Αρχικά επρόκειτο για μια προπαγανδιστική απειλή ενός από τους πολλούς φανατικούς οπαδούς του Πούτιν που εμφανίζονται καθημερινά στη ρωσική τηλεόραση από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Την περασμένη Τετάρτη, ωστόσο, η απειλή κατέστη επικίνδυνα συγκεκριμένη με τη μορφή ασκήσεων σε προσομοίωση πυρηνικών επιθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στο Καλίνινγκραντ, τον ρωσικό θύλακο μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, στη Βαλτική Θάλασσα. Το ρωσικό υπουργείο Αμυνας ανακοίνωσε τη διεξαγωγή ασκήσεων προσομοίωσης πυραυλικών επιθέσεων με πυραυλικά συστήματα Iskander που μπορούν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές.
Η Ρωσία αναδεικνύει ολοένα πιο συχνά και πιο ξεκάθαρα την πυρηνική απειλή και το ερώτημα είναι εάν πρόκειται για μια επίδειξη δύναμης ή για μια «απόπειρα απόκρυψης της αδυναμίας της», σχολιάζει σε άρθρο του ο Πάολο Γκαριμπέρτι της La Repubblica.
Πρώτος την πυρηνική απειλή την επικαλέστηκε ο Αλεξέι Ζουραβλιόφ, πρόεδρος του εθνικιστικού κόμματος Rodina (Πατρίδα στα ρωσικά), απαντώντας εμμέσως στις δηλώσεις του βρετανού υφυπουργού Αμυνας ο οποίος είχε σημειώσει πως θα ήταν θεμιτό εάν η Ουκρανία επέλεγε να στοχεύσει υλικοτεχνικές υποδομές του ρωσικού στρατού (εντός του ρωσικού εδάφους) με βρετανικά όπλα. «Eνας πύραυλος Sarmat θα αρκούσε για να αφανιστούν τα βρετανικά νησιά», είχε πει ο Ζουραβλιόφ, συμμετέχοντας το πάνελ της εκπομπής «60 Minut», μίας από τις πιο «διαστρεβλωτικές και πολεμοχαρείς» εκπομπές του κρατικού καναλιού Rossija 1. Μάλιστα, οι συντελεστές της εκπομπής δεν παρέλειψαν να συνοδεύσουν τη δήλωσή του ένα με άκρως κατατοπιστικό γράφημα που ενημέρωνε το τηλεοπτικό κοινό πώς ένας πύραυλος με πυρηνική κεφαλή από το Καλίνινγκραντ μπορεί να πλήξει το Βερολίνο σε 106, το Παρίσι σε 200 και το Λονδίνο σε 202 δευτερόλεπτα.
Αλλά και ο ίδιος ο ρώσος πρόεδρος δεν δίστασε να δηλώσει κατά την ανακοίνωση της εισβολής στην Ουκρανία πως «όποιος επιχειρήσει να αναμιχθεί ή να απειλήσει την χώρα και τον λαό μας, πρέπει να ξέρει ότι η ρωσική απάντηση θα είναι άμεση και θα οδηγήσει σε επιπτώσεις που δεν έχουν προηγούμενο στην Ιστορία. Είμαστε έτοιμοι για όλα». Ο Πούτιν δεν αναφέρθηκε ρητά στη χρήση πυρηνικών όπλων αλλά ο υπαινιγμός ήταν ξεκάθαρος ενώ έπειτα από τρεις ημέρες διέταξε να τεθεί σε κατάσταση επιφυλακής το πυρηνικό οπλοστάσιο της Μόσχας. Το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία επισήμανε περισσότερες από μία φορές και ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.
Στην ανάλυσή του, ο Πάολο Γκαριμπέρτι επισημαίνει πως ο Πούτιν δεν μπορεί να μην γνωρίζει ότι η αποκαλούμενη ισορροπία του τρόμου, η οποία αποτέλεσε το υπόβαθρο του Ψυχρού Πολέμου και ανάγκασε αμερικανούς και σοβιετικούς ηγέτες να συνάψουν συμφωνίες για τη δραστική μείωση των πυρηνικών κεφαλών, εξακολουθεί να υφίσταται και να ισχύει ακόμη.
