Κατά πόσο διαφέρει –από πολιτική άποψη– η εξωτερική υποστήριξη του Κιέβου από την αποστολή στρατευμάτων στο πεδίο; Πόσο απέχει η πρόταση του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν περί αποστολής ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία από τη διακριτική παρουσία, εδώ και πολύ καιρό, πρακτόρων, συμβούλων και εκπαιδευτών Δυτικών χωρών στην εμπόλεμη Ουκρανία; Τα παραπάνω ερωτήματα θέτει σε εκτενή ανάλυσή του ο Μάσιμο Νάβα της Corriere della Sera.
«Υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία ότι η ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας ήταν ένα προκαθορισμένο σχέδιο του προέδρου Πούτιν. Ακριβώς όπως υπάρχουν στοιχεία για ένα τεράστιο αμερικανικό σχέδιο αποσταθεροποίησης της Ουκρανίας με στόχο να τεθεί η χώρα στην ατλαντική σφαίρα επιρροής και να επεκταθεί το ΝΑΤΟ, όπως είχε καταστήσει σαφές ήδη από το 2008 στη σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους» γράφει ο ιταλός αρθρογράφος, σημειώνοντας πως αυτά είναι γνωστά γεγονότα που έχουν ήδη τεκμηριωθεί ιστορικά. Τώρα μια έγκυρη πηγή, οι New York Times, αποκαλύπτουν μια ιδιαίτερη πτυχή της ιδιαίτερης και στενής σχέσης των ΗΠΑ με την Ουκρανία.
Η αμερικανική εφημερίδα γράφει πως η στρατιωτική, στρατηγική και υλικοτεχνική συνεργασία μεταξύ Ουάσινγκτον και Κιέβου δεν είναι άμεσο επακόλουθο της ρωσικής εισβολής, αλλά μια διαδικασία που άρχισε πριν από πολλά χρόνια. Με άλλα λόγια, αν σήμερα υπάρχει απόλυτη ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας στον αγώνα της κατά των δυνάμεων της Μόσχας, «ο αρχικός στόχος του Λευκού Οίκου ήταν να χρησιμοποιήσει τη χώρα ως βάση κατά της Ρωσίας» συνοψίζει ο Νάβα.
Ο δημοσιογράφος επικαλείται τον αμερικανό ιστορικό Μπέντζαμιν Αμπελοου, ο οποίος στο βιβλίο του «Πώς η Δύση Προκάλεσε τον Πόλεμο στην Ουκρανία» παραθέτει μια δήλωση του νυν διευθυντή της CIA και πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στη Ρωσία, Γουίλιαμ Μπερνς, σχετικά με τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά: «Η Ρωσία όχι μόνο την αντιλαμβάνεται ως περικύκλωση και προσπάθεια αποδυνάμωσης της σφαίρας επιρροής της στην περιοχή, αλλά φοβάται επίσης για απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, που θα υπονόμευαν σοβαρά τη δική της ασφάλεια».
Στο βιβλίο του ο Αμπελοου εξηγεί τι θα σήμαινε για τη Ρωσία η παρουσία του ΝΑΤΟ κατά μήκος των σχεδόν 2.000 χιλιομέτρων συνόρων της με την Ουκρανία, υποστηρίζοντας πως «η υπαρξιακή απειλή που αντιλαμβάνεται η Ρωσία από μια εξοπλισμένη, εκπαιδευμένη και στρατιωτικά ενσωματωμένη Ουκρανία στη Δύση θα έπρεπε να ήταν ξεκάθαρη στην Ουάσινγκτον εξαρχής».
Οι δημοσιογράφοι Ανταμ Εντους και Μάικλ Σουέρτς των New York Times, αφού πήραν περισσότερες από 200 συνεντεύξεις στην Ουκρανία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αναφέρουν ότι στην Ουκρανία υπάρχουν μυστικές βάσεις εξοπλισμένες και χρηματοδοτούμενες από τη CIA και άλλες αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, που «παρέχουν πληροφορίες για στοχευμένες πυραυλικές επιθέσεις, παρακολουθούν τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων και συνδράμουν στην υποστήριξη δικτύων κατασκοπείας». Η συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών «μετέτρεψε την Ουκρανία, της οποίας οι υπηρεσίες πληροφοριών θεωρούνταν εδώ και πολύ καιρό ως πλήρως υπονομευμένες από τη Ρωσία, σε έναν από τους σημαντικότερους εταίρους της Ουάσινγκτον εναντίον του Κρεμλίνου σήμερα».
Στο δημοσίευμά τους, οι δύο δημοσιογράφοι αναφέρονται σε μια υπόγεια βάση υποκλοπής συνομιλιών, η οποία αποτελεί μέρος ενός υποστηριζόμενου από τη CIA δικτύου 12 κατασκοπευτικών βάσεων των Ουκρανών κατά μήκος των συνόρων τους με τη Ρωσία. Πριν από τον πόλεμο, οι Ουκρανοί απέδειξαν την αξία τους στους Αμερικανούς συλλέγοντας στοιχεία που συνέβαλαν στο να αποδειχθεί η εμπλοκή της Ρωσίας στην κατάρριψη του επιβατικού αεροσκάφους της Malaysia Airlines το 2014. Οι Ουκρανοί βοήθησαν επίσης τους Αμερικανούς να καταδιώξουν τους ρώσους πράκτορες που αναμείχθηκαν στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές το 2016.
