«Οι νέοι πεινάνε και το μενού έχει πλουσίους», προειδοποιεί ο Οουεν Τζόουνς. Ομως τι ακριβώς εννοεί; Ο αρθρογράφος του Guardian υπενθυμίζει κατ’ αρχάς ότι το εν λόγω «έδεσμα» άρχισε να απασχολεί τις μάζες τον 18ο αιώνα, όταν ο Ζαν-Ζακ Ρουσώ δήλωσε πως «όταν ο λαός δεν θα έχει να φάει πια, θα φάει τους πλουσίους». Σήμερα, ωστόσο, αυτή η ρήση του ελβετού φιλοσόφου κυκλοφορεί ευρέως στο Twitter, ενώ στο TikTok γίνονται viral βίντεο με πρωταγωνιστές «νέους και νέες που υψώνουν απειλητικά τα πιρούνια τους σε όποιον έχει αυτοκίνητα με κουμπί εκκίνησης και ψυγεία με παγομηχανή και βρύση», εξηγεί ο Τζόουνς.
Αυτό σημαίνει ότι οι έχοντες και κατέχοντες πρέπει να ανησυχούν; «Σε καμία περίπτωση», καθώς είναι ξεκάθαρο πως ούτε οι millennials (όλοι όσοι γεννήθηκαν από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990) ούτε οι αποκαλούμενοι Zoomers (η αμέσως επόμενη γενιά) τάσσονται υπέρ της βίας. Ωστόσο διάκεινται ευνοϊκά στην Αριστερά και αυτό δεν αποτελεί εντύπωση, αλλά γεγονός.
Σύμφωνα με έκθεση του δεξιού βρετανικού Institute for Economic Affairs (IEA) που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούλιο, οι νέοι και οι νέες της Γηραιάς Αλβιόνας έχουν «στραφεί αποφασιστικά προς την Αριστερά», καθώς «σχεδόν το 80% κατηγορεί τον καπιταλισμό για τη στεγαστική κρίση, το 75% θεωρεί ότι η κλιματική κρίση είναι ένα “κατεξοχήν καπιταλιστικό πρόβλημα” και το 72% υποστηρίζει τις μαζικές κρατικοποιήσεις. Συνολικά το 67% θέλει να ζήσει υπό ένα σοσιαλιστικό οικονομικό σύστημα». Oμως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της έκθεσης είναι η επισήμανση (προειδοποίηση για τους οπαδούς του καπιταλισμού της αγοράς) πως «η απόρριψη του καπιταλισμού μπορεί να είναι μια αφηρημένη φιλοδοξία. Αλλά το ίδιο ήταν και το Brexit» και έγινε ό,τι έγινε μετά.
Μια παρόμοια τάση καταγράφεται και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού. Ερευνα του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ αποκάλυψε το 2016 πως το 50% των νέων στην κοιτίδα του «laisser faire, laisser passer» τασσόταν κατά του καπιταλισμού, ενώ το 2018 δημοσκόπηση του Gallup έδειξε πως θετικά υπέρ του καπιταλισμού διάκειται το 45% των νέων Αμερικανών (το 2010 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 68%). Φαίνεται, οπότε, ότι η Αριστερά είναι και πάλι της μόδας μεταξύ των νέων στη Δύση.
«Η πιο διάσημη αριστερή millennial του κόσμου, η νεοϋορκέζα επαναστάτρια βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτέζ, συνοψίζει εξαιρετικά το πνεύμα της γενιάς της», υποστηρίζει ο Τζόουνς. «Είναι το τοτέμ των ανέμελων παιδιών που θέλουν η αναδιανομή του πλούτου και της εξουσίας να συνοδεύεται με μια μεγάλη μερίδα κυρίαρχης ποπ κουλτούρας», εξηγεί, αναφερόμενος στην επιλογή της 31χρονης Κορτέζ να παραστεί μεν στο άκρως ελιτίστικο Met Ball, φορώντας δε μία εντυπωσιακή, μακριά, έξωμη, λευκή τουαλέτα πάνω στην οποία δέσποζε η επιγραφή “Tax the rich”. Η κίνησή της επικρίθηκε, κυρίως από τη Δεξιά αλλά και από την Αριστερά. Ωστόσο, η μαχητική πολιτικός κατέστησε ξεκάθαρο ότι «οι ελίτ δεν μπορούν να ξεφύγουν από τους νέους που ανασκουμπώνονται», αναγνωρίζει ο βρετανός αρθρογράφος.
Επιστρέφοντας στη Βρετανία, ο Τζόουνς αναφέρει ότι αρκεί μία περιήγηση στις εφαρμογές γνωριμιών για να διαπιστωθεί προς τα πού φυσάει ο άνεμος. Σε αντίθεση με το 1993, χρονιά κατά την οποία οι Τόρις διατηρούσαν προβάδισμα 9 μονάδων μεταξύ των νέων, στις εκλογές του 2019 το προβάδισμα των Εργατικών έναντι των Συντηρητικών στους ψηφοφόρους ηλικίας κάτω των 25 ετών ήταν 43 μονάδων, γεγονός που εξηγεί γιατί οι αποκαλούμενες dating apps έχουν καταστεί πλέον «απαγορευμένες ζώνες» για τους νεαρούς υποστηρικτές του Μπόρις Τζόνσον και του κυβερνώντος κόμματός του.
Σύμφωνα με τον Κρίστιαν Νίμιτς, επικεφαλής οικονομολόγο του Institute for Economic Affairs (IEA) και συντάκτη της έκθεσης που «προειδοποιεί» για την αριστερή στροφή των νέων της Βρετανίας, αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται η νεολαία τον σοσιαλισμό και την Αριστερά. Μιλώντας στον Guardian, υποστήριξε ότι ενώ κάποτε θεωρούνταν «περιθωριακός», πλέον ο σοσιαλισμός αποτελεί περισσότερο «μία δήλωση μόδας, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι άνθρωποι κατασκευάζουν μια σοσιαλιστική δημόσια εικόνα για επικοινωνιακούς σκοπούς». Ωστόσο, δεν μπόρεσε να μην αναγνωρίσει πως το ότι η Αριστερά είναι εκ νέου ελκυστική οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πρωτοφανή κρίση στέγης που υπάρχει στη Βρετανία.
Πολλοί υποστηρικτές του θατσερισμού ευελπιστούσαν ότι η προάσπιση του «δικαιώματος στην αγορά» κατοικίας θα μεταμόρφωνε τους ενοίκους των εργατικών κατοικιών και ψηφοφόρους του Εργατικού Κόμματος σε ιδιοκτήτες σπιτιών και υποστηρικτές των Τόρις. Ωστόσο σήμερα η Βρετανία περισσότερο από μία «δημοκρατία της ιδιοκτησίας» αποτελεί έναν «παράδεισο των ιδιοκτητών», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Οουεν Τζόουνς. Μέσα σε διάστημα δύο δεκαετιών, στη Βρετανία οι πιθανότητες να μπορέσει να αποκτήσει δικό του σπίτι ένας νέος άνθρωπος με μεσαίο εισόδημα μειώθηκαν τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Πλέον το κόστος μίσθωσης κατοικίας στην Αγγλία ανέρχεται στο 50% του μηνιαίου μισθού, ενώ στο Λονδίνο το αντίστοιχο ποσοστό είναι 74,8%.
«Δεν υπάρχει κανένας λόγος, φυσικά, ούτως ώστε οι νέοι να προασπίζονται αυτό το οικονομικό σύστημα. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε η φιλανθρωπική οργάνωση Barnardo’s το 2019, τα 2/3 των νέων ηλικίας κάτω των 25 ετών πιστεύουν ότι θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους», γράφει ο Τζόουνς. Ομως η νεολαία της Βρετανίας και των περισσότερων δυτικών κοινωνιών δεν δυσφορεί μόνον επειδή καλείται να ζήσει μια άκρως επισφαλή ζωή, δουλεύοντας απλά και μόνο για να επιβιώνει – «τους είπανε πως η ελεύθερη αγορά θα τους προσέφερε ελευθερία. Αντιθέτως τους παρασχέθηκε ανασφάλεια».
Η κρίση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέοι και οι νέες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη είναι επίσης μία κρίση υπαρξιακή, καθώς ανησυχούν ότι σε μερικές δεκαετίες δεν αποκλείεται να μην υπάρχει καν ο πλανήτης, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. «Εχουμε τον Τζεφ Μπέζος να εκτοξεύεται στο Διάστημα, την ώρα που το Λας Βέγκας υποφέρει από λειψυδρία και καίγεται ο μισός πλανήτης», σημείωσε η Εμιλι Χάρις, μία εικοσάχρονη φοιτήτρια από το Λονδίνο και την άποψή της συμμερίζεται η πλειονότητα της βρετανικής νεολαίας.
Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι νέοι και οι νέες της Βρετανίας έχουν μεταμορφωθεί σε επαναστάτες και επαναστάτριες του σοσιαλισμού, αλλά από τους millennials που γνωρίζουν τον Καρλ Μαρξ και το έργο του, ένας στους δύο έχει θετική γνώμη για τον γερμανό φιλόσοφο. Μεταξύ των μελών της γενιάς Χ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 40% και μεταξύ των baby boomers μόλις 20%. Δεν μελετούν όλοι ριζοσπαστικά συγγράμματα, αλλά οι πολιτικοποιημένοι millennials και zoomers καταφέρνουν να αφήσουν ένα πολιτικό αποτύπωμα στις παρέες τους.
Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του, ο Οουεν Τζόουνς δεν παραλείπει να επισημάνει ότι μπροστά στην αριστερή στροφή της νεολαίας, η (βρετανική) Αριστερά δεν θα πρέπει να μείνει με τα χέρια σταυρωμένα, έως ότου τής προσφέρει η δημογραφία τη νίκη που επιζητά εδώ και πολύ καιρό. Θα πρέπει να δράσει άμεσα και να αξιοποιήσει τις περιστάσεις, γιατί ενδέχεται να χάσει την ευκαιρία που της προσφέρεται.
Πρόσφατα ο οικονομολόγος Τζέιμς Μιντγουέι, σε άρθρο του με τον τίτλο «Η αριστερή γενιά ενδέχεται να μην είναι τόσο αριστερή τελικά», προειδοποίησε πως ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος απαντήσεις στα ερωτήματα που απασχολούν τη νεολαία να προσφέρει και η λαϊκιστική Δεξιά. Στη Γαλλία πολλοί νέοι καταφεύγουν στην Ακροδεξιά ελλείψει πειστικών εναλλακτικών επιλογών, ενώ και στη Βρετανία, «τυπικά δεξιά συναισθήματα συνυπάρχουν με αριστερές τάσεις μεταξύ πολλών νέων ανθρώπων».
Οσον αφορά τον καπιταλισμό αυτόν καθαυτόν, «οι πλούσιοι –ο πλούτος των οποίων αυξήθηκε κατά την πανδημία– παραμένουν αφάγωτοι. Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι οι νέοι άνθρωποι δεν βλέπουν κανένα εύλογο κίνητρο για να υποστηρίξουν ένα σύστημα που φαίνεται ότι προσφέρει ελάχιστα παραπάνω από ανασφάλεια και κρίσεις», καταλήγει ο βρετανός αρθρογράφος.