Οσοι θυμούνται εκείνη την παλιά και θρυλική ταινία «Σας αρέσει ο Μπραμς;» («Goodbye Again», από το μυθιστόρημα της Φρανσουάζ Σαγκάν «Aimez-vous Brahms?»), να σηκώσουν το χέρι τους.
Εντάξει, είχαν μείνει στην Ιστορία του σινεμά οι ρόλοι (σε ερωτικό τρίγωνο) της Ινγκριντ Μπέργκμαν, του Αντονι Πέρκινς και του Ιβ Μοντάν, στην ταινία του 1961. Που υπέγραφε ο γεννημένος στο Κίεβο (κοίτα, συμπτώσεις της Ιστορίας!) και πολιτογραφημένος αμερικανός σκηνοθέτης Ανατόλ(ι) Λίτβακ.
Είχε μείνει θρυλικός –στα μέρη μας– και ο ερωτηματικός τίτλος της ταινίας, από το βιβλίο της Σαγκάν, η οποία είχε πρωτοταράξει τα νερά με το εφηβικό της μυθιστόρημα «Καλημέρα θλίψη» (και την αντίστοιχη ταινία του Οτο Πρέμινγκερ, το 1958).
Ομως, το θέμα εδώ –θα μου πείτε– είναι αν μας αρέσει ο Μπραμς; Οχι ακριβώς. Το θέμα είναι η άρνηση δύο ελληνικών ορχηστρών, της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ, να συμπράξουν με τον «διεθνή» βιολονίστα και μαέστρο Λεωνίδα Καβάκο σε… Μπραμς. Ειδικότερα, στην απαιτητική και ύστατη Συμφωνία αρ. 4 του Γερμανού Γιοχάνες Μπραμς (1884-5). Με έμπνευση, δε, τις τραγωδίες του Σοφοκλή.
Η μεγάλη ένταση και το, μάλλον καλά κρυμμένο, αντιπολεμικό σημαινόμενο της Συμφωνίας σε Μι ελάσσονα του Μπραμς φαίνεται ότι οδήγησε τον Λεωνίδα Καβάκο να την επιλέξει ως ορχηστρικό αποκορύφωμα για τη συναυλία που έβαλε στα σκαριά, υπέρ της ανέγερσης του μαιευτηρίου στην Μαριούπολη. Την Πέμπτη 14 Απριλίου 2022, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Υπό τον τίτλο «Συναυλία για την Ουκρανία».
Τούτη η ιστορία, όμως, δεν φαίνεται να κινείται διόλου στον ρυθμό του χαριτωμένου και αγαπημένου allegro giocoso της συμφωνίας. Μάλλον το αντίθετο.
Οσοι ξέρουν καλά τα συμφωνικά πράγματα, αλλά και μουσικοί των εν λόγω ορχηστρών, θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι η δυσκολία στην ερμηνεία του έργου από μια ορχήστρα μόνον αμελητέα δεν είναι. Και μάλιστα κάτω από την μπαγκέτα ενός νέου μαέστρου.
Καμία ορχήστρα στον κόσμο δεν θα μπορούσε να φέρει εις πέρας αυτό το έργο μέσα σε λίγες ημέρες ή, έστω, ελάχιστες εβδομάδες, είναι κατά πληροφορίες ο πρώτος ισχυρισμός των ορχηστρών. Εκτός αν είναι ένα έργο που το έχει σταθερά στο ρεπερτόριό της η ορχήστρα.
Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είχε ερμηνεύσει τη συγκεκριμένη συμφωνία την Παρασκευή 10 Ιουνίου 2008 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του ρώσου μαέστρου Φίoντoρ Γλούσενκο. Κι έπειτα, στο κλείσιμο του Έτους Μπραμς και του Κύκλου Μπραμς την Παρασκευή 23 Μαΐου 2014, υπό τη διεύθυνση του Γερμανού Κρίστοφ Πόπεν και με τη σύμπραξη – στο πρόγραμμα– του μεγάλου ρώσου πιανίστα Νικολάι Ντεμιντένκο.
Υπό τον Λεωνίδα Καβάκο, κλιμάκιο της ΚΟΑ είχε ερμηνεύσει τη Συμφωνία αρ. 4 του Μπραμς στο Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοζάνης – Αίθουσα Τέχνης Δήμου Κοζάνης, την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου 2019.
Οσο για την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, το είχε ερμηνεύσει στον Χώρο Τεχνών της Βέροιας, υπό τη διεύθυνση του πιανίστα και μαέστρου Βασίλη Τσαμπρόπουλου, την Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011. Κι έπειτα, την Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2012, υπό την μπαγκέτα του Νίκου Αθηναίου, στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος.