«Την μετέτρεψαν στο αρκτικόλεξο “MAD” που σημαίνει Mutual Assured Destruction» (Αμοιβαία Διασφαλισμένη Καταστροφή) αλλά και “ΤΡΕΛΟΣ” στα αγγλικά», αναφέρει ο ιταλός αρθρογράφος. «Κάποιοι υποστηρίζουν πως ο ρώσος πρόεδρος είναι όντως τρελός […] Αλλά πιο πιθανό θεωρείται, όπως καταδεικνύει όλη του η προσωπική ιστορία και η καγκεμπίτικη νοοτροπία του, να είναι κυνικός και ανήθικος και να θεωρεί πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, περιλαμβανομένης και της πιο ζοφερής και τρομοκρατικής προπαγάνδας», συμπληρώνει. Και υποστηρίζει πως ο επικεφαλής του Κρεμλίνου είναι πρόθυμος «να επιδείξει τους πυρηνικούς μύες του», ούτως ώστε να αποκρύψει τις πολλές αδυναμίες των συμβατικών του δυνάμεων.
Επειτα από περισσότερες από 70 ημέρες, είναι ξεκάθαρο πως ο πόλεμος δεν εξελίσσεται όπως πίστευε (ή τον έκαναν να πιστέψει) ο Πούτιν. Η επίθεση στο Ντονμπάς προχωρά πολύ αργά ενώ την Πέμπτη η Μόσχα ακύρωσε τις παρελάσεις της 9ης Μαΐου στο Ντονέτσκ και στο Λουγκάνσκ. Αλλά κατά την ομιλία που θα εκφωνήσει τη Δευτέρα στο πλαίσιο της Ημέρας της Νίκης από τον «άμβωνα της Κόκκινης Πλατείας», ο νεο-τσάρος της σύγχρονης Ρωσίας θα πρέπει πάση θυσία να περάσει ένα μήνυμα ισχύος ενώπιον του ρωσικού λαού προτού εκείνος αρχίσει να διερωτάται ανήσυχος γιατί τα φέρετρα από το μέτωπο αυξάνονται και τα μαγαζιά είναι ολοένα πιο άδεια.
«Οι στρατιώτες και οι εκατομμύρια πολίτες που θα παρακολουθήσουν τη Δευτέρα την παρέλαση για την 9η Μαΐου του 1945 και τον τερματισμό του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, θέλουν να πιστέψουν πως η Μόσχα εξακολουθεί να είναι μία υπερδύναμη», γράφει εξάλλου στην ανταπόκρισή του από τη Μόσχα ο Μάρκο Ιμιράζιο της Corriere della Sera.
Τη Δευτέρα λοιπόν, γύρω στις τρεις το μεσημέρι, στην οδό Τβερσκάγια, μεταξύ άλλων θα παρελάσει και το αποκαλούμενο Αθάνατο Σύνταγμα που αποτελείται από απογόνους των νικητών του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, οι οποίοι θα κρατούν στα χέρια τους τα πορτρέτα των πατεράδων και των παππούδων τους που συνέβαλαν με το αίμα τους στην κατατρόπωση της ναζιστικής Γερμανίας. Ομως η διαρκής επαναφορά του ένδοξου σοβιετικού παρελθόντος, η συνεχής προβολή του στο παρόν της Ρωσίας δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο.
Οι στρατιώτες και τα εκατομμύρια των ανθρώπων που θα παρακολουθήσουν την παρέλαση της 9ης Μαΐου θα επαναλάβουν, βροντοφωνάζοντας όλοι μαζί, το ίδιο μήνυμα των τελευταίων ετών: «“Μπορούμε να τα καταφέρουμε ξανά”. Πρόκειται για κάτι περισσότερο από μια απλή έκκληση για ενότητα. Είναι μια επαναβεβαίωση ισχύος, ένα είδος αυτοπιστοποίησης της ιδιότητας της υπερδύναμης της Ρωσίας», εξηγεί ο Ιμαρίζιο.
