Πιθανότατα μόνο ο Αύγουστος και ο Δεκέμβριος -για διαφορετικούς λόγους- συναγωνίζονται την ευκολία με την οποία ο έβδομος μήνας του χρόνου καταφέρνει να εμπνεύσει έλληνες τραγουδοποιούς και συνθέτες. Λίγο μετά τη μέση του χρόνου, στη μεγάλη έξαψη του καλοκαιριού
Ο «Ιούλιος πορθητής» του Π. Θαλασσινού
Η συνεργασία του στιχουργού Ηλία Κατσούλη και του Παντελή Θαλασσινού το 2006 απέδωσε έναν ολοκληρωμένο κύκλο τραγουδιών, το «Καλαντάρι», όπου οι μήνες του χρόνου «ζωγραφίζονταν» με διαφορετικούς τρόπους. Από εκεί προέρχεται ο «Ιούλιος πορθητής»:
Φοράει νύχτα στα μαλλιά, του φεγγαριού την άλω
να γίνει η αγάπη διάφανη, γυναίκα ποθητή
από το κάστρο της Ωριάς στέλνει στερνό σινιάλο
και περιμένει τρέμοντας Ιούλιο πορθητή…
Εφτά χρόνια αργότερα ο Θαλασσινός στα «Δέκα τραγούδια της ελπίδας» τραγουδάει τον «Υγρό Ιούλιο», σε στίχους του Πόλυ Κυριάκου.
«Ένα μεσημέρι του Ιούλη»
Ο Χρήστος Θηβαίος στο άλμπουμ «Μόνο νερό στη ρίζα» του 2003 εμπνεόταν από μια εικόνα που αντίκριζε μπροστά του «ένα μεσημέρι του Ιούλη». Αυτός ήταν ο τίτλος του κομματιού, αλλά και η αρχή του:
Ένα μεσημέρι του Ιούλη
Μεσ’ στα μάτια ενός ζευγαριού
Είδα κάτι που είχε ξεφύγει
Απ’ τους νόμους του κοπαδιού
Δεν είχανε στο βλέμμα τους το ύφος αυτό
Το κυνηγημένο ή το αρπαχτικό
Κι αναρωτιέμαι συχνά
Αν στ’ αλήθεια το ξέραν κι οι δυο
Ότι την ίδια στιγμή
Απ’ τα δίχτυα του κόσμου είχαν βγει
Μια ροκ έκλειψη ηλίου
Ο ήχος του Γιώργου Ρωμανού ταίριαζε γάντι στη ροκ περσόνα της Δέσποινας Γλέζου. Το ίδιο και οι στίχοι του Δημήτρη Ιατρόπουλου, τους οποίους καλείται να αποδώσει με ελαφριά ειρωνεία η ερμηνεύτρια: «Στις 15 Ιουλίου θα γίνει έκλειψις ηλίου». Το τραγούδι κυκλοφόρησε σε σινγκλ της «Zodiac» το 1970, αλλά τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς δεν σημειώνεται καμία έκλειψη ηλίου. Απλώς οι στίχοι ταιριάζουν σε μια γενική διάθεση «απόδρασης» και «φυγής» με οποιονδήποτε τρόπο -ακόμη και μέσω του επουράνιου φαινομένου. «Κρύψτε τα όλα απ’ την αρχή» ακούγεται παρακάτω η τραγουδίστρια και «πήρε φωτιά ο ουρανός στις 16 του μηνός».
Ο Λυκαβηττός του Κηλαηδόνη
Την Τετάρτη 28 Ιουλίου 1982 πραγματοποιείται η πρώτη συναυλία του Λουκιανού Κηλαηδόνη στον Λυκαβηττό. Στη συνέχεια ο ίδιος θα δώσει εκεί άλλες έξι εκεί ως την τελευταία, τον Σεπτέμβρη του 2002 με τίτλο «Cocktail Party».
Η αφίσα της συναυλίας του Λουκιανού Κηλαηδόνη είναι από το loukianoskilaidonis.gr.
