Ντοκιμαντέρ: Οι άταφοι έλληνες ήρωες του πολέμου του 1940

Ποιος είναι, αλήθεια, ο Άγνωστος Στρατιώτης; Μήπως είναι πολλοί; Πάνω από 8.000, θαμμένοι σε άπατα βουνά, σε χαράδρες, αυλές σπιτιών και εκκλησιών, εκεί που κάποτε μαίνονταν οι μάχες του Ελληνοαλβανικού Μετώπου, όπως υποστηρίζει η «Μηχανή του Χρόνου», σε μια από τις εκπομπές που εντάσσονται στο νέο πρόγραμμα του Cosmote History HD (επιστρέφει από 23 Σεπτεμβρίου 2019);

Είναι οι «άταφοι ήρωες του ‘40», όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλεί ο Χρήστος Βασιλόπουλος, που παράλληλα με την ιστορική έρευνα, αποτύπωσε αυτές τις ημέρες στην Βόρειο Ήπειρο, στην Αλβανία, αν θέλετε, όσες περισσότερες ιστορίες μπορούσε να αποκαλύψει η δημοσιογραφική έρευνα; Η αλβανική πλευρά έχει αναγκαστεί βάση συνθηκών, ύστερα από χρόνια κωλυσιεργίας, να κάνει έκκληση προς τους συγγενείς εκείνων που πολέμησαν και χάθηκαν στο Ελληνοαλβανικό Μέτωπο, κυρίως από το Δεκέμβριο του 1940 έως τον Ιανουάριο του 1941, σε μάχες (νικητήριες κατά τα άλλα) όπως εκείνη της Κλεισούρας, να προσφέρουν DNA για την ταυτοποίηση με ό,τι έχει μείνει από τους «άταφους ήρωες» (μέσα στο χιόνι) στο έδαφός της. Μόνον στην Κλεισούρα, η περίφημη νίκη, μου θυμίζει ο Χρήστος Βασιλόπουλος, μας στοίχισε κάπου 5.000 νεκρούς, από τους οποίους οι περισσότεροι δεν έχουν βρεθεί και ταυτοποιηθεί ακόμη. Αφήνοντας ανοιχτό ένα θέμα που μετράει ήδη κοντά 80 χρόνια.

«Το δραματικό παρασκήνιο», μου λέει ο εμπνευστής της σειράς εκπομπών «Η Μηχανή του Χρόνου» λίγο μετά τα γυρίσματα στην Αλβανία, για το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ «Ο άγνωστος Στρατιώτης» – που θα βγει στον αέρα από το Cosmote History HD, τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2019 – «είναι ότι κάποιοι στη Βόρεια Ήπειρο προστάτευσαν τους «άγνωστους» τάφους, δίχως σταυρό, καθώς δεν το επέτρεπε το καθεστώς Εμβέρ Χότζα. Σε αυλές σπιτιών και εκκλησιών, αλλά και αλλού. Από τη Μάχη της Κλεισούρας εντοπίστηκαν 660 στρατιώτες, σε έναν ομαδικό τάφο, όπου τους έθαψαν οι Ιταλοί και μεγάλο μέρος αναγνωρίστηκε από το DNA των οστών».

Συνολικά, 1.000 στρατιώτες έχουν ταφεί σε Κλεισούρα και Βουλιαράτες και αναμένεται να ταυτοποιηθούν. Εχουν ήδη ταυτοποιηθεί ήδη 50 στους Βουλιαράτες, χάρη στην ιστορική έρευνα και το DNA. Κάποιοι επειδή είχαν ταφεί δίπλα σε εγνωσμένα στρατιωτικά χειρουργεία την περίοδο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. «Υπάρχουν όμως και 7.000 ακόμη «άγνωστοι στρατιώτες», που κείτονται στα πεδία των μαχών. Σε δύο προηγούμενες εκπομπές είχαμε μελετήσει την κήρυξη του πολέμου. Τώρα, πάμε στο μετά το «Όχι», αφότου ο ελληνικός στρατός διείσδυσε σε βάθος 80 χιλιομέτρων και από τη μια έριξε τους Ιταλούς στη θάλασσα και από την άλλη απέτρεψε την αντεπίθεσή τους, με την νίκη στην Κλεισούρα».

Χαρακτηριστική είναι η – ανθρώπινη – ιστορία έξι στρατιωτών, που πολέμησαν στο Ελληνοαλβανικό Μέτωπο και σκοτώθηκαν σε ένα λιοστάσι, μου αφηγείται ο Χρήστος Βασιλόπουλος. «Ένας Βορειοηπειρώτης τους έθαψε εκεί και τους φρόντιζε. Επί Χότζα διώχθηκε για να αποκαλύψει που βρίσκονται θαμμένοι οι έξι Έλληνες στρατιώτες, αλλά δεν το έκανε. Όταν πέθανε, άφησε κληρονομιά στην κόρη του αυτή την φροντίδα. Εκείνη, 85 ετών σήμερα, θυμάται ότι ως παιδί είχε συναντήσει στο λιοστάσι τους έξι Έλληνες και συνεχίζει μέχρι σήμερα να φροντίζει τα «αφανή» μνήματά τους».

