Στα τέλη του 2020, όταν όλος ο πλανήτης ήταν σε καραντίνα, ο Γκας Κωνσταντέλλης, ένας γκέι stand up κωμικός που κάνει καριέρα στη Νέα Υόρκη, φορώντας μια ξανθιά περούκα και με βαριά προφορά, έδειξε στους ακολούθους του στο TikTok πώς φτιάχνει τζατζίκι η ελληνίδα μάνα. Μπουμ. Και χαμός. Του χρόνου, μάλιστα, έχει προγραμματιστεί η έκδοση ενός βιβλίου με τις συνταγές της πραγματικής μαμάς του και ιστορίες για εκείνη.
Ο Γκας θα μπορούσε να έχει επηρεαστεί από τον «Γάμο α λα ελληνικά», αλλά δεν το χρειαζόταν καν, αφού είχε αρκετό υλικό στο δικό του περιβάλλον. Είναι ο μικρότερος από τους τρεις γιους μιας οικογένειας ελλήνων μεταναστών και όπως είπε στο today.com, όταν άρχισε να κάνει stand-up comedy, αναζήτησε την έμπνευση στην ανατροφή του. «Τα παιδικά μου χρόνια δεν ήταν πάντα εύκολα, εν μέρει επειδή η μητέρα μου, η Ιουλία, δεν ήταν και ο πιο ζεστός άνθρωπος. Ηταν αυστηρή. Ηταν σκληρή. Ηταν επιθετική στην ανατροφή της». (Φανταστείτε, κυνηγούσε ένα τετράχρονο παιδί στην κούνια προσπαθώντας να το πείσει να φάει κεφτέδες και τηγανητές πατάτες)», παραδέχτηκε. Αλλά η προσωπικότητα της μητέρας του, όσο σκληρή και αν ήταν μερικές φορές, ήταν επίσης ο λόγος που η καριέρα του στην κωμωδία απογειώθηκε.
Μια «ελληνίδα μάνα» στο TikTok
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας άρχισε να ανεβάζει βίντεο μεταμφιεσμένος σε «ελληνίδα μάνα», μια «υπερβολική εκδοχή της μαμάς μου και άλλων Ελληνίδων που γνώριζα. Η μαμά μου δεν έμαθε ποτέ αγγλικά, οπότε έπρεπε πάντα να μεταφράζω τι έλεγε στους φίλους μου. Ο χαρακτήρας μού βγήκε εύκολα. Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να σκεφτώ τι θα μπορούσε να πει».
Ενα βίντεο τον Απρίλιο του 2020 με το τι μπορεί να λένε οι «Ελληνίδες μαμάδες το Πάσχα» έγινε αμέσως viral σε όλες τις πλατφόρμες που το ανέβασε, και έτσι κατάλαβε ότι είχε «πραγματική απήχηση στους ανθρώπους, που έλεγαν “αυτή είναι η μαμά μου ή η θεία μου ή η ξαδέλφη μου”». Στην αρχή η μαμά του το βρήκε προσβλητικό και του είπε να το κατεβάσει, αλλά όταν πήγε στην εκκλησία και οι φίλοι της τής είπαν «Αγαπάμε τον γιο σου. Είναι πολύ αστείος», άλλαξε γνώμη. Μάλιστα, θα ερχόταν και η σειρά της να στηθεί στην κάμερα του Γκας και να γίνει σταρ του TikTok.
