Το «Χρονικό ενός Προαναγγελθέντος Θανάτου», ένα αριστουργηματικό λογοτεχνικό κείμενο του 20ου αιώνα, οφείλει πολλά στον Φιντέλ Κάστρο. Ηταν αυτός ο σκιώδης εκδότης που πρότεινε στον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες να προβεί σε πολλές διορθώσεις. Μέχρι και το διαμέτρημα των όπλων δεν άρεσε στον «líder máximo», και ο μεγάλος κολομβιανός συγγραφέας το άλλαξε για χάρη του.
Στη συνέχεια ο Μάρκες εκχώρησε όλα τα δικαιώματα του μυθιστορήματός του στην Κούβα – όπως αποκαλύπτει ένα έγγραφο των μεξικανικών μυστικών υπηρεσιών με ημερομηνία 17 Μαρτίου του 1982 – γεγονός το οποίο «επιβεβαιώνει ότι ο Γκαρσία Μάρκες, πέρα από φιλοκουβανός και φιλοσοβιετικός, είναι επίσης πράκτορας προπαγάνδας στην υπηρεσία πληροφοριών αυτής της χώρας», αναφέρεται στη σχετική έκθεση.
Η στενή φιλική σχέση μεταξύ του συγγραφέα από την Κολομβία και του επαναστάτη από την Κούβα απασχόλησε ευρέως τις μυστικές υπηρεσίες όχι μόνο των Αμερικανών. Εχοντας αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις ΗΠΑ το 1961, επειδή βρισκόταν διαρκώς στο στόχαστρο της CIA, o «Γκάμπο» κατέληξε τελικά να παρακολουθείται από την Ομοσπονδιακή Διεύθυνση Ασφαλείας (DFS) του Μεξικού, όπου μετακόμισε και έζησε μέχρι που άφησε την τελευταία του πνοή, τον Απρίλιο του 2014.
Το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI) που κυβέρνησε της Ηνωμένες Μεξικανικές Πολιτείες, όπως ονομάζεται επίσημα η χώρα, επί 71 συναπτά έτη, θεωρούσε τον Μάρκες πράκτορα του επαναστατικού καθεστώτος που είχε καταλάβει την εξουσία στην Αβάνα.
Σήμερα, σχεδόν οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Μάρκες και περισσότερα από πέντε από τότε που εγκατέλειψε τα εγκόσμια και ο Κάστρο (την 25η Νοεμβρίου του 2016), από τις πρώην απόρρητες εκθέσεις των πρακτόρων της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας του Μεξικού έρχονται στο φως νέες λεπτομέρειες, όσον αφορά τη σχέση μεταξύ δύο εκ των κορυφαίων πρωταγωνιστών της λατινοαμερικανικής ιστορίας.
Τον μελλοντικό νομπελίστα συγγραφέα τον γοήτευε η εξουσία ενώ τον Φιντέλ Κάστρο οι διανοούμενοι. Από το σχετικό ρεπορτάζ της El Pais πληροφορούμαστε πως ο συγγραφέας δώριζε στον κουβανό επαναστάτη βιβλία, θέλοντας να του αποσπάσει την προσοχή από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ανγκόλα, και σύμφωνα με τα αρχεία των μεξικανικών μυστικών υπηρεσιών το πρώτο βιβλίο που έλαβε ως δώρο από τον κολομβιανό φίλο του ήταν το «Δράκουλας». Ο Κάστρο, από την πλευρά του, προσφερόταν να διαβάζει τα προσχέδια των έργων του.
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες άκουσε πρώτη φορά κάποιον να μιλάει για τον «rebelde barbudo», για τον «γενειοφόρο επαναστάτη», το 1955 στο Παρίσι. Αυτός ο κάποιος ήταν ο επίσης κουβανός λογοτέχνης, δημοσιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής, μετέπειτα εθνικός ποιητής της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν.
Το πρώτο ταξίδι στην Αβάνα
Επειτα από μία τετραετία, όταν η επανάσταση του Κάστρο στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, ο Μάρκες ζούσε στο Καράκας, όπου εργαζόταν ως αρχισυντάκτης στο περιοδικό Venezuela Grafica. «Την 18η Ιανουαρίου, καθώς τακτοποιούσα το γραφείο μου για να επιστρέψω στο σπίτι, ένας άνδρας εμφανίστηκε λαχανιασμένος στα άδεια γραφεία του περιοδικού, αναζητώντας δημοσιογράφους που θα ήθελαν να μεταβούν εκείνο το ίδιο βράδυ στην Κούβα. Για αυτόν τον σκοπό είχε αποσταλεί ένα κουβανικό αεροσκάφος», είχε αφηγηθεί ο ίδιος Μάρκες κατά το παρελθόν. Μάλιστα μέσα στη βιασύνη του πήγε στο αεροδρόμιο χωρίς το διαβατήριό του. «Δεν χρειαζόταν… το μοναδικό χαρτί που βρήκα στην τσέπη ήταν μια απόδειξη από το καθαριστήριο. Ο πράκτορας τη σφράγισε, γελώντας, και μου ευχήθηκε καλό ταξίδι». Ο «Γκάμπο» παρέμεινε στην Αβάνα για έξι μήνες και αναχώρησε όχι για το Καράκας αλλά για τη Νέα Υόρκη, ως ανταποκριτής του κουβανικού πρακτορείου ειδήσεων Prensa Latina.
H δράση της Dirección Federal de Seguridad (επρόκειτο για την αντίστοιχη υπηρεσία της αμερικανικής CIΑ) εστιαζόταν στον αποκαλούμενο «Βρώμικο Πόλεμο» του μεξικανικού καθεστώτος κατά αριστερών φοιτητικών και επαναστατικών οργανώσεων.
Από το 1947 που ιδρύθηκε η DFS (με την αρωγή των ΗΠΑ) έως τη διάλυσή της στα μέσα της δεκαετίας του 1985, υπό παρακολούθηση τέθηκαν τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, πολίτες του Μεξικού αλλά και αλλοδαποί. Μεταξύ αυτών συγκαταλεγόταν και ένας άλλος μετέπειτα νομπελίστας συγγραφέας, ο μεξικανός Οκτάβιο Πας.
Ενα από τα πιο μακροσκελή κεφάλαια στον φάκελο του Γκάμπο αφορούσε τον ρόλο που διαδραμάτισε ο συγγραφέας ως διαμεσολαβητής ανάμεσα στα διάφορα κινήματα της λατινοαμερικανικής Αριστεράς και τον γάλλο Ρεζίς Ντεμπρέ, πρώην σύντροφο εν όπλοις του Τσε Γκεβάρα και μετέπειτα σύμβουλο του γάλλου προέδρου Φρανσουά Μιτεράν.
Παρά τα όποια σκαμπανεβάσματα στη σχέση τους, ο Κάστρο και ο Μάρκες παρέμειναν φίλοι έως το τέλος. Μαζί ίδρυσαν στην Κούβα τη Διεθνή Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στο Σαν Αντόνιο ντε λος Μπάνιος, την πόλη όπου ξέσπασε το κύμα διαμαρτυρίας κατά του καθεστώτος στις αρχές του περασμένου Ιουλίου.