Πρώτη, λοιπόν, και τυπική από τις αιτιάσεις των μουσικών, το απροετοίμαστο και η δυσκολία του εγχειρήματος σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Κάτι που από πλευράς του ο Λεωνίδας Καβάκος θεώρησε ως «αδιανόητη άρνηση» της ΚΟΑ. Ή, «προσχηματική», για την περίπτωση της Συμφωνικής της ΕΡΤ.
Προσθέτοντας και το επίσημο αίτημα και αιτίαση των μουσικών, σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» και στη Ζωή Λιάκα: «Για να μη γίνει κακή μιντιακή χρήση, σε σχέση με τη συμμετοχή της ΚΟΑ» σε μια συναυλία εν μέσω πολέμου. Που –ας το πούμε και αυτό– έχει διχάσει.
«Χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του σωματείου, δεν μπορώ να επιβάλω υπηρεσία», είναι η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΚΟΑ, μαέστρου Λουκά Καρυτινού (στη Μάρω Βασιλειάδου της «Καθημερινής»).
Η συναυλία είχε σχεδιαστεί να ξεκινήσει με μουσική δωματίου, πριν από το συμφωνικό αποκορύφωμα. Με ένα κουαρτέτο του Μπραμς και τη συμμετοχή του Βασίλη Βαρβαρέσου (πιάνο), του Ηλία Λιβιεράτου (βιόλα) και του Τιμόθεου Γαβριηλίδη-Πέτριν (βιολοντσέλο). Ενός 28χρονου «διεθνούς» σολίστ, γεννημένου στη Θεσσαλονίκη και σπουδαγμένου στις Ηνωμένες Πολιτείες (κατοικεί πλέον στη Βοστώνη), για τον οποίο ο Λεωνίδας Καβάκος δήλωνε ότι «είναι και Ρώσος».
Οι ψηφοφορίες των μουσικών των δύο ελληνικών ορχηστρών για τη συμμετοχή ή μη στη συναυλία Καβάκου ήταν «μυστικές». Στην πραγματικότητα, κεκλεισμένων των θυρών. Και κατέληξαν, σύμφωνα με πληροφορίες, με μεγάλη πλειοψηφία, αρνητικές.
Αλλωστε, χειρίστηκαν και άλλα «αγκάθια» στην τυχόν συνεργασία με τον Λεωνίδα Καβάκο, ο οποίος είχε διατελέσει και καλλιτεχνικός διευθυντής στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης επί πενταετία. Ενα «αγκάθι», λοιπόν, η εμπειρία και η κόντρα μουσικών από εκείνη την εποχή. Οταν και συνδικαλιστικά φέρονταν να είχαν ταχθεί εναντίον του, σε κάποιες περιπτώσεις.
Ενα άλλο «αγκάθι», ύστερα και από την απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού για παύση συνεργασίας με ρωσικούς οργανισμούς (που επεκτάθηκε, εσφαλμένα ή μη, και σε ρώσους μουσικούς, λόγω πολέμου), ήταν οι αρκετοί… ρωσικής καταγωγής μουσικοί που μετέχουν στις ορχήστρες. Ακόμη και δίχως να στηρίζουν το καθεστώς Πούτιν στην εισβολή. Εξ ου και η απαίτηση, κατά πληροφορίες του Protagon, «να μη γίνει κακή μιντιακή χρήση».
Εντάξει, πέρα από τα τεχνικά, τα συνδικαλιστικά και τα προσωπικά, δεν μπορεί να μη συνυπολογιστεί και η «πολιτική» διαφωνία της πλειονότητας των μουσικών με τον Λεωνίδα Καβάκο. Η οποία, κατά τις ίδιες πληροφορίες, έπεσε εντόνως στο τραπέζι της… ψηφοφορίας, που κατέληξε σε αρνητική απάντηση.
Δεν έχει ξεχαστεί εκείνη η αποστροφή του: «Ο λόγος που έφυγα –και δεν φοβάμαι να το πω– ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Μου δημιουργούσε τεράστια δυστυχία αυτή η αισθητική με αρνητικό πρόσημο» (στην «Καθημερινή» και την Τασούλα Επτακοίλη, τον Νοέμβριο του 2019). Βρέθηκε, λοιπόν, η ευκαιρία για μια αρνητική υπόμνηση, που… φορτώθηκε κι εκείνη στη σωρεία των αντιρρήσεων.