Στις φετινές εκπομπές της «Μηχανής του Χρόνου» (που κλείνει ήδη 15 χρόνια ντοκουμενταρισμένης δημοσιογραφικής έρευνας), στο Cosmote History, που κάνει κάθε χρόνο και μεγαλύτερο άνοιγμα στην ελληνική Ιστορία, εντάσσεται και μια τριλογία για τον Δοσιλογισμό επί Κατοχής και για τις λίγες δίκες και ελάχιστες καταδίκες. «Η ανακριτική διερεύνηση προσφέρει πλήθος υλικού για τους δοσίλογους και τους κουκουλοφόρους», παρατηρεί ο Χρήστος Βασιλόπουλος. «Ακόμη και αν οι μαρτυρίες στις δίκες είναι λίγες. Τα στοιχεία μας βοηθούν να μάθουμε ότι ακόμη και από το Ελληνικό Κοινοβούλιο πέρασαν άνθρωποι, που τελικά καταδικάστηκαν για δοσιλογισμό και ώσπου να βγει το παραπεμπτικό βούλευμα, εκείνοι είχαν εκλεγεί δύο φορές βουλευτές! Να εξηγήσω εδώ ότι δεν κάνουμε έρευνα για να ενισχύσουμε τον ελληνικό συναισθηματισμό, που έτσι κι αλλιώς υπάρχει, αλλά για να αποδείξουμε με βάση την ιστορική έρευνα».

Και κάτι σημαντικό, κατά τον Χρήστο Βασιλόπουλο: «Το Cosmote History, που τιμά και τον ελληνικό Πολιτισμό, δίνει πολύ καλό εκπαιδευτικό υλικό για τα σχολεία και ανοίγει νέους ορίζοντες και για τους ιστορικούς. Άλλωστε, με ειδικό κωδικό, οι μαθητές, εφόσον ζητηθεί, μπορούν να παρακολουθούν τις εκπομπές που βασίστηκαν στη νεότερη ιστορική έρευνα. Με έναν τρόπο το Cosmote History παίζει ρόλο εκπαιδευτικής τηλεόρασης».

Από τα Γράμματα ως τις ντομάτες

Στο φετινό πρόγραμμα του Cosmote History HD έχουν ενταχθεί ακόμη και θα προβληθούν η σειρά «Να μαθαίνω γράμματα» για την ιστορία της Εκπαίδευσης στην Ελλάδα (Τετάρτη 4/9, 21.00). Από τον Οκτώβριο, έχει σειρά ο «Κώδικας της Τέχνης» με την «άγνωστη» ιστορία 75 επιλεγμένων ελληνικών έργων γλυπτικής, ζωγραφικής, αγγειογραφίας και χρυσοχοΐας, και εστίαση σε θεματικές όπως το βλέμμα, η απώλεια, η ήττα, ο πόθος κ.ά. (Παρασκευή 4/10, 22.00).

Στο πρόγραμμα είναι και η σειρά «Φιλοσοφία στην Πράξη», στο πλαίσιο της οποίας κορυφαίοι Έλληνες και ξένοι καθηγητές συζητούν πάνω σε φιλοσοφικά ζητήματα, όπως «Κριτική σκέψη», «Έρωτας και φιλία», «Χάος και Αρμονία». Την παρουσιάζει η Αντωνία Καπελέρη, Διδάκτωρ φιλοσοφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας. Και ακολουθεί «Το κάλεσμα των μαρμάρων» για την αναζήτηση των ελληνικών αρχαιοτήτων και τη σημασία της διασποράς τους στον δυτικό κόσμο (Τρίτη 5/11, 22.00), το «Πρόσωπα και Εποχές», που θα μας γνωρίσει προσωπικότητες οι οποίες άφησαν τα ίχνη τους στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία (Κυριακή 1/12, 20.00). Πρεμιέρα θα κάνει και η σειρά ντοκιμαντέρ «Ο μεγάλος πόλεμος – Μακεδονικό μέτωπο (1915-1918)» για την εμπλοκή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Πέμπτη 5/12, 22.00). Και, λίγο μετά, η εκπομπή «Λόγος Αντίλογος», με ομάδες φοιτητών να επιχειρηματολογήσουν πάνω σε θέματα, όπως η νομιμοποίηση της θανατικής ποινής, η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, το δικαίωμα στην καύση των νεκρών κ.ά.

Για όσους ακόμη ενδιαφέρονται για τα… ελληνικά γράμματα, η νέα σειρά ντοκιμαντέρ «Αλφάβητος – Κοινός Κώδικας» εξερευνά την επιρροή των ελληνικών λέξεων στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού και στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Info