Την ανησυχία του για την τροπή που έχουν πάρει οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας εκφράζει ο Χένρι Κίσινγκερ μιλώντας στον Economist. «Και οι δύο πλευρές έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι η άλλη αντιπροσωπεύει στρατηγικό κίνδυνο», σημειώνει. «Ως εκ τούτου», προσθέτει, «βρισκόμαστε στον δρόμο της αντιπαράθεσης δύο μεγάλων δυνάμεων».
Ειδικότερα, ο άλλοτε μάγος της διπλωματίας που στις 27 Μαΐου θα γίνει 100 ετών, εξήγησε ότι στο μεν Πεκίνο έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Αμερική θα κάνει τα πάντα για να κρατήσει την Κίνα σε υποδεέστερη θέση, στην δε Ουάσινγκτον είναι κατηγορηματικοί ότι η Κίνα σχεδιάζει να υποκαταστήσει τις ΗΠΑ ως ηγέτιδα δύναμη στον κόσμο.
Συνομιλία οκτώ και πλέον ωρών
Στο τέλος Απριλίου, ο Economist συνομίλησε με τον Κίσινγκερ για περισσότερες από οκτώ ώρες σχετικά με το πώς θα αποτραπεί ένας πόλεμος μεταξύ Κίνας και Αμερικής. Και ο πάλαι ποτέ επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας εμφανίζεται ανήσυχος για τον εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ της Κίνας και της Αμερικής για τεχνολογική και οικονομική υπεροχή.
Παρά την ουκρανική κρίση και την επιθετικότητα της Ρωσίας, ο Κίσινγκερ φοβάται ότι η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι το στοιχείο που θα τροφοδοτήσει περαιτέρω τον σινο-αμερικανικό ανταγωνισμό.
«Βρισκόμαστε στην κλασική κατάσταση πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο», σχολιάζει, «όπου καμία πλευρά δεν έχει μεγάλα περιθώρια παραχωρήσεων και στην οποία οποιαδήποτε διατάραξη της ισορροπίας μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες».
Αν και ο Κίσινγκερ χαρακτηρίζεται από πολλούς ως φιλοπόλεμος για το ρόλο του στον πόλεμο του Βιετνάμ, παρατηρεί η βρετανική επιθεώρηση, ο ίδιος θεωρεί ότι η αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων αποτέλεσε την υψηλότερη προτεραιότητά σε ολόκληρη τη ζωή του.
Αφού είδε τη σφαγή που προκάλεσε η ναζιστική Γερμανία και υπέστη τη δολοφονία 13 στενών συγγενών του στο Ολοκαύτωμα, πείστηκε ότι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η καταστροφική σύγκρουση είναι η σκληροπυρηνική διπλωματία, ιδανικά ενισχυμένη από κοινές αξίες.
«Αυτό είναι το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί», λέει. «Και πιστεύω ότι έχω περάσει τη ζωή μου προσπαθώντας να το αντιμετωπίσω». Κατά την άποψή του, η μοίρα της ανθρωπότητας εξαρτάται από το αν η Αμερική και η Κίνα θα μπορέσουν τελικά να συνεννοηθούν. Ενώ πιστεύει ότι η ταχεία πρόοδος στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης δεν αφήνει στις δύο πλευρές παρά μόνο πέντε έως δέκα χρόνια για να το κάνουν.
Κατά τον Κίσινγκερ το σημείο εκκίνησης για την αποφυγή του πολέμου είναι να αναλυθεί η αυξανόμενη ανησυχία της Κίνας. Παρά τη φήμη του ότι είναι συμφιλιωτικός απέναντι στην κυβέρνηση του Πεκίνου, αναγνωρίζει ότι πολλοί Κινέζοι στοχαστές πιστεύουν πως η Αμερική βρίσκεται σε τροχιά παρακμής και ότι, «επομένως, ως αποτέλεσμα μιας ιστορικής νομοτέλειας, τελικά θα καταστεί δυνατή η υποκατάσταση των ΗΠΑ από την Κίνα».
Ο ίδιος πιστεύει ότι η ηγεσία της Κίνας αγανακτεί με τη ρητορική της Δύσης για μια παγκόσμια τάξη βασισμένη σε κανόνες, όταν αυτό που πραγματικά έχουν στο μυαλό τους οι δυτικοί πολιτικοί είναι οι κανόνες που πρεσβεύει η Αμερική. Οι κυβερνώντες της Κίνας προσβάλλονται από αυτό που οι ίδιοι βλέπουν ως συγκαταβατικό παζάρι από την πλευρά της Δύσης για την παραχώρηση προνομίων στην Κίνα —εάν όμως συμπεριφερθεί ανάλογα. Διότι πιστεύουν ότι τα προνόμια πρέπει να τους ανήκουν δικαιωματικά, ως ανερχόμενη δύναμη.
Πράγματι, κάποιοι στην Κίνα υποψιάζονται ότι η Αμερική δεν θα την αντιμετωπίσει ποτέ ως ισότιμη και είναι ανόητο να φανταζόμαστε ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό, τονίζει.
Ωστόσο, ο Κίσινγκερ προειδοποιεί ακόμη για την παρερμηνεία των φιλοδοξιών της Κίνας. «Στην Ουάσιγκτον πιστεύουν ότι η Κίνα θέλει την παγκόσμια κυριαρχία… Η απάντηση είναι ότι στην Κίνα θέλουν απλά να είναι ισχυροί», υποστηρίζει. «Δεν οδεύουν προς την παγκόσμια κυριαρχία με τη χιτλερική έννοια», εξηγεί. «Ετσι δεν σκέφτονται ούτε έχουν σκεφτεί ποτέ την παγκόσμια τάξη», διευκρινίζει.
Στη Ναζιστική Γερμανία ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος γιατί τον χρειαζόταν ο Αδόλφος Χίτλερ, σημειώνει ο Κίσινγκερ, αλλά η Κίνα είναι διαφορετική. Ο ίδιος έχει συναντήσει πολλούς Κινέζους ηγέτες, ξεκινώντας από τον Μάο Τσε Τουνγκ. Δεν αμφέβαλλε ποτέ για την ιδεολογική τους δέσμευση, αλλά αυτό ήταν πάντα συνυφασμένο με μια έντονη αίσθηση των συμφερόντων και των δυνατοτήτων της χώρας τους.
Επομένως ο Κίσινγκερ βλέπει το κινεζικό σύστημα περισσότερο κομφουκιανικό παρά μαρξιστικό. Αυτό διδάσκει στους Κινέζους ηγέτες να αποκτούν τη μέγιστη δύναμη που μπορεί να έχει η χώρα τους και να επιδιώκουν τα επιτεύγματά τους να γίνονται σεβαστά. Και όπως επισημαίνει ο παλαίμαχος αμερικανός πολιτικός, οι κινέζοι ηγέτες θέλουν να αναγνωριστούν ως οι τελικοί κριτές του διεθνούς συστήματος των συμφερόντων τους,