«Ο Πούτιν φοβόταν τον Ναβάλνι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον και τον ξεφορτώθηκε όπως τη μητέρα μου» γράφει στην ιταλική La Repubblica η Βέρα Πολιτκόφσκαγια, θυγατέρα μιας ατρόμητης γυναίκας, της δημοσιογράφου Αννας Πολιτκόφσκαγια, η οποία είχε καταστεί η πιο σφοδρή δημόσια κατήγορος του Πούτιν (κυρίως για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσετσενία) και για τον λόγο αυτό δολοφονήθηκε την 7η Οκτωβρίου (ημέρα των γενεθλίων του ρώσου προέδρου) το 2006. «Τώρα οι δυτικές χώρες θα διαμαρτυρηθούν και θα ζητήσουν σοβαρή έρευνα. Μετά θα ηρεμήσουν. Και θα μείνουν λίγοι για να αναζητούν την αλήθεια». Οταν δολοφονήθηκε η μητέρα της, στο ασανσέρ της πολυκατοικίας όπου διέμενε, στο κέντρο της Μόσχας, η Βέρα ήταν 26 ετών.
Η Αννα Πολιτκόφσκαγια πλήρωσε με τη ζωή της την επιμονή της να ενοχλεί ασταμάτητα το καθεστώς Πούτιν. Επί χρόνια αρνιόταν πεισματικά να εγκαταλείψει τις έρευνες και τις αναφορές για τον πόλεμο, παρά τις πολυάριθμες πράξεις εκφοβισμού και βίας. Συνελήφθη από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Τσετσενία και υποβλήθηκε σε εικονική εκτέλεση. Δύο χρόνια πριν από τη δολοφονία της, ενώ ταξίδευε από τη Μόσχα στο βόρειο Καύκασο για να καλύψει τη δραματική κατάληψη του σχολείου στο Μπεσλάν, είχε υποστεί σοβαρή δηλητηρίαση όταν ήπιε στο αεροπλάνο ένα φλιτζάνι τσάι που της είχε δώσει μια αεροσυνοδός της Aeroflot και μεταφέρθηκε σε σοβαρή κατάσταση στο νοσοκομείο. Η ίδια είχε αποδώσει τότε τη δηλητηρίασή της στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες.
«Ακόμη μία δολοφονία με πολιτικά κίνητρα σημειώθηκε στη Ρωσία» γράφει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια, αναφερόμενη στον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι. Την περασμένη Παρασκευή ο πιο διάσημος πολιτικός κρατούμενος της Ρωσίας άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 47 ετών. Μετά από μια βόλτα, αισθάνθηκε ξαφνικά μια αδιαθεσία και, αφού έχασε τις αισθήσεις του, ξεψύχησε μέσα σε λίγες ώρες. Τουλάχιστον αυτή είναι η επίσημη εκδοχή. Ομως τι πραγματικά συνέβη, αυτό «πιθανότατα δεν θα το μάθουμε ποτέ» σημειώνει η ρωσίδα δημοσιογράφος.
Το ότι ο Ναβάλνι υπήρξε ο κατεξοχήν πολέμιος του Πούτιν τα τελευταία πολλά χρόνια, κατά τα οποία κατέστη διάσημος σε όλον τον κόσμο, σημαίνει πως για τη δράση του και τη ζωή του θα γραφτούν, σίγουρα, πολλά βιβλία και θα γυριστούν ταινίες και ντοκιμαντέρ, ενώ το όνομά του θα δοθεί σε δρόμους και πλατείες διαφόρων χωρών. «Ωστόσο, εξετάζοντας νηφάλια το συμβάν, πρέπει να παραδεχτούμε ότι το όνομά του θα προστεθεί μόνο στη λίστα όσων προσπάθησαν να πολεμήσουν ενάντια στο καθεστώς του Πούτιν, όμως έχασαν».
Ο Αλεξέι Ναβάλνι πέρασε τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του σε μια φυλακή στην Αρκτική, όπου το ρωσικό σωφρονιστικό σύστημα τον εξόντωσε σιγά σιγά και διακριτικά αλλά «σύμφωνα με τους νόμους». Στην απομόνωση, η οποία ουσιαστικά αποτελεί φυλακή μέσα στη φυλακή, ο Ναβάλνι είχε μεταφερθεί 27 φορές συνολικά. Πρόκειται για μία από τις πιο αυστηρές τιμωρίες για τους κρατουμένους και στη Ρωσία. Οσοι έχουν βρεθεί εκεί, καθώς και η ίδια η σωφρονιστική αστυνομία, αναγνωρίζουν ότι ο εγκλεισμός στο κελί της απομόνωσης αποτελεί ουσιαστικά μορφή βασανιστηρίου. «Σαν να καταλήγεις μέσα σε ένα σακί από οπλισμένο σκυρόδεμα, δύο επί δύο, όπου έχει κρύο και υγρασία, αναπτύσσεται μούχλα και ο αερισμός είναι ελλιπής» αναφέρει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια.
