Με αφορμή την εντυπωσιακή επιστροφή του Ντέιβιντ Κάμερον στη βρετανική πολιτική σκηνή ως υπουργός Εξωτερικών, επτά χρόνια μετά το τραυματικό δημοψήφισμα για το Brexit που τον οδήγησε σε παραίτηση από την πρωθυπουργία, τo Politico κατέγραψε τα ιστορικά προηγούμενα.
«Ο Κάμερον σίγουρα δεν είναι το πρώτο μεγάλο πολιτικό θηρίο που σώζει την καριέρα του όταν όλα έμοιαζαν χαμένα» συνεχίζει το Politico, παρουσιάζοντας μια λίστα προσωπικοτήτων. Οι περισσότερες δεν είναι συγκρίσιμες σε ό,τι αφορά το μέγεθος και το πολιτικό εκτόπισμα με τον νέο ΥΠΕΞ της Βρετανίας, αλλά έχουν παρά ταύτα ένα κοινό γνώρισμα: το πείσμα του comeback.
Παρουσιάζουμε μερικές από αυτές τις προσωπικότητες (με τη σειρά του Politico) πριν περάσουμε σε μεγάλες επιστροφές ελλήνων πολιτικών:
♦ Ουίνστον Τσόρτσιλ: Ο «πατέρας της νίκης» κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επέστρεψε από την πολιτική απομόνωση για να αντιμετωπίσει τον Χίτλερ. Οι διαμάχες του με το Συντηρητικό Κόμμα και η κάθετη διαφωνία με την πολιτική του κατευνασμού της Βρετανίας απέναντι στη ναζιστική Γερμανία τον κράτησαν εκτός. Διήνυσε μια «πολιτική έρημο» που διήρκεσε μια ολόκληρη δεκαετία πριν από τον Β’ ΠΠ. Μετά την εισβολή του Αδόλφου Χίτλερ στην Πολωνία το 1939, ο τότε πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεϊν έφερε τον αντίπαλό του στο υπουργικό συμβούλιο. Αμέσως μετά ο Τσόρτσιλ διαδέχθηκε τον Τσάμπερλεϊν στην πρωθυπουργία και ηγήθηκε της αντεπίθεσης κατά των Ναζί. Θεωρείται δικαίως η μεγαλύτερη πολιτική προσωπικότητα του 20ού αιώνα.
♦ Γκρόβερ Κλίβελαντ: Πρόκειται για τον πρόεδρο των ΗΠΑ που θα επιχειρήσει να μιμηθεί στις εκλογές του 2024 ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Κλίβελαντ εξελέγη για πρώτη φορά το 1884. Στις εκλογές του 1888 κέρδισε τη λαϊκή ψήφο με 48,6% έναντι 47,8% του αντιπάλου του Μπέντζαμιν Χάρισον, αλλά έχασε κρίσιμες πολιτείες και τελικά την προεδρία. Εγκαταλείποντας τον Λευκό Οίκο, εξέφρασε την επιθυμία να ξαναγυρίσει και στη συνέχεια στράφηκε επί τέσσερα χρόνια στον ιδιωτικό βίο, εργαζόμενος παράλληλα ως δικηγόρος. Το 1892 νίκησε τον Χάρισον και επέτρεψε στον Λευκό Οίκο, όπου χειρίστηκε τον «Πανικό του 1893», μια από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις στην ιστορία των ΗΠΑ.
♦ Ντενγκ Ξιαοπίνγκ: Ο κινέζος ηγέτης που οργάνωσε τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στην πλατεία Τιενανμέν το 1989 και άνοιξε τις πύλες της Κίνας στον καπιταλισμό βρέθηκε τρεις φορές σε δυσμένεια στην καριέρα του, τις δύο από τον ίδιο τον Μάο Τσετούνγκ. Στοχοποιήθηκε από τον Μάο γιατί έκανε παρέα με τους αντιπάλους του και ήταν ρεαλιστής στα ζητήματα της οικονομίας. Μετά τον θάνατο του Μάο, το 1976, ανέβηκε ξανά τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας και έγινε ανώτατος ηγέτης το 1978. Κατά το Politico, «έστρεψε τη χώρα από τα ερείπια της καταστροφικής Πολιτιστικής Επανάστασης στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις». Η αντίδρασή του στις διαδηλώσεις της Τιενανμέν, ωστόσο, στιγμάτισε την κληρονομιά του.
♦ Ρίσι Σούνακ: Ο νυν πρωθυπουργός της Βρετανίας ηττήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 από τη Λιζ Τρας (με 57,4% έναντι 42,6%) στις εσωκομματικές εκλογές για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος. Ωστόσο, η καταστροφική οικονομική πολιτική της Τρας, με τις προτεινόμενες φορολογικές περικοπές –που προκάλεσαν ακόμη και την παρέμβαση του ΔΝΤ–, την οδήγησαν σε παραίτηση λίγες εβδομάδες αφότου διαδέχθηκε τον Μπόρις Τζονσον στην πρωθυπουργία. Ο Σούνακ συμφώνησε να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα, κέρδισε αυτή τη φορά την ηγεσία του κόμματος (στις 24 Οκτωβρίου) και μία ημέρα αργότερα ορκίστηκε πρωθυπουργός. Εδώ δεν υπήρχε πείσμα. Το «ατύχημα» Τρας έφερε στον Σούνακ την ευκαιρία στο πιάτο.