Η CIA, από την πλευρά της, όπως αναφέρουν οι New York Times, γύρω στο 2016 άρχισε να εκπαιδεύει μια επίλεκτη μονάδα κομάντο με ειδίκευση στην «αιχμαλωσία» ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών και στην απόσπαση συστημάτων επικοινωνίας των ρωσικών δυνάμεων, ούτως ώστε στη συνέχεια αμερικανοί μηχανικοί να αποκωδικοποιούν τα συστήματα κρυπτογράφησης της Μόσχας (μέλος της επίλεκτης μονάδας ήταν και ο Κιρίλο Μπουντάνοφ, νυν επικεφαλής της HUR, της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας).
«Η σχέση είναι τόσο βαθιά ώστε πράκτορες της CIA παρέμειναν σε μια απομακρυσμένη τοποθεσία στη δυτική Ουκρανία όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν ζήτησε από το αμερικανικό προσωπικό να εγκαταλείψει τη χώρα πριν από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022. Κατά τη διάρκεια της εισβολής οι αμερικανοί πράκτορες μετέδιδαν κρίσιμες πληροφορίες για τα σημεία όπου σχεδίαζε να επιτεθεί η Ρωσία και για τα οπλικά συστήματα που θα χρησιμοποιούσε» συνοψίζουν οι δημοσιογράφοι των New York Times.
Ενδεικτικό της σχέσης μεταξύ των δύο πλευρών είναι και το γεγονός ότι από τότε που ο Πούτιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία, ο Γουίλιαμ Μπερνς, ο διευθυντής της CIA, έχει επισκεφθεί την Ουκρανία τουλάχιστον δέκα φορές.
Αρχικά ο Λευκός Οίκος δεν πολυεμπιστευόταν τους Ουκρανούς, ωστόσο «ένας στενός κύκλος αξιωματούχων των ουκρανικών υπηρεσιών πληροφοριών φλέρταρε επιμελώς τη CIA και σταδιακά κατέστη ζωτικής σημασίας για τους Αμερικανούς. Το 2015, ο στρατηγός Βαλέρι Κοντρατιούκ, τότε επικεφαλής της HUR, προσήλθε σε μια συνάντηση με τον αναπληρωτή σταθμάρχη της CIA (στην Ουκρανία) και χωρίς προειδοποίηση τού παρέδωσε μια στοίβα από άκρως απόρρητα αρχεία.
»Αυτό το αρχικό πακέτο περιείχε μυστικά για τον Βόρειο Στόλο του Ρωσικού Ναυτικού, περιλαμβανομένων λεπτομερών πληροφοριών για τα τελευταία ρωσικά σχέδια για πυρηνικά υποβρύχια. Σύντομα, ομάδες αξιωματούχων της CIA έβγαιναν τακτικά από το γραφείο του με σακίδια γεμάτα έγγραφα» αναφέρεται στο δημοσίευμα των New York Times.
Η συνεργασία της CIA με την Ουκρανία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2014, οκτώ χρόνια πριν το ξέσπασμα του πολέμου, την περίοδο της διαφυγής του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς στη Ρωσία, μετά τα γεγονότα του Μαϊντάν, όταν η νέα εύθραυστη μεν, φιλοδυτική δε νέα κυβέρνηση άρχισε να διερωτάται πώς θα μπορούσε να αναδιοργανώσει τις υπηρεσίες ασφαλείας και πληροφοριών της χώρας. Στο να καταστεί πιο στενή η επαφή μεταξύ των δύο πλευρών συνέβαλε, φυσικά, η προσάρτηση της Κριμαίας, τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, καθώς και η ρωσική εμπλοκή υπέρ των αυτονομιστικών δυνάμεων στην ανατολική Ουκρανία.
Στο πλαίσιο μιας ολοένα ουσιαστικότερης συνεργασίας, η CIA επέβλεψε επίσης ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Χρυσόψαρο», που διεξήχθη σε δύο ευρωπαϊκές πόλεις, για να μάθουν οι πράκτορες των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών πώς να υιοθετούν με πειστικό τρόπο πλαστές ταυτότητες και να επιχειρούν στη Ρωσία και σε άλλες χώρες με ισχυρή αντικατασκοπεία. Σύντομα οι ουκρανοί αξιωματούχοι ανέλαβαν δράση στις 12 νεόδμητες –με χρήματα και εξοπλισμό της CIA– μυστικές βάσεις της Ουκρανίας κατά μήκος των συνόρων της με τη Ρωσία.
Η εκλογή του Τραμπ στην προεδρία αναστάτωσε μόνο προσωρινά τη σχέση CIA – Ουκρανίας. «Ο Τραμπ επαινούσε τον Πούτιν και απέρριπτε την εμπλοκή της Ρωσίας στις εκλογές. Ηταν καχύποπτος απέναντι στην Ουκρανία και αργότερα προσπάθησε να πιέσει τον πρόεδρό της, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να ερευνήσει τον Δημοκρατικό αντίπαλό του Τζο Μπάιντεν, με αποτέλεσμα την πρώτη αποπομπή του.
Αλλά ό,τι και αν έλεγε και έκανε ο Τραμπ, η κυβέρνησή του συχνά πήγαινε προς την άλλη κατεύθυνση, καθώς ο Τραμπ είχε τοποθετήσει “γεράκια” κατά της Ρωσίας σε καίριες θέσεις, περιλαμβανομένων του Μάικ Πομπέο ως διευθυντή της CIA και του Τζον Μπόλτον ως Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας. Επισκέφθηκαν το Κίεβο για να υπογραμμίσουν την πλήρη υποστήριξή τους στη μυστική συνεργασία, η οποία διευρύνθηκε με πιο εξειδικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης και την κατασκευή επιπλέον μυστικών βάσεων».
Αναφερθείς στη σχέση CIA-Ουκρανίας, ο στρατηγός Μπουντάνοφ, τον οποίο ο Ζελένσκι διόρισε επικεφαλής της HUR το 2020, είπε πως «μόνο ενισχύθηκε. Μεγάλωσε συστηματικά. Η συνεργασία επεκτάθηκε σε πρόσθετους τομείς και κατέστη πιο ευρείας κλίμακας». Μάλιστα, αποδείχθηκε τόσο επιτυχημένη, που η CIA ήθελε να την ασκήσει και με άλλες ευρωπαϊκές μυστικές υπηρεσίες που μοιράζονται τον στόχο της αναχαίτισης της Μόσχας.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο επικεφαλής του Russia House, του τμήματος της CIA που εποπτεύει τις επιχειρήσεις κατά της Ρωσίας, οργάνωσε μια μυστική συνάντηση στη Χάγη. Εκεί, εκπρόσωποι της CIA, της βρετανικής MI6, της ουκρανικής HUR, της ολλανδικής υπηρεσίας πληροφοριών (η οποία είναι ένας κρίσιμος σύμμαχος στο πεδίο της κατασκοπείας) και άλλων υπηρεσιών συμφώνησαν να αρχίσουν να συγκεντρώνουν περισσότερες πληροφορίες για τη Ρωσία. «Το αποτέλεσμα ήταν ένας μυστικός συνασπισμός εναντίον της Ρωσίας – και οι Ουκρανοί ήταν ζωτικά μέλη του».
Οσον αφορά τη συνέχεια και την πορεία προς τον πόλεμο που εξακολουθεί να μαίνεται, τον Μάρτιο του 2021 η Μόσχα άρχισε να συγκεντρώνει στρατεύματα κατά μήκος των συνόρων με την Ουκρανία. Καθώς περνούσαν οι μήνες και περισσότερα στρατεύματα περικύκλωναν τη χώρα, το ερώτημα ήταν αν ο Πούτιν προσποιούνταν ή αν όντως προετοιμαζόταν για πόλεμο.
Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς και στις εβδομάδες που ακολούθησαν, η CIA και η MI6 ενημέρωσαν τους Ουκρανούς ότι η Ρωσία προετοιμαζόταν για μια εισβολή πλήρους κλίμακας με στόχο την καρατόμηση της κυβέρνησης και την εγκατάσταση ενός καθεστώτος ανδρείκελων απόλυτα πιστών στο Κρεμλίνο. Βρετανοί και Αμερικανοί είχαν στη διάθεσή τους ακόμη και τα ονόματα των ουκρανών αξιωματούχων που σκόπευαν να εξοντώσουν οι Ρώσοι, καθώς και τα ονόματα εκείνων που επρόκειτο να τους αντικαταστήσουν.
Το ερώτημα που απασχολεί σήμερα τους αξιωματικούς των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών είναι αν η CIA θα τους εγκαταλείψει κάποια στιγμή. Η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια παραμένει κολλημένη στο Κογκρέσο, ενώ ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ ενδέχεται να είναι ο (τουλάχιστον απρόβλεπτος) Ντόναλντ Τραμπ.
«Συνέβη στο Αφγανιστάν στο παρελθόν και τώρα θα συμβεί στην Ουκρανία» δήλωσε σχετικά ανώτερος ουκρανός αξιωματικός. Αναφερθείς, όμως, στην επίσκεψη του Γουίλιαμ Μπερνς στο Κίεβο στα τέλη Φεβρουαρίου, στέλεχος της CIA δήλωσε πως «έχουμε επιδείξει σαφή αφοσίωση στην Ουκρανία εδώ και πολλά χρόνια και αυτή η επίσκεψη ήταν ένα ακόμη ισχυρό μήνυμα ότι η αφοσίωση των ΗΠΑ θα συνεχιστεί».