Ο Μόργκαν Φρίμαν έχει υποδυθεί τον Νέλσον Μαντέλα, τον πρόεδρο των ΗΠΑ (τρεις φορές), και φυσικά, τον Θεό… Είναι, όπως θα περίμενε κανείς, στοχαστικός και ταπεινός και, σε ηλικία 85 ετών, εξακολουθεί να μιλάει σαν μακρινή βροντή, γράφει στους Times του Λονδίνου ο Τζόναθαν Ντιν.
Αν και έχει πίσω του μια καριέρα 60 χρόνων, ο αμερικανός σταρ του Χόλιγουντ δεν έχει δώσει συνέντευξη εδώ και δεκαετίες. Μίλησε όμως στον βρετανό δημοσιογράφο με αφορμή τη νέα του ταινία. Στη μελοδραματική «Μια Απροσδόκητη Σχέση» («A Good Person») του Ζακ Μπραφ, ο Φρίμαν υποδύεται τον Ντάνιελ, έναν πρώην αστυνομικό που πρέπει να μεγαλώσει την εγγονή του μετά από ένα θανατηφόρο τροχαίο, στο οποίο εμπλέκεται η Αλισον. Η νεαρή αγγλίδα ηθοποιός Φλόρενς Πιου παίζει την Αλισον και οι τρυφερές στιγμές της με τον Φρίμαν, όταν οι δυο τους μοιράζονται την οθόνη, ξεχωρίζουν.
Είναι τουλάχιστον η 117η ταινία του Μόργκαν Φρίμαν, αλλά ούτε ο ίδιος είναι σίγουρος για το πόσες έχει γυρίσει. Πώς τις διαλέγει; «Μερικές φορές δουλεύεις για να πληρώσεις το ενοίκιο» λέει στη συνέντευξή του στους Times. Ισως γι’ αυτό, λοιπόν, αποφεύγει τις συνεντεύξεις.
«Οταν ξεκίνησε η καριέρα μου στον κινηματογράφο, ήθελα να γίνω “χαμαιλέοντας”. Θυμάμαι τον Ρόμπερτ ντε Νίρο από νωρίς να παίζει πολύ διαφορετικούς ρόλους. Σχεδόν αγνώριστος ως ο ίδιος ηθοποιός. Είχα τέτοιες ευκαιρίες. Αλλά καθώς ωριμάζεις σε αυτή τη δουλειά, τελικά γίνεσαι σταρ. Τότε την έχεις… βάψει αν θέλεις να αναφέρεσαι ως καρατερίστας. Παίζεις πολύ τον ίδιο τύπο ρόλου· σε προσλαμβάνουν και σου λένε “Εσένα θέλω”. Και ζεις με αυτό» λέει στον Τζόναθαν Ντιν.
Ο Μόργκαν Φρίμαν γεννήθηκε στο Μέμφις του Τενεσί το 1937, την εποχή του φυλετικού διαχωρισμού, και ήταν το μικρότερο από τα τέσσερα παιδιά της δασκάλας Μάμι Εντνα και του κουρέα Μόργκαν Πόρτερφιλντ Φρίμαν. Οι προ-προπαππούδες του ήταν σκλάβοι. Από τα πρώτα παιδικά χρόνια του θυμάται «καυτές καλοκαιρινές μέρες, τρέξιμο, σκόνη και ιδρώτα», πριν η οικογένεια μετακομίσει στο Σικάγο, όταν εκείνος ήταν έξι ετών.
Στα 13 του ήξερε ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός και, μετά από τέσσερα χρόνια στην Aεροπορία, το 1959 ξεκίνησε μαθήματα υποκριτικής στο Λος Αντζελες. Εκανε καριέρα στο θέατρο και έπαιξε τέσσερα χρόνια στην παιδική τηλεοπτική εκπομπή «The Electric Company», πριν τον καλέσει τελικά το Χόλιγουντ, το 1989· ήταν ήδη 52 ετών.
Το κουράγιο, η τύχη, αλλά και οι αλλαγές που έγιναν στις ΗΠΑ βοήθησαν την καριέρα του, η οποία ξεκίνησε όταν βρισκόταν στην τελική του ευθεία ο Κώδικας Χέιζ, μια πρώτη προσπάθεια λογοκρισίας ταινιών, που μεταξύ άλλων απαγόρευε τη «γελοιοποίηση του κλήρου» και τις διαφυλετικές σχέσεις. Καταργήθηκε μόλις το 1968, σε μια εποχή όπου το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα διευκόλυνε τους μαύρους ηθοποιούς να παίρνουν ρόλους που παλιά πήγαιναν μόνο σε λευκούς. Οταν μεγάλωνε, λέει, «αν υπήρχε μαύρος σε μια ταινία, ήταν αστείος. Μέχρι που ήρθε ο Σίντνεϊ Πουατιέ και έδωσε σε νέους σαν εμένα την ιδέα ότι “εντάξει, ναι, μπορώ να το κάνω αυτό”».
Το 1987 ο Μόργκαν Φρίμαν υποδύθηκε στο «Δόκανο» («Street Smart») τον προαγωγό Λίο Σμολς με το παρατσούκλι «Fast Black». Αλλά δεν έπαιξε ποτέ ξανά τέτοιου είδους χαρακτήρα: «Ημουν πραγματικά τρομοκρατημένος μήπως παγιδευτώ» θυμάται. «Είναι τόσο εύκολο να παγιδευτείς κάπου· το είχα συνειδητοποιήσει έντονα».
Είχε προτάσεις να επαναλάβει τον χαρακτήρα του στο «Δόκανο», αλλά «δεν ήταν καλή ιδέα» λέει. «Μερικοί ηθοποιοί θα είναι πάντα κακοί ή καλοί τύποι. Δεν ήθελα να είμαι έτσι – και θα γινόμουν αν συνέχιζα να παίρνω ίδιους ρόλους ξανά και ξανά». Ωστόσο, κάπως έτσι είναι η δουλειά του τώρα πια… (Δείτε το trailer της νέα του ταινίας)
Ο φίλος του Ντένζελ Ουάσιγκτον έχει πει ότι τώρα που βρίσκεται στο «φθινόπωρο της ζωής», τηλεφωνεί σε σκηνοθέτες κύρους όπως ο Πολ Τόμας Αντερσον και ο Στιβ ΜακΚουίν για να τους ζητήσει να συνεργαστούν. Ο Φρίμαν, 17 χρόνια μεγαλύτερός του, δεν το κάνει: «Ζηλεύω πολύ την καριέρα του Ντένζελ, γιατί κάνει αυτό που ήθελα να κάνω εγώ». Ακούγεται μάλλον ηττημένος, γράφει ο Ντιν στους Times, «Μίλησα και με τον Σίντνεϊ πολύ παλιά. Μου είπε “Ηθελα να γίνω σαν εσένα”» λέει ο καλός ηθοποιός και προσθέτει αναστενάζοντας: «Γενικά, ωστόσο, πιστεύω ότι προοδεύουμε πολύ και γρήγορα».
Για τον ρατσισμό
Σε μια τηλεοπτική συνέντευξή του το 2005 ο Φρίμαν είχε πει ότι ο μόνος τρόπος για να απαλλαγούμε από τον ρατσισμό είναι να σταματήσουμε να μιλάμε για αυτόν. «Θα σταματήσω να σε αποκαλώ λευκό», είπε στον λευκό οικοδεσπότη, «και θα σου ζητήσω να σταματήσεις να με αποκαλείς μαύρο». Προφανώς αισθάνεται ακόμα το ίδιο: «Δύο πράγματα μπορώ να πω δημόσια ότι δεν μου αρέσουν», λέει. «Ο Μήνας της Μαύρης Ιστορίας είναι προσβολή. Θα υποβιβάσετε την ιστορία μου σε έναν μήνα;».
«Επίσης, το “Αφροαμερικανός” είναι προσβολή. Δεν αποδέχομαι αυτόν τον τίτλο. Οι μαύροι είχαν διαφορετικούς τίτλους παλιά, μέχρι το προσβλητικό “n-word” (νέγρος), και δεν ξέρω πώς αυτά τα πράγματα αποκτούν τέτοια σημασία, αλλά όλοι χρησιμοποιούν το “Αφροαμερικανός”. Τι σημαίνει πραγματικά; Οι περισσότεροι μαύροι σε αυτό το μέρος του κόσμου είναι μιγάδες. Και λες Αφρική σαν να είναι μια χώρα, όταν είναι μια ήπειρος, όπως η Ευρώπη», σχολιάζει.
Το θέμα του είναι ότι οι άνθρωποι μιλούν για Ιρλανδοαμερικανούς ή Ιταλοαμερικανούς και όχι για Ευρωαμερικανούς. Ο Ντιν τού αναφέρει και πάλι κάτι που έχει πει ο Ντένζελ Ουάσινγκτον: «Είμαι πολύ περήφανος που είμαι μαύρος, αλλά δεν είναι το μόνο που είμαι». Ο Φρίμαν το πιστεύει επίσης: «Ναι, ακριβώς. Συμφωνώ απόλυτα. Δεν μπορείς να με ορίσεις έτσι».
Το όνομά του αναφέρθηκε και στο σκάνδαλο του #MeToo, ωστόσο έπεσε στα «μαλακά». Το 2018 ο Φρίμαν κατηγορήθηκε από το CNN ότι στα γυρίσματα «φλέρταρε υπερβολικά» με διάφορα μέλη του συνεργείου παραγωγής. Ο ηθοποιός ζήτησε συγγνώμη από όλες τις γυναίκες που ένιωσαν «ασέβεια», με ορισμένες πηγές του CNN να στρέφονται κατά της αναφοράς και τους συναδέλφους του να σπεύδουν να τον υπερασπιστούν, αναγνωρίζοντας ότι έχει παλιομοδίτικους τρόπους.
Συνεχίζοντας ευγενικά τη συνέντευξη, ο Ντιν αναφέρει, τέλος, στον Φρίμαν ότι ήταν ηθοποιός για μεγαλύτερο διάστημα από όσο έμεινε στη φυλακή ο χαρακτήρας που υποδύθηκε στο δράμα του 1994 «Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ» («The Shawshank Redemption»). Τι άλλαξε; «Η αλλαγή είναι ότι όλοι οι άνθρωποι συμμετέχουν πλέον», λέει ο Φρίμαν στους Times του Λονδίνου, εξηγώντας: «Ολοι. LGBTQ, Ασιάτες, μαύροι, λευκοί, διαφυλετικοί γάμοι, διαφυλετικές σχέσεις. Ολοι εκπροσωπούνται. Τους βλέπετε όλους στην οθόνη τώρα και αυτό είναι ένα τεράστιο άλμα».