♦ Κέβιν Ραντ: Εχει διατελέσει δύο φορές πρωθυπουργός της Αυστραλίας. Κατά την πρώτη θητεία του, που άρχισε το 2007, η εσωκομματική πίεση και η φθορά στις δημοσκοπήσεις έφεραν το 2010 εσωτερικό πραξικόπημα στο Εργατικό Κόμμα της Αυστραλίας. Στην εσωκομματική μάχη «ηττήθηκε από την αναπληρώτριά του Τζούλια Γκίλαρντ, η οποία πέρασε τρία χρόνια στην καυτή καρέκλα της πρωθυπουργού, προτού οι ισοπεδωτικές δημοσκοπήσεις οδηγήσουν στην ανατροπή της… από τον Κέβιν Ραντ» θυμίζει το Politico. Ωστόσο, ο Ραντ παρέμεινε στην πρωθυπουργία μόλις τρεις μήνες, καθώς με το που ανέλαβε πήγε σε εκλογές, τις οποίες και έχασε τον Σεπτέμβριο. Δεν εγκατέλειψε όμως τα κοινά, καθώς το 2023 ορίστηκε πρεσβευτής της Αυστραλίας στις ΗΠΑ.
♦ Ναπολέων Βοναπάρτης: Αλλα μεγέθη και συγκυρίες. Ο γάλλος στρατηγός και αυτοκράτορας, που όπως οι πάντες γνωρίζουν υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μορφές της παγκόσμιας Ιστορίας, παραιτήθηκε μετά από στρατιωτικές ήττες το 1814. Σε αντάλλαγμα, του δόθηκε η κυριαρχία της μικρής νήσου Ελβα της Ιταλίας. Στην εξορία δημιούργησε έναν μικρό στρατό και βελτίωσε τη γεωργία, την εκπαίδευση και τις υποδομές. Ωστόσο, ο Ναπολέων δραπέτευσε και επέστρεψε στη Γαλλία. Οταν χιλιάδες στρατιώτες στάλθηκαν για να τον συλλάβουν, δεν έριξαν ούτε μία βολή. Τους κέρδισε και λέγεται ότι έσκισε το παλτό του φωνάζοντας: «Αν κάποιος από εσάς θέλει να πυροβολήσει τον αυτοκράτορά του, εδώ είμαι». Ο Ναπολέων ανέκτησε τον θρόνο, αλλά 100 ημέρες αργότερα η ήττα στο Βατερλό σήμανε το τέλος της διαδρομής του. Πέθανε το 1821 εξόριστος από τους Αγγλους στο νησί της Αγίας Ελένης, στον Βόρειο Ατλαντικό.
♦ Σίλβιο Μπερλουσκόνι: Ο πρόδρομος του Τραμπ. Ο αμφιλεγόμενος πολιτικός και μεγιστάνας των ιταλικών media, που πέθανε τον Ιούνιο, ανέλαβε τρεις φορές τα καθήκοντα του πρωθυπουργού της Ιταλίας (1994, 2001–06, και 2008–11). Το πιο εντυπωσιακό comeback συνέβη προς το τέλος, το 2018. Προηγουμένως, τον Οκτώβριο του 2012, είχε κριθεί ένοχος για φορολογική απάτη, το 2013 ακολούθησαν και άλλες καταδίκες (ανάμεσα σε 12 συνολικά απόπειρες δίωξής του από τη Δικαιοσύνη), αλλά τελικά, και λόγω ηλικίας, δεν εξέτισε ποινή φυλάκισης. Το 2018 ξαναμπήκε στον στίβο της πολιτικής και στα 81 του χρόνια κέρδισε με το κόμμα του, Forza Italia, το 14% των ψήφων. Το 2019 έγινε ευρωβουλευτής και το 2022 βοήθησε την Τζόρτζια Μελόνι να γίνει πρωθυπουργός.
♦ Σαρλ ντε Γκολ: Ο αρχιτέκτονας της Ε’ Γαλλικής Δημοκρατίας, που ουδεμία σχέση έχει, φυσικά, ως μέγεθος με τον Μπερλουσκόνι, έγινε πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης στη Γαλλία μετά την απελευθέρωση, το 1945. Παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1946 μετά από διαφωνία με μέλη της εθνοσυνέλευσης για την ισχυροποίηση του ρόλου του προέδρου και διήνυσε τα επόμενα 12 χρόνια τη δική του πολιτική «έρημο». Το 1958, η κρίση στην Αλγερία και ο κίνδυνος εμφυλίου επέφεραν το τέλος της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Ζητήθηκε τότε από τον Ντε Γκολ να επιστρέψει στο αξίωμα του προέδρου. Εθεσε ως όρο να εκλεγεί με δημοκρατικές διαδικασίες και να γίνουν δεκτά όλα του τα αιτήματα. Το νέο Σύνταγμα ενίσχυε τις εξουσίες της προεδρίας, ο ίδιος εξελέγη πρόεδρος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας και παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 1969. Αλλη μια τεράστια προσωπικότητα του 20ού αιώνα.
Τα ελληνικά comeback
Στην Ελλάδα, τέσσερις από τις πιο αξιοσημείωτες περιπτώσεις πολιτικού comeback αφορούν ιστορικές προσωπικότητες:
♦ Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο πολιτικός που διπλασίασε το έδαφος της Ελλάδας έχασε την πρωθυπουργία στις μοιραίες εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Μετά την ήττα ο Βενιζέλος αναχώρησε από την Ελλάδα, ανακοινώνοντας ότι εγκαταλείπει την πολιτική. Ακολούθησε η Μικρασιατική Καταστροφή. Μετά το δράμα της Μικρασίας και όσα το ακολούθησαν, ο Βενιζέλος κλήθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη διάσκεψη της Λωζάνης, στην Ελβετία. Στις 24 Ιουλίου 1923 υπέγραψε εκ μέρους της χώρας την περίφημη Συνθήκη της Λωζάνης. Το 1928 ο Βενιζέλος επέστρεψε στην πρωθυπουργία, προκήρυξε εκλογές, τις κέρδισε πανηγυρικά και κυβέρνησε έως το 1932. Για πολλούς ο Βενιζέλος είναι η μεγαλύτερη πολιτική προσωπικότητα στην Ιστορία της Ελλάδας.
♦ Κωνσταντίνος Καραμανλής: Αφού κυβέρνησε την Ελλάδα επί οκτώ έτη ως πρωθυπουργός, από το 1955, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πέρασε μια μεγάλη περίοδο μακριά από την πολιτική. Μετά τη σύγκρουσή του με το Παλάτι και την ήττα της ΕΡΕ στις εκλογές του 1963 αποφάσισε να αποσυρθεί από την πολιτική και έζησε 11 χρόνια στο Παρίσι. Τον Ιούλιο του 1974, μετά την πτώση της χούντας, ο Καραμανλής επέστρεψε από το Παρίσι και συνέδεσε ανεξίτηλα το όνομά του με τη μετάβαση στη Δημοκρατία, την οποία χειρίστηκε άψογα, χαράσσοντας παράλληλα την πορεία συμμετοχής της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Διετέλεσε εκ νέου πρωθυπουργός από το 1974 έως το 1980 και δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας (1980-1985 και 1990-1995).
♦ Ανδρέας Παπανδρέου: Παρότι προδικτατορικά, το 1964, διετέλεσε βουλευτής και υπουργός για ένα διάστημα της κυβέρνησης της Ενωσης Κέντρου, με πρωθυπουργό τον πατέρα του Γεώργιο Παπανδρέου, ο Ανδρέας, όπως τον αποκαλούσαν οι περισσότεροι, έμελλε να σφραγίσει με την πολιτική του παρουσία τα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Η ιστορική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981 και ο νέος θρίαμβος στις εκλογές του 1985 τον έφεραν επί οκτώ έτη στην πρωθυπουργία. Το 1989 το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές και ο Παπανδρέου βρέθηκε κατηγορούμενος στο Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Μετά την αθώωσή του, το 1992, έκανε ένα ιστορικό comeback στην πρωθυπουργία, νικώντας το 1993 με 47% τη ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, τον οποίο διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία. Παραιτήθηκε για λόγους υγείας τον Ιανουάριο του 1996 και έφυγε από τη ζωή τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς.
♦ Κωνσταντίνος Μητσοτάκης: Στην πολιτική από το 1946 (!), όταν εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων, ο Μητσοτάκης πέρασε κι αυτός, χρόνια μετά, τη δική του «έρημο». Το 1961 διετέλεσε υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις του Γεωργίου Παπανδρέου (1963-1964). Το 1965 διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στα λεγόμενα «Ιουλιανά». Το 1967 συνελήφθη από τη χούντα, τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό, και το 1968 μετέβη στο Παρίσι. Μετά την πτώση της χούντας, το πολιτικό του comeback χρειάστηκε χρόνο. Το 1977 ίδρυσε το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων, που εξέλεξε μόλις δύο βουλευτές στις εκλογές του ίδιου έτους. Το 1978 προσχώρησε στη ΝΔ και το 1984 κέρδισε την ηγεσία της. Το 1985 η ΝΔ ηττήθηκε από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, ο Μητσοτάκης επανεξελέγη πρόεδρός της και τον Απρίλιο του 1990 (μετά την τρίτη κατά σειρά εκλογική του νίκη) ορκίστηκε πρωθυπουργός. Παρέμεινε ως τον Οκτώβριο του 1993, όταν στις πρόωρες εκλογές νίκησε το ΠΑΣΟΚ και τον διαδέχθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου.