Τι είναι άραγε αυτό που ευθύνεται για τις λεγόμενες ασθένειες του σύγχρονου τρόπου ζωής; Είναι τόσο μεγάλη η απόσταση μεταξύ των φυσικών μας καταβολών και του τρόπου ζωής στις σύγχρονες, ευημερούσες κοινωνίες; Ερωτήματα όπως αυτά επιχειρεί να προσεγγίσει ανάλυση των Financial Times με τίτλο «η ανθρωπότητα υποφέρει από επιτυχία».
Το πρώτο δεδομένο που παρουσιάζει η εφημερίδα είναι το πως η ικανότητά μας να καινοτομούμε και να προοδεύουμε τεχνολογικά μας έχει οδηγήσει σε ένα περιβάλλον που διαφέρει ριζικά από τη διαδικασία της «εξελικτικής προσαρμογής» με βάση την οποία ο άνθρωπος και τα άλλα είδη εξελίχθηκαν στον πλανήτη μας.
Οπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα, ορισμένες από τις πιο διαδεδομένες σύγχρονες παθήσεις, όπως η παχυσαρκία, η αθηροσκλήρωση, η οστεοπόρωση, και ο διαβήτης τύπου 2, έχουν τις ρίζες τους στο ασύμβατο περιβάλλον που ζούμε σε σχέση με αυτό για το οποίο εξελιχθήκαμε. Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος άνθρωπος, που είναι φτιαγμένος μέσα από την εξελεγκτική διαδικασία για έναν τρόπο ζωής κυνηγού-συλλέκτη, βρίσκεται σήμερα σε ένα περιβάλλον γεμάτο άφθονα και νόστιμα τρόφιμα, άνετες καρέκλες και χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση της παχυσαρκίας.
Σύμφωνα με τους Financial Times, χάρη στις προόδους της ιατρικής, όπως η ανακάλυψη της πενικιλίνης το 1928, αποφεύγουμε ασθένειες που στο παρελθόν θα ήταν θανατηφόρες. Η σύγχρονη ιατρική μας προσφέρει έτσι μια άνευ προηγουμένου ευημερία, αν και συνοδεύεται από την εμφάνιση νέων, σύνθετων παθήσεων.
Με βάση την ανάλυση των FT, οι ασθένειες της νεωτερικότητας αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα για τα σύγχρονα κράτη. Τα συστήματα υγείας, ειδικά στις πλούσιες κοινωνίες, σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίζουν παραδοσιακές ασθένειες, όπως λοιμώξεις και oi τραυματισμοί, αλλά τώρα πρέπει να αντιμετωπίσουν χρόνια και πολυπλοκότερα ζητήματα. Οι ασθένειες αυτές, που περιλαμβάνουν την κατάθλιψη και το άγχος, προκαλούν ασαφείς διαγνώσεις και καθιστούν τη διαχείριση των υγειονομικών δαπανών δύσκολη.
Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, οι ψυχικές ασθένειες παρουσιάζουν μια ξεχωριστή πρόκληση. Ενώ οι σωματικές παθήσεις, όπως οι καρδιακές προσβολές ή ο διαβήτης, μπορούν να εντοπιστούν και να μετρηθούν, οι ψυχικές ασθένειες δεν είναι τόσο εύκολα ανιχνεύσιμες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατάθλιψη προκαλεί μετρήσιμες αλλαγές στον εγκέφαλο, αλλά τα ίδια συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και σε ανθρώπους που βιώνουν φυσιολογική θλίψη.
Η σύγκριση με το παρελθόν είναι δύσκολη. Παρόλο που οι διαγνώσεις ψυχικής υγείας έχουν αυξηθεί, δεν είναι σαφές αν αυτό αντανακλά μια πραγματική αύξηση των περιστατικών ή απλώς την καλύτερη ιατρική γνώση και καταγραφή των παθήσεων. Τα κράτη αντιμετωπίζουν κατά τους FT μια δύσκολη ισορροπία στην κατανομή πόρων για την υγεία.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα η αυξημένη διαγνωστική ικανότητα των σύγχρονων γιατρών οδηγεί σε περισσότερες διαγνώσεις, τόσο για σωματικές όσο και για ψυχικές ασθένειες. Ωστόσο ο αυξανόμενος αριθμός διαγνώσεων δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην και αύξηση της σοβαρότητας των προβλημάτων υγείας. Μάλιστα, πολλές από τις σύγχρονες ασθένειες της νεωτερικότητας θεωρούνται «καλά προβλήματα», διότι αποτελούν αποτελέσματα της ευημερίας και της μακροζωίας.
Η αντίληψη των ψυχικών ασθενειών έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι ζουν περισσότερο και αντιμετωπίζουν λιγότερες εξωτερικές απειλές, όπως βίαιους θανάτους ή ασθένειες, καθιστά τις ψυχικές παθήσεις πιο εμφανείς. Οι αυξημένες διαγνώσεις για τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι, σε μεγάλο βαθμό, ένα θετικό φαινόμενο, τονίζουν οι FT. Αντικατοπτρίζουν μια βελτιωμένη κατανόηση της ψυχικής υγείας και των αναγκών που προκύπτουν από αυτήν. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κράτη και οι πολίτες τους είναι αποτέλεσμα της προόδου και της ευημερίας, και όχι της αποτυχίας των συστημάτων υγείας.
Ωστόσο η ευημερία και η μακροζωία που απολαμβάνουμε σήμερα συνεπάγονται ένα νέο είδος προκλήσεων, οι οποίες, αν και ακριβές για τα κράτη και τις επιχειρήσεις, είναι σημάδι προόδου.
«Ετσι, όπως ακριβώς συμβαίνει με τις φραγμένες αρτηρίες και τον διαβήτη τύπου δύο, ο αυξανόμενος αριθμός διαγνώσεων ψυχικής υγείας είναι, κατά κύριο λόγο, ένα καλό πρόβλημα» τονίζουν οι FT.
«Είναι αλήθεια ότι οι παθήσεις αυτές είναι ακριβές για τα κράτη, τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις ή και για τα τρία. Και στην προσπάθειά τους να τις αντιμετωπίσουν είναι δελεαστικό για τους πολιτικούς να προσπαθούν να αποφύγουν τα είδη των περίπλοκων συζητήσεων που πρέπει να γίνουν σχετικά με το ποιος πληρώνει και ποιος φέρει την ευθύνη για την αντιμετώπιση των σωματικών ασθενειών. Αλλά δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος να πιστεύουμε ότι οι ψυχικές ασθένειες της σύγχρονης εποχής είναι λιγότερο πραγματικές από τις σωματικές» τονίζει κλείνοντας η βρετανική εφημερίδα.