Εξηγεί πως πρόκειται για μια πραγματικότητα στην οποία ο κρατούμενος είναι εντελώς αποκομμένος από τον έξω κόσμο. Απαγορεύεται να φέρει προσωπικά αντικείμενα μαζί του, να συναντάει ανθρώπους και να του αποστέλλεται οτιδήποτε από έξω, ενώ καταλήγει να περνάει τον περισσότερο χρόνο καθισμένος στο παγωμένο πάτωμα. Το βασανιστήριο της απομόνωσης, που εμφανίζεται ως μία από τις σωφρονιστικές μεθόδους που προορίζονται για συγκεκριμένους κρατουμένους, «ακόμη και σε ένα κανιβαλιστικό σύστημα όπως το ρωσικό, έχει όρια» γράφει η ρωσίδα δημοσιογράφος.
Ο γιατρός της φυλακής, για παράδειγμα, πρέπει να επιβεβαιώσει ότι ο κρατούμενος είναι σε θέση να υποβληθεί σε απομόνωση. Υπάρχουν επίσης ένα ανώτατο όριο όσον αφορά το χρονικό διάστημα που μπορεί να παραμείνει κάποιος στην απομόνωση. Μάξιμουμ δεκαπέντε ημέρες. Αλλά οι δεσμοφύλακες μπορούν ανά πάσα στιγμή να χαρακτηρίσουν την όποια συμπεριφορά των κρατουμένων παραβίαση των όποιων κανόνων και να τους στέλνουν πίσω στην απομόνωση.
Οπως ακριβώς συνέβη πολλές φορές και με τον Ναβάλνι. Από τις αρχές του Αυγούστου του 2022 ο ρώσος αντιφρονών πέρασε συνολικά 300 ημέρες στην απομόνωση, καταλήγοντας εκεί είτε επειδή είχε ξεχάσει να κουμπώσει ένα κουμπί είτε γιατί είχε επικαλεστεί αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είτε διότι είχε αρνηθεί να πλύνει έναν φράχτη. Μιαν άλλη φορά πήγε στην απομόνωση επειδή καθυστέρησε να βάλει τα χέρια του πίσω από την πλάτη, ούτως ώστε να του περάσουν χειροπέδες.
Πλέον ο Αλεξέι Ναβάλνι είναι νεκρός και ο κόσμος ή μάλλον η «συλλογική Δύση», σύμφωνα με την ορολογία του Κρεμλίνου, «θα καταπιεί αυτόν τον κανιβαλισμό» προβλέπει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια. Ηδη πλήθος δημοσίων προσώπων και πολιτικών έχουν πάρει θέση, δηλώνοντας «ανήσυχοι», ορισμένοι μάλιστα «τρομοκρατημένοι» απ’ αυτό που συνέβη. Απαιτούν από τις ρωσικές αρχές να διεξαγάγουν αξιόπιστη έρευνα για τις συνθήκες θανάτου του Ναβάλνι και πολύ σύντομα, όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι ή κάποιο από υπουργεία εξουσίας θα «αναλάβουν την ευθύνη της έρευνας» και θα υποσχεθούν ότι η αλήθεια θα αποκαλυφθεί.
«Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούω παρόμοια λόγια. Μετά τον θάνατο της Αννας Πολιτκόφσκαγια, της μητέρας μου, μετά τον θάνατο του Μπόρις Νέμτσοφ [σ.σ.: δολοφονήθηκε στη Μόσχα τον Φεβρουάριο 2015] το σενάριο ήταν παρόμοιο. Και τώρα μπορώ να δηλώσω με βεβαιότητα ότι οι δηλώσεις αυτών των ωρών δεν σημαίνουν τίποτα και κυρίως δεν εγγυώνται τίποτα» γράφει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια.
«Για τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς πολιτικούς, η δολοφονία του Ναβάλνι είναι απλώς ένα πρόσχημα για να προβούν σε δηλώσεις και για άλλη μια φορά να “δώσουν ένα χαστούκι” στη Ρωσία του Πούτιν. Αυτό όμως δεν εκπλήσσει πλέον κανέναν. Η πραγματικότητα είναι ότι η συζήτηση και οι διακηρύξεις δεν θα συμβάλουν σε καμία περίπτωση στη διαλεύκανση του τι πραγματικά συνέβη» προσθέτει. Οπότε η αποκάλυψη της αλήθειας εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την οικογένεια του Ναβάλνι και των συναγωνιστών του, η πλειονότητα των οποίων, ευτυχώς για αυτούς, δεν βρίσκεται στη Ρωσία.