Σε ένα βίντεο του 2021, η Ιουλία ακουμπάει κουρασμένη στην κουζίνα ρουφώντας θεριακλήδικα το τσιγάρο της (σε όλα τα βίντεο καπνίζει). Ο Γκας (ο Κωστάκης της όπως τον αποκαλεί συνήθως) τη ρωτάει στα ελληνικά τι φαγητά έφτιαξε για τα Χριστούγεννα και στη συνέχεια μεταφράζει την απάντησή της: «Εφτιαξα τυρόπιτα, αρνάκι ψητό, γαλοπούλα γεμιστή… έφτιαξα ιταλικά φαγητά, εκεί, δεν ξέρω πώς τα λένε… έχω κάνει καρμπονάρα, σαλάτες, τζατζίκια, τυροκαφτερές, ψωμί ζυμωτό, γλυκά. Και τι δεν έφτιαξα. Αυτό το τάπερ είναι δικό σου, το άλλο είναι του φίλου σου. Και το άλλο είναι γλυκά πολλά». Ακόμα και όταν φαίνεται εξαντλημένη, γυρίζει προς την κάμερα και λέει ανασηκώνοντας τους ώμους: «Το πρωί με τον καφέ σου θα τρως ένα γλυκάκι και ένα κουλουράκι. Εμ, έτσι είναι, παιδάκι μου. Νηστικό να φεύγεις;» Και γυρνώντας την πλάτη της προσθέτει: «Φάτε, πιείτε, γιατί φέτος ο κορόνα θα με φάει όπως πάει»…
Το σπανακόρυζο της Ιουλίας: «Δεν είναι δύσκολο. Αυτό θα το μάθεις αμέσως»
Το βίντεο προβλήθηκε αναρίθμητες φορές και συγκέντρωσε χιλιάδες καρδούλες και εκατοντάδες σχόλια από τους 243.000 ακολούθους του Γκας, πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά ή εγγόνια μεταναστών που βρήκαν μια παρηγορητική και ταυτόχρονα κωμική οικειότητα στη συμπεριφορά της μαμάς Ιουλίας: τραχιά αλλά φροντιστική, κυνική αλλά υποστηρικτική, ανθυγιεινή απέναντι στον εαυτό της αλλά απαιτώντας το καλύτερο για τους άλλους, γράφει η Κρίστεν Χάρτκε στην εφημερίδα The Washington Post.
Μεγαλώνοντας σε συνθήκες φτώχειας στο χωριό Καπελέτο της Ηλείας, η Ιουλία, που ήταν η μικρότερη από τα επτά παιδιά της οικογένειας, είχε μάθει από μικρή ηλικία να μαγειρεύει για ένα πλήθος ανθρώπων και συνέχισε να μαγειρεύει με αυτόν τον τρόπο στην υπόλοιπη ζωή της, μεγαλώνοντας τρία αγόρια στο πλευρό του συζύγου της, Γιάννη Κωνσταντέλλη, στο Μπρούκλιν.
Τα βιντεάκια του Γκας –32 ετών σήμερα– με τίτλους όπως «If Greek Mom Was A Disney Princess» και «Greek Moms When They Visit», είχαν μεγάλη απήχηση στο TikTok, η εμφάνιση της μούσας του, όμως, έφερε τα πάνω κάτω.
Αντλώντας έμπνευση από το περιβάλλον των ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ
«Στην αρχή [η Ιουλία] νόμιζε ότι [ο γιος της] έκανε πλάκα», λέει στην Washington Post ο πατέρας του Γκας, ο οποίος ερωτεύτηκε την Ιουλία όταν ήταν έφηβοι και δούλευαν σε μια βιοτεχνία ρούχων στην Αθήνα τη δεκαετία του 1970, «αλλά δεν ήταν αλήθεια. Τα τελευταία δύο χρόνια ασχολήθηκε πραγματικά με αυτό και οι άνθρωποι άρχισαν να την αναγνωρίζουν και τη ρωτούσαν αν μπορούσαν να βγάλουν μια φωτογραφία μαζί της».
Βιντεάκια με συνταγές μιας πραγματικής ελληνίδας μάνας
Και ο ο Γκας προσθέτει: «Συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να πει αυτό που ήθελε να πει και νομίζω ότι ήταν απελευθερωτικό». Μετά από 39 χρόνια ζωής στις Ηνωμένες Πολιτείες –τα τελευταία τέσσερα πολιτογραφημένη πολίτης των ΗΠΑ– και χωρίς καν να μιλάει αγγλικά, είχε βρει έναν τρόπο να επικοινωνεί και να συνδέεται με τους δικούς της όρους.
Τα βιντεάκια του Γκας συχνά ήταν επικεντρωμένα στις εξαιρετικές μαγειρικές δεξιότητες της μαμάς του, καθώς ετοίμαζε κλασικά ελληνικά πιάτα, αλλά αυτό που προσέλκυε το κοινό ήταν ο φυσικός κωμικός της συγχρονισμός και η ωμή εκφορά του λόγου, σε συνδυασμό με τη μετάφραση του Γκας και τα μεταδοτικά γέλια εκτός κάμερας. «Αρχισε να βελτιώνει τα αστεία της. Δεν υπήρξε ποτέ δεύτερη λήψη μαζί της», λέει ο Γκας, «Ηταν το θαύμα της μιας λήψης και αυτό είχε μια μαγεία». Της πρότεινε, λοιπόν, να ετοιμάσουν μαζί ένα βιβλίο μαγειρικής. Εκείνη ενθουσιάστηκε με την ιδέα και συγκινήθηκε ίσως από το γεγονός ότι οι συνταγές με τις οποίες τάιζε την οικογένειά της, κάθε μέρα, από τότε που ήταν παιδί στο Καπελέτο, είχαν αρκετή αξία για να καταγραφούν και να μοιραστούν σε ένα ευρύτερο κοινό.