Το 1982 μαζεύονται περίπου 10.000 άνθρωποι και για τον Κηλαηδόνη είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία, την οποία θα επαναλάβει με μεγαλύτερη απήχηση στο περίφημο πάρτι της Βουλιαγμένης τον επόμενο χρόνο. Με αφορμή τον Λυκαβηττό ο τραγουδοποιός έγραψε το τραγούδι «Τετάρτη 28 Ιουλίου», το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο δίσκο του «Χαμηλή πτήση» (1982) και περιγράφει ακριβώς το ύφος εκείνης της ημέρας:
Μες στα τόσα που `χω ζήσει, το `ζησα κι αυτό
κι ήτανε κάτι μαγικό
ήταν απαλό σαν χάδι, ήτανε πολύ γλυκό το βράδυ
στο Λυκαβηττό
Ήρθανε νωρίς και στήσαν κάμερες πολλές
ήτανε και μπάτσοι με στολές
ήρθανε κι οι πρώτοι φίλοι, έπεφτε αργά το δείλι
ήρθαν και κάποιες κολλητές […]
Ήρθαν μερικοί με φίλους, κι άλλοι χωριστά
ήρθαν κι οικογένειες με παιδιά
ήρθαν μαθητές κι εργάτες, ήρθαν νεοδημοκράτες
ήρθαν και κάμποσα φρικι […]
Μίκης και Φαραντούρη
Ο κύκλος τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη «Τα λυρικώτερα», του 1995, περιλαμβάνει 12 δημιουργίες σε ποίηση του Διονύση Καρατζά, με ερμηνεύτρια τη Μαρία Φαραντούρη. Ένα από αυτά τιτλοφορείται «Ιούλιος» και στους στίχους του εξηγείται το γιατί:
Σε ποια σιωπή κατοικείς;
Ιούλιος είναι που σάπισε τις λέξεις
και σ’ άδειο φως λιγόστεψε το σώμα μας…
Σε ποια σιωπή κατοικείς;
Ιούλιος είναι που μέθυσε μ’ Ελλάδα
και σ’ ένα πόδι χόρεψε τον πόνο μας
«Άξιον εστί»: το φωτεινό πουκάμισο
«Τον Ιούλιο κάποτε/ μισανοίξανε τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου/ την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν». Δεν είναι προφανώς στίχοι τραγουδιού, αλλά αριστουργηματικού ποιήματος: «Της αγάπης αίματα» του κορυφαίου μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη από το «Άξιον εστί». Ο αγαπημένος μήνας του νομπελίστα -και μόνο λόγω του υγρού «λ»- επανέρχεται και αλλού μέσα στη συλλογή: «Φύγανε φύγανε/ ο Ιούλιος με φωτεινό πουκάμισο/ και ο Αύγουστος ο πέτρινος/ με τα μικρά του ανώμαλα σκαλιά». Εδώ οι στίχοι προέχονται από το «Ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού». Το κομμάτι μάλιστα δεν ακούγεται στην ιστορική ηχογράφηση με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, αλλά στη ζωντανή με τον Γιώργο Νταλάρα από το Ηρώδειο το 1988. Ο ερμηνευτής σε συνεννόηση με τον μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη είχαν δοκιμάσει σε πρόβες τη μελοποίηση των συγκεκριμένων στίχων, όπου υμνείται η γεωγραφία της Ελλάδας και η ιστορική μνήμη. Το αποτέλεσμα είναι ένα από τα ομορφότερα ακούσματα: «Πουλιά το βάρος της καρδιάς μας ψηλά μηδενίζοντας και πολύ γαλάζιο που αγαπήσαμε!».
Η «Επιστράτευση» του Δήμου Μούτση
Δύσκολα η πολεμική ατμόσφαιρα τον Ιούλιο του 1974 δεν θα περνούσε στα τραγούδια της περιόδου. Και η πιο «εξωστρεφής» απόδειξη είναι ο τίτλος ενός από τα κομμάτια που περιέχονται στο άλμπουμ «Μαρτυρίες» του Δήμου Μούτση, σε στίχους του Γιάννη Λογοθέτη (Λογό). Το ερμηνεύει ο Μανώλης Μητσιάς και ονομάζεται «Επιστράτευση 20 Ιουλίου 1974», ταυτισμένο φυσικά με την τουρκική απόβαση στην Κύπρο. Αξίζει να παρατεθεί ολόκληρο:
Σύντομες ανακοινώσεις, φόβος κι απορία,
πράσινο, πορτοκαλί, φύλλο πορείας.
Εμβατήρια όλη μέρα και την επομένη,
κι εγώ σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”,
εμβατήρια όλη μέρα και την επομένη,
κι όλο σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”.
Τραίνα επιτεταγμένα στον σταθμό Λαρίσης.
Πού να τρέξεις, ποιον να βρεις, ποιον να ρωτήσεις;
Μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη
κι εγώ σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”,
μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη
κι όλο σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”.
Επιστράτευση μας λένε, βγάλανε φιρμάνι.
Ποιος θα πάει, ποιος θα ’ρθεί, ποιος θα πεθάνει;
Άλλη μια διαταγή δεν ξέρεις τι συμβαίνει
κι εγώ σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”,
άλλη μια διαταγή δεν ξέρεις τι συμβαίνει
κι όλο σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”.
Πλοίο επιτεταγμένο θα ’ρθει να μας πάρει,
στο κατάστρωμα πολίτες, ναύτες και φαντάροι.
Μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη
κι εγώ σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”,
μια πεντάρα η ζωή μας στην άκρη πεταμένη
κι όλο σου ’λεγα “φοβάμαι, Ελένη”.