«Ο ρώσος αντιφρονών ήταν κατά κάποιον τρόπο ο προσωπικός κρατούμενος του Βλαντίμιρ Πούτιν που τον φοβόταν τόσο πολύ που δεν τολμούσε να πει το όνομά του δυνατά, προσφέροντας, έτσι, πάτημα σε δημοσιογράφους που του το επεσήμαναν πολλές φορές» θυμίζει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια. Ο Ναβάλνι, από την πλευρά του, ακόμη και πίσω από τα κάγκελα, δεν σταμάτησε ποτέ να χαρακτηρίζει τον Πούτιν δολοφόνο, κάθαρμα και κλέφτη. «Με ένα σαρκαστικό χαμόγελο στα χείλη, σε περισσότερες από μία περιπτώσεις χλεύασε τον ρώσο πρόεδρο και ολόκληρο το σύστημα που δημιούργησε».
Ωστόσο, όπως επισημαίνει στο άρθρο της η Βέρα Πολιτκόφσκαγια, η δολοφονία του Ναβάλνι, ανεξάρτητα από την πραγματική αιτία του θανάτου του, διαφέρει σε σχέση με τις δολοφονίες άλλων αντιφρονούντων στην πρόσφατη Ιστορία της Ρωσίας: «Γιατί οι άνθρωποι που φρόντισαν να εξοντώσουν τον Ναβάλνι βρίσκονται επίσημα “στην υπηρεσία του κράτους ” σε δικαστήρια, εισαγγελίες και φυλακές. Πρόκειται για άτομα που δεν καταλαμβάνουν απαραίτητα σημαντικές θέσεις. Ομως όλοι τους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι συνεργοί και, εάν η υπόθεση έφτανε στο δικαστήριο, θα υπήρχαν δεκάδες άνθρωποι στο εδώλιο» γράφει η ρωσίδα δημοσιογράφος, η οποία εγκατέλειψε την πατρίδα της, μαζί με την οικογένειά της, σχεδόν αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Επιπλέον η σορός του ισχυρότερου και πιο θαρραλέου πολιτικού αντιπάλου του Πούτιν βρίσκεται ακόμα στα χέρια εκείνων που τον σκότωσαν, με τους συγγενείς του να εξακολουθούν να μη γνωρίζουν τίποτα. Οπότε στην παρούσα φάση είναι αδύνατον να διαπιστωθεί με σαφήνεια τι συνέβη. Η Ερευνητική Επιτροπή της Ρωσίας, η οποία φέρει την ευθύνη των ερευνών για τον θάνατο του Ναβάλνι, μπορεί να αποφασίσει να μην παραδώσει τη σορό στην οικογένεια μέχρι και τριάντα ημέρες μετά από την ημερομηνία θανάτου. Αλλά σε κάθε περίπτωση, ακόμα και όταν η οικογένειά του μπορέσει να πάρει τη σορό του αγαπημένου της προσώπου, θα είναι πολύ περίπλοκο να ανακαλύψει και να αποκαλύψει την αλήθεια, όπως θα είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει να μεταφέρει τη σορό εκτός της Ρωσίας, ούτως ώστε να μπορεί να βασιστεί σε μια αξιόπιστη και ανεξάρτητη ιατρική εξέταση.
Πάντως ο θάνατος του Ναβάλνι δεν άφησε αδιάφορο τον ρωσικό πληθυσμό, προκάλεσε εντύπωση ακόμη και όσους δεν τον είχαν υποστηρίξει ποτέ ενώ άνθρωποι σε ολόκληρη τη Ρωσία δεν δίστασαν να τον τιμήσουν με λίγα λουλούδια ή ανάβοντας ένα κερί, παρά τις εκατοντάδες συλλήψεις από τις αρχές.
Οσον αφορά τη συνέχεια «με τη βοήθεια της αστυνομίας, με συλλήψεις και δίκες, θα φιμωθούν όλοι όσοι τολμήσουν να πουν την αλήθεια για το τέλος του. Οι δυτικοί πολιτικοί θα είναι λίγο πιο αγανακτισμένοι, θα εκφράσουν τον τρόμο τους για όσα συμβαίνουν στη Ρωσία, για να επιστρέψουν αμέσως μετά στις καθημερινές τους υποθέσεις […] γιατί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, ποτέ δεν είχαν και ούτε τώρα έχουν πραγματικές δυνατότητες να αξιοποιήσουν την κατάσταση για να την αλλάξουν» γράφει η Βέρα Πολιτκόφσκαγια. «Πιστεύει κανείς ότι θα μπορούσαν να επιβληθούν περαιτέρω κυρώσεις; Είναι γελοίο. Στην κορυφή της ρωσικής ισχύος δεν θα έκανε ούτε κρύο ούτε ζέστη» καταλήγει.