Κάνοντας λόγο για μια «γλώσσα που παραπέμπει στη μυθολογία του παρελθόντος» αναφέρει ενδεικτικά πως το 2000, μόλις δύο ημέρες αφότου ο Πούτιν ανέλαβε για πρώτη φορά την προεδρία της Ρωσίας, γιόρτασε την 9η Μαΐου με μια ομάδα βετεράνων. «Χάρη σε εσάς μάθαμε να αισθανόμαστε νικητές. Οχι μόνο στα πεδία των μαχών αλλά και σε περίοδο ειρήνης, και το παράδειγμά σας θα συμβάλλει στο να χτίζουμε μια χώρα ολοένα πιο δυνατή», είχε πει, μεταξύ άλλων, ο Πούτιν.
Δεκαπέντε χρόνια μετά, την 9η Μαΐου του 2015, στο πλευρό του Βλαντίμιρ Πούτιν βρισκόταν ο Σεργκέι Αξιόνοφ, ο επικεφαλής της κυβέρνησης της Κριμαίας που είχε προσαρτηθεί στη Ρωσία την προηγούμενη χρονιά. Κάποια στιγμή ο ρώσος πρόεδρος ενώθηκε με το πλήθος, επιδεικνύοντας τη φωτογραφία του πατέρα του, βετεράνου του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου στο πλαίσιο του οποίου τραυματίστηκε σοβαρά.
Οσον αφορά το παρόν και τον πόλεμο που μαίνεται στην Ουκρανία, οι διαρκείς αναφορές στην «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας αποσκοπούν κυρίως σε αυτό: στη σύνδεση του προβληματικού παρόντος των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία με το ένδοξο σοβιετικό παρελθόν και τη νίκη της Μόσχας εναντίον των ναζιστών πριν από 77 χρόνια. Δεδομένου, όμως, ότι δεν μπορεί να διακηρύξει καμιά ουσιαστική νίκη στην Ουκρανία, ο Πούτιν θα μπορούσε τουλάχιστον να προβεί στην επίδειξη των πιο σύγχρονων υπερόπλων που διαθέτει, τα οποία πιστεύει ότι θα μπορούσαν να γονατίσουν τη Δύση πριν η Δύση γονατίσει τη Ρωσία με τις κυρώσεις της _αλλά και με τα δικά της πυρηνικά της.
Ανεξάρτητα, ωστόσο, από το εάν η Μόσχα μπλοφάρει ή σοβαρολογεί όταν απειλεί με πυρηνικό πόλεμο, αποτελεί γεγονός πως η Ευρώπη είναι σήμερα λιγότερο ασφαλής από κάθε άλλη περίοδο από το 1945 και μετά. Μέσα σε έξι μήνες, από τον Οκτώβριο του 2021 έως τον περασμένο Μάρτιο, ο αριθμός των στρατιωτών του ΝΑΤΟ στα ανατολικά σύνορα της συμμαχίας δεκαπλασιάστηκε. «Το πρώην Σιδηρούν Παραπέτασμα μετατράπηκε σε παραπέτασμα οπλικών συστημάτων», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πάολο Γκαριμπέρτι. Συγχρόνως, όμως, μειώθηκε και ο αριθμός των όποιων δικλείδων ασφαλείας, υπενθυμίζει, αναφέροντας ενδεικτικά τη λήξη (τον Αύγουστο του 2019) της Συνθήκης για την Εξάλειψη των Πυραύλων Μεσαίας Εμβέλειας και Μικρότερης Εμβέλειας).
Οι δίαυλοι μεταξύ Δύσης και Μόσχας είναι κλειστοί και όποιοι ελάχιστοι προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο επικοινωνίας (τελευταίος προσπάθησε ο Μακρόν) λαμβάνουν ως απάντηση ένα ξερό όχι. Και την ώρα που η Μόσχα επικαλείται την πυρηνική απειλή η Ουάσιγκτον δηλώνει ανοικτά (δια στόματος του Λόιντ Οστιν, λόγου χάρη, του υπουργού Αμυνας των ΗΠΑ) πως στόχος της είναι η μη αναστρέψιμη αποδυνάμωση της ρωσικής πολεμικής μηχανής, εάν όχι και η αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία.
Με λίγα λόγια η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη και το ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν καλείται τη Δευτέρα να επιβεβαιώσει την ισχύ της Ρωσίας ενώπιον του ρωσικού λαού και όλου του κόσμου σίγουρα μόνον περαιτέρω ανησυχία μπορεί να προκαλεί.