Μακαρόνια με κιμά με τη συνταγή «ελληνίδας μάνας»
Ο Γκας είχε αρχίσει να μαθαίνει μερικές από τις συνταγές της μητέρας του όταν μετακόμισε στο Λος Αντζελες το 2014 για να εργαστεί ως τηλεοπτικός σεναριογράφος. Αλλά αφού επέστρεψε στη Νέα Υόρκη το 2018 για να ακολουθήσει μια καριέρα πλήρους απασχόλησης στο stand-up, ο Γκας είχε περισσότερες ευκαιρίες να μάθει τη σοφία της κουζίνας της Ιουλίας από κοντά, προσθέτοντας στις δικές του δεξιότητες, κάτι που ήταν σαφώς σημαντικό για εκείνη, καθώς συχνά υποστήριζε στα βίντεο του γιου της ότι αυτός και τα αδέλφια του έπρεπε να μάθουν τις συνταγές της πριν πεθάνει. Ηταν σίγουρα μαύρο χιούμορ, παρατηρεί η Χάρτκε στην Washington Post, αλλά εντελώς οικείο σε όποιον έχει μεγαλώσει ως μέλος μιας οικογένειας μεταναστών. Οπως σχολίασε κάποιος σε ένα από τα βίντεο: «Δεν είναι συνταγή ελληνίδας μάνας αν δεν σου θυμίζει την ανθρώπινη θνητότητα».
Δυστυχώς ο θάνατος βρήκε την Ιουλία νωρίτερα από το αναμενόμενο, όταν υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο λόγω ανευρύσματος και έπεσε σε κώμα κατά τη διάρκεια οικογενειακών διακοπών στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 2023. Ο Γκας ήταν με τους γονείς του στην Κρήτη λίγες ημέρες πριν και ήταν προγραμματισμένο να συναντηθεί μαζί τους στην Αθήνα για την πτήση της επιστροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μητέρα του πέθανε τέσσερις ημέρες αργότερα, σε ηλικία 65 ετών.
Η Ιουλία τηγανίζει πατατούλες για τον Γκας (τον Κωστάκη της)
Και τέσσερις μέρες μετά, σε ένα βίντεο που συγκέντρωσε πάνω από ένα εκατομμύριο προβολές, ο Γκας στεκόταν στην κουζίνα του και έφτιαχνε κεφτεδάκια, τα αγαπημένα της οικογένειας Κωνσταντέλλη. Η εισαγωγή του είναι ωμή, καθώς κοιτάζει την κάμερα και λέει: «Λοιπόν, η μαμά μου πέθανε πριν από τέσσερις ημέρες, αλλά, χθες, το σούπερ μάρκετ ξέμεινε από κατεψυγμένα κεφτεδάκια και συνειδητοποίησα», λέει τονίζοντας κάθε επόμενη λέξη, «ότι η μαμά μου με έμαθε πώς να φτιάχνω κεφτεδάκια». Σε αυτό το βίντεο, μιλάει για το βιβλίο μαγειρικής που είχε φανταστεί να γράφει με τη μαμά του και αστειεύεται για την κριτική που θα του έκανε από ψηλά («αυτά τα κεφτεδάκια δεν θα είναι με τίποτα τόσο καλά όσο τα δικά μου»).
Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2023, ο Γκας εμφανίστηκε και πάλι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτή τη φορά με ένα κανάλι στο Instagram με τίτλο «Greek Mom Cookbook», ζητώντας βοήθεια για την αποκωδικοποίηση των πολύ περιληπτικών οδηγιών της μητέρας του για ελληνικές ΄λιχουδιές όπως το πασχαλινό τσουρέκι και τα σουτζουκάκια.
