Το ότι η ελευθεροτυπία στην Τουρκία στενάζει εδώ και χρόνια κάτω από την μπότα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πασίγνωστο. Τα τελευταία χρόνια, η τουρκική κυβέρνηση φυλάκισε πολλούς δημοσιογράφους, ενώ άνθρωποι του καθεστώτος και φιλικά προσκείμενοι σε αυτό επιχειρηματίες ανέλαβαν τον έλεγχο ΜΜΕ που κάποτε ήταν ανεξάρτητα, δραστήρια και ελεύθερα, ούτως ώστε ο τούρκος πρόεδρος να ελέγχει ασφυκτικά τι τυπώνεται και τι μεταδίδεται.
Ωστόσο, ένας νέος νόμος πρόκειται να επιδεινώσει περαιτέρω την ήδη δραματική κατάσταση. Εγκρίθηκε τη 13η Οκτωβρίου από την τουρκική Βουλή, με τη στήριξη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και των συμμάχων του, και «αποσκοπεί ξεκάθαρα στη φίμωση επικριτών πριν από τις προεδρικές εκλογές της επόμενης χρονιάς, παρέχοντας στην κυβέρνηση νέα εργαλεία για την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας και της διαδικτυακής δραστηριότητας», επισημαίνει σε κεντρικό άρθρο της η συντακτική ομάδα της Washington Post.
Ο νέος νόμος επιβάλλει κυρώσεις για τη διάδοση «παραπλανητικών πληροφοριών» (ο ορισμός των οποίων παραμένει ανησυχητικά ασαφής) και προσθέτει ένα νέο άρθρο στον τουρκικό ποινικό κώδικα που ορίζει ότι «κάθε πρόσωπο που δημοσίως διαδίδει αναληθείς πληροφορίες σχετικά με την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη και τη δημόσια υγείας της χώρας με σκοπό μόνο τη δημιουργία ανησυχίας, φόβου ή πανικού στο κοινό, κατά τρόπο ικανό να διαταράξει τη δημόσια ειρήνη, καταδικάζεται σε φυλάκιση από ένα έως τρία χρόνια». Εάν ο δράστης «διαπράξει το αδίκημα αποκρύπτοντας την πραγματική του ταυτότητα ή στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων μιας οργάνωσης», η ποινή αυξάνεται κατά το ήμισυ.
Η παραπληροφόρηση αποτελεί πρόκληση για όλα τα κράτη, αλλά ο νέος τουρκικός νόμος «αποτελεί μια άδεια κατάργησης της ελευθερίας λόγου. Θα προσφέρει στους εισαγγελείς μεγάλο περιθώριο να κατηγορούν δημοσιογράφους, καθώς και άλλους, ότι έχουν την “πρόθεση” να δημιουργήσουν άγχος, φόβο ή πανικό και να τους ρίχνουν στη φυλακή», αναφέρει η Washington Post.
Η Επιτροπή της Βενετίας, η ομάδα συνταγματολόγων του Συμβουλίου της Ευρώπης, σημείωσε σε επείγουσα συλλογική έκθεσή της, κατ’ αρχάς ότι η διατύπωση του νέου νόμου είναι «πολύ ευρεία». «Μια ανάρτηση στο Facebook στην οποία έχουν πρόσβαση μόνο οι φίλοι κάποιου στο Facebook ισοδυναμεί με “δημόσια διάδοση”; ‘Η μήπως ισοδυναμεί ένα ανεπιθύμητο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αποστέλλεται σε μια συγκεκριμένη διεύθυνση;», διερωτώνται οι ευρωπαίοι ειδικοί, κάνοντας, μάλιστα, λόγο για «ανατριχιαστικό αντίκτυπο» του νέου νόμου.
Ορισμένοι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι στην Τουρκία καταφέρνουν σήμερα να επιβιώνουν κάνοντας τη δουλειά τους με newsletters, podcasts και βίντεο – παρά τους υφιστάμενους περιορισμούς. Πλέον, όμως, όπως επισήμαναν οι οργανώσεις Human Rights Watch και Article 19, o νέος νόμος «αυξάνει σημαντικά τον βαθμό» στον οποίο οι εταιρείες τεχνολογίας «μπορούν να θεωρηθούν ποινικά, διοικητικά και οικονομικά υπεύθυνες», και θεσπίζει αυστηρές κυρώσεις για μη συμμόρφωση με αιτήματα της κυβέρνησης για αποκλεισμό/αφαίρεση περιεχομένων ή για την παροχή των όποιων πληροφοριών.
«Εχετε μόνο μία ελευθερία. Είναι το τηλέφωνο στην τσέπη σας… Εάν περάσει αυτός ο νόμος, μπορείτε να σπάσετε τα τηλέφωνά σας. Ετσι, δεν θα χρειάζεται να τα χρησιμοποιείτε», δήλωσε ο βουλευτής Μπουράκ Ερμπάι, που αντιτάχθηκε στο νομοσχέδιο, πριν πάρει ένα σφυρί και σπάσει το κινητό του πάνω στο βήμα της τουρκικής εθνοσυνέλευσης.
Κατά της πρακτικής του Ερντογάν να φυλακίζει όλους όσοι τολμούν να τον επικρίνουν έβαλε και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, μιλώντας στην Washington Post. «Δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία εάν η χώρα βάζει τους δημοσιογράφους της στη φυλακή. Κανείς δεν πρέπει να βρίσκεται στη φυλακή για αυτό που σκέφτεται» είπε ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.
«Ούτε μπορεί να οικοδομηθεί ένα ακμάζον έθνος φυλακίζοντας τις πιο ειλικρινείς φωνές του. Ο νέος νόμος σηματοδοτεί ένα ακόμη βήμα προς τα πίσω για την Τουρκία», προσθέτει από την πλευρά της η συντακτική ομάδα της αμερικανικής εφημερίδας.