Γκάρτον Ας στο τελευταίο συγγραφικό του πόνημα με τίτλο «Homelands» (Πατρίδες), που κυκλοφόρησε στη Βρετανία τον περασμένο Μάρτιο (και σύντομα και στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Ψυχογιός).
Με αφορμή τη μετάφραση του βιβλίου στα ιταλικά, αλλά και τη συμμετοχή του κορυφαίου βρετανού ιστορικού στο ετήσιο φεστιβάλ του εβδομαδιαίου ιταλικού περιοδικού Internazionale στη Φεράρα, η ιταλική La Repubblica προδημοσίευσε ένα απόσπασμα στο οποίο ο Γκάρτον Ας, καθώς παρακολουθεί την βασίλισσα Ελισάβετ να φθάνει στο Ολυμπιακό Στάδιο του Λονδίνου πέφτοντας από ένα ελικόπτερο με αλεξίπτωτο στα χρώματα της βρετανικής σημαίας και τον Τζέιμς Μποντ (Ντάνιελ Κρεγκ) να την ακολουθεί, θρηνεί για τη χαμένη του πατρίδα, θρηνεί για τη Βρετανία της εναρκτήριας τελετής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012, η οποία έπαψε να υπάρχει λόγω του Brexit και όλων όσα ακολούθησαν.
Ωστόσο, όπως υπονοείται και μέσω του τίτλου του βιβλίου («Homelands»), ο Γκάρτον Ας δεν έχει μόνο μία πατρίδα, τη Βρετανία, αλλά και άλλες πολλές, οι οποίες βρίσκονται στην ηπειρωτική Ευρώπη, όπως, άλλωστε, μαρτυρά και ο υπότιτλος αυτού του πιο πρόσφατου συγγράμματός του, «Α personal history of Europe» (Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης).
Ο Γκάρτον Ας ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με την Ευρώπη ως έφηβος, έχοντας μαγευτεί από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της, αλλά και συγκλονιστεί από την τραγική ιστορία της. Υπήρξε μάρτυρας εξεγέρσεων σε διάφορα ευρωπαϊκά κράτη που τελούσαν υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ενωσης και οι επαφές του με πολλούς από εκείνους που ενέπνευσαν αυτές τις εξεγέρσεις ή ηγήθηκαν αυτών συνέβαλαν σημαντικά στη συγγραφή του βιβλίου του, που ουσιαστικά αποτελεί μια λεπτομερή και διορατική ανάλυση του μετασχηματισμού της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης κατά τις δεκαετίες που μεσολάβησαν από την Ουγγρική Επανάσταση του 1956 έως τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Βασιζόμενος σε μεγάλο βαθμό σε προσωπικά του βιώματα και αναμνήσεις, καθώς και στις εξαιρετικές γνώσεις του, ο Γκάρτον Ας, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται «Αγγλος Ευρωπαίος», αφηγείται τους θριάμβους και τις τραγωδίες της Γηραιάς Ηπείρου, περιγράφοντας πώς η Ευρώπη κατάφερε να σταθεί στα πόδια της μετά την ανείπωτη καταστροφή του B’ Παγκοσμίου Πολέμου και να ανοικοδομηθεί, να θριαμβεύσει με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, να εκδημοκρατιστεί και, εν τέλει, να ενωθεί, για να αρχίσει στη συνέχεια σταδιακά να χάνει τον βηματισμό της και να παραπαίει.
Η «προσωπική ιστορία της Ευρώπης» που υπογράφει ο Γκάρτον Ας είναι η ιστορία μιας περιόδου πρωτοφανούς προόδου από πάρα πολλές απόψεις. Ωστόσο, ο βρετανός ιστορικός αναφέρεται εκτενώς και σε όλα όσα πήγαν στραβά –από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την απόπειρα δημιουργίας μιας «Ευρώπης-Φρουρίου» έως τον πόλεμο στην Ουκρανία–, αλλά και στα διδάγματα που αντλούνται από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία.