Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο καπιταλισμός δεν χαίρει πλέον καλής φήμης. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είναι από πολλές απόψεις η πατρίδα του, σημαντικά ποσοστά νέων δηλώνουν ότι θα προτιμούσαν ένα σοσιαλιστικό σύστημα (παρότι δεν έχουν βιώσει ποτέ κάποιο). Το οποίο είναι τουλάχιστον περίεργο αφού ο καπιταλισμός θεωρείται ευρέως το πιο αποτελεσματικό οικονομικό σύστημα στην Ιστορία και αυτό που συμβάλλει περισσότερο στην παραγωγή ευημερίας, επιτρέποντας, παρά τις όποιες ατέλειές του και τις πολλές αδικίες του, σε δισεκατομμύρια ανθρώπους να παράγουν πλούτο, για τους ίδιους αλλά και για το σύνολο.
Σε τι οφείλεται, λοιπόν, αυτή η ολοένα αυξανόμενη αντιδημοτικότητα του καπιταλισμού, τουλάχιστον στη Δύση; Επικαλούμενος σχετικό δημοσίευμα του Economist, ο Ντανίλο Τάινο της Corriere della Sera στρέφει την προσοχή του στον αποκαλούμενο «καπιταλισμό των κολλητών» (crony capitalism), «που καταχράται χάρες και χρήματα, που τείνει να υπονομεύει τα ίδια τα θεμέλια του ελεύθερου καπιταλισμού, δηλαδή την αγορά και τον ανταγωνισμό, με συνέπειες που, αν φτάσουν στα άκρα, μπορούν να οδηγήσουν προς την κατεύθυνση της οικονομίας της Ρωσίας και των ολιγαρχών της», εξηγεί ο ιταλός δημοσιογράφος.
Με βάση τη λίστα με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο του περιοδικού Forbes, οι αναλυτές του Economist δημιούργησαν έναν δείκτη του εν λόγω «καπιταλισμού των κολλητών», επιδιώκοντας να υπολογίσουν με αυτόν τον τρόπο πόσο πλούτο κατέχουν οι πλουτοκράτες που επωφελούνται (ούτως ώστε να πλουτίσουν περισσότερο) από την εισοδηματική τους θέση και την εγγύτητά τους στην πολιτική εξουσία.
Πριν από 25 χρόνια, σύμφωνα με τον δείκτη, ο πλούτος τους σε όλον τον κόσμο ήταν 315 δισ. δολάρια, 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ εκείνη την εποχή. Σήμερα είναι τρία τρισ. ή 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 65% αυτής της αύξησης καταγράφηκε μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ινδίας και της Ρωσίας.
Εννοείται ότι δεν είναι όλοι οι ζάπλουτοι της λίστας του Forbes «κολλητοί»: εφέτος οι δισεκατομμυριούχοι (σε δολάρια) είναι 2.640 και η συνολική περιουσία τους ανέρχεται στο ποσό των 12 τρισ. (12% του παγκόσμιου ΑΕΠ).
Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στις κατασκευές, στα ακίνητα και στην εξόρυξη φυσικών πόρων συχνά έχουν πολύ στενούς δεσμούς με τις κυβερνήσεις των χωρών τους και από αυτές λαμβάνουν «χάρες, ειδικές άδειες, προστασίες, μονοπώλια, χρηματοδοτήσεις που στρεβλώνουν την αγορά και περιορίζουν τον ανταγωνισμό, δηλαδή υπονομεύουν δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά ενός αποτελεσματικού καπιταλιστικού συστήματος» συνοψίζει ο δημοσιογράφος της Corriere.
Ακόμη και οι αμερικανικοί τεχνολογικοί κολοσσοί βρίσκονται κοντά στα κέντρα εξουσίας της Ουάσινγκτον, υιοθετώντας ενίοτε πελατειακές συμπεριφορές, γεγονός που εξηγεί γιατί οκτώ από αυτούς ξόδεψαν πέρυσι 100 εκατ. δολάρια για την προώθηση των ιδιαίτερων συμφερόντων τους (lobbying).
Η χώρα όπου ανθεί ο «καπιταλισμός των κολλητών», δηλαδή των ζάπλουτων που πλουτίζουν λόγω της εγγύτητάς τους στην εξουσία, είναι η Ρωσία, με τους ολιγάρχες να οικειοποιούνται το 19% του ΑΕΠ. Στην Ινδία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 7,5%, στην Ελβετία σχεδόν 6%, στην Κίνα λίγο πάνω από το 2%, ενώ στις ΗΠΑ κυμαίνεται γύρω στο 2% του ΑΕΠ.
«Τα ποσοστά αυτά μπορεί να φαίνονται μικρά, αλλά πρόκειται για πολύ εμφανή πλούτο, για προνόμια που εκτίθενται σχεδόν καθημερινά στα μέσα ενημέρωσης και εξοργίζουν εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι στη συνέχεια τείνουν να προσδιορίζουν αυτές τις αδικίες και τις ατέλειες ως την ουσία του καπιταλισμού. Στην πραγματικότητα, ο καπιταλισμός των ημετέρων υπονομεύει την ελεύθερη αγορά και τον ανταγωνισμό, ενώ ακόμη και όταν σέβεται επίσημα τους νόμους δημιουργεί αδικαιολόγητα προνόμια και αναποτελεσματική και δυνητικά επικίνδυνη διαπλοκή μεταξύ κράτους και κεφαλαίου (βλ. Ρωσία)» καταλήγει ο ιταλός αρθρογράφος.