«Μέσα σε δύο ώρες είχα 7.000 ακολούθους», λέει, με το κανάλι να αριθμεί τελικά περισσότερους από 10.000 συνδρομητές. «Ηθελα να κάνω αυτό το βιβλίο όσο ήταν ακόμα ζωντανή. Είχα σκεφτεί να έχουμε οι δυο μας ένα κανάλι στο YouTube, όπου θα μαγειρεύαμε τις συνταγές, και θα κάναμε μαζί μια περιοδεία για το βιβλίο. Μετά τον θάνατό της, ήταν θέμα διατήρησης των συνταγών της για την ανιψιά και τον ανιψιό μου».
Η ευρύτερη οικογένεια της Ιουλίας τιμούσε της συνταγές της. Ολοι παραδέχονταν ότι ήταν εξαιρετική μαγείρισσα και σθεναρά αποφασισμένη να συνεχίσει την προγονική τους διατροφική κουλτούρα για τις μελλοντικές γενιές. Καθισμένοι στο ραφτάδικο του Μανχάταν, που ανήκει στον Μάριο, τον μεγαλύτερο αδελφό του Γκας και στον πατέρα τους, Γιάννη, οι άνδρες αναπολούν με αγάπη τα πιάτα της Ιουλίας, όπως το ψητό χταπόδι και οι φακές, και καγχάζουν για το πώς μαγείρευε οπουδήποτε και οποτεδήποτε.
«Επαιρνε πατάτες από το σπίτι της, τις έβαζε στην τσάντα Louis Vuitton και μετά τις πήγαινε στο σπίτι του αδελφού μου Δημήτρη, όπου τις τηγάνιζε για τα εγγόνια της», λέει ο Γκας και ο Μάριος προσθέτει: «Το ξεκίνησε αυτό επειδή το να σου φτιάχνει τηγανητές πατάτες ήταν ο μόνος τρόπος για να σε κάνει να φας φαγητό που δεν σου άρεσε».
Ο Γκας και η μαμά του το Πάσχα του 2021 με φόντο τον παραδοσιακό οβελία
Τελικά με τη βοήθεια του κοινού στο Instagram αλλά και με τη βοήθεια μιας θείας και των αδελφών του, ο Γκας καθόρισε μεθόδους και υλικά, και το βιβλίο είναι έτοιμο. Οι 75 συνταγές συνοδεύονται από ιστορίες για την Ιουλία, που είναι με τη σειρά τους αστείες, τρυφερές, χρωματισμένες με θλίψη, αλλά επίσης βλέπουν μακριά. Αρχάριος στον κόσμο των βιβλίων μαγειρικής, ο Γκας βρέθηκε να τον φλερτάρουν λογοτεχνικοί πράκτορες, γεγονός που οδήγησε γρήγορα σε μια συμφωνία για την έκδοση του βιβλίου με τις συνταγές της μητέρας του σε έντυπη μορφή, που έχει προγραμματιστεί το 2026. Ο ίδιος φαντάζεται έναν κωδικό QR σε κάθε σελίδα του βιβλίου, ο οποίος θα συνδέεται με ένα από τα βίντεό του, λέγοντας: «Δεν είμαι σεφ, είμαι δημιουργός περιεχομένου, αλλά το κοινό μου είναι νέο και θέλει να μάθει να μαγειρεύει».
Τελικά, τα βιντεάκια του στα social media και το αναμενόμενο βιβλίο χρησιμεύουν, κατά κάποιο τρόπο, στο να κρατήσουν την Ιουλία ζωντανή, με την ανθεκτικότητα και την αποφασιστικότητά της να μεταφράζονται σε πιατέλες γεμάτες με ψητό αρνί, κολοκυθοκεφτέδες, σπανακόρυζο και κουλουράκια, σε παγωμένα φλιτζάνια με μια σπιτική εκδοχή του αγαπημένου της φραπουτσίνο-καραμέλα, και εν τέλει σε τραπέζια γεμάτα ανθρώπους που απολαμβάνουν τις δημιουργίες της με βαθιά εκτίμηση.
«Εφτιαξα ένα ιερό για τη μητέρα μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» λέει ο Γκας στην Washington Post. «Οταν πέθανε, αυτό το ιερό έγινε ναός. Αισθάνομαι καλά κάνοντάς το, αλλά ποτέ δεν θα αντικαταστήσει τη μαμά μου».