Διαθέτει ένα διαρκώς εξαντλημένο και χρόνια ανεπαρκές σε αριθμό προσωπικό, οι εγκαταστάσεις του χρήζουν επιτακτικά επισκευής και, παρότι σχεδόν 7 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε ατελείωτες λίστες αναμονής, ζητάει διαρκώς περισσότερα χρήματα από την κυβέρνηση. Για το NHS ο λόγος, το πάλαι ποτέ υποδειγματικό Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας, το οποίο, 75 χρόνια μετά την ίδρυσή του, νοσεί πλέον βαριά.
«Ωστόσο, οποιαδήποτε κουβέντα περί ουσιαστικής αλλαγής του εξακολουθεί να αποτελεί ταμπού από τη σκοπιά της πολιτικής», γράφει η Ελεν Κόλις του Politico. «Αλλωστε το NHS έχει περιγραφεί ως το πιο κοντινό πράγμα σε μια αγγλική θρησκεία, ενώ προβλήθηκε υπερήφανα ακόμη και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012», θυμίζει. Και σημειώνει ότι σύμβουλοι της βρετανικής κυβέρνησης επισήμαναν στο Politico πως δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για μεταρρύθμιση του NHS, αλλά και ότι κανένας πολιτικός δεν είναι διατεθειμένος ούτε καν να θέσει προς συζήτηση το ενδεχόμενο υιοθέτησης εναλλακτικών συστημάτων Υγείας, δεδομένων των έντονων αντιδράσεων που προκάλεσαν κατά το παρελθόν παρόμοιες πρωτοβουλίες.
Αλλά το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια ασυνήθιστη κινητικότητα, πιθανώς γιατί η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Η δημοσιογράφος του Politico αναφέρει ενδεικτικά πως, σε πρόσφατο άρθρο του στο λονδρέζικους Times, ο Σατζίντ Τζάβιντ, πρώην υπουργός Υγείας της Βρετανίας, υποστήριξε ότι αυτός ο προστατευτισμός είναι «μέρος του προβλήματος» και έχει οδηγήσει σε «αυτοεπιβαλλόμενη εθελοτυφλία» τόσο τους ψηφοφόρους όσο και τους πολιτικούς. «Απογοητεύει τους ασθενείς καθώς και το προσωπικό του NHS», έγραψε, και φαίνεται πως την άποψή του την συμμερίζονται και άλλοι, μεταξύ των οποίων και βουλευτές του Συντηρητικού Κόμματος αλλά και των Εργατικών, οι οποίοι έχουν αρχίσει προετοιμάζουν το έδαφος για την προώθηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων.
«Ηρθε, οπότε, η ώρα για μια πιο σοβαρή συζήτηση για το μέλλον του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας;», διερωτάται η Ελεν Κόλις, σημειώνοντας πως σε αντίθεση την επικρατούσα άποψη, «η αλλαγή δεν πρέπει να ταυτίζεται με ένα ακριβό, ιδιωτικοποιημένο, αμερικανικού τύπου σύστημα υγείας που αποκλείει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας». Προτρέπει, μάλιστα τους Βρετανούς, πολίτες και πολιτικούς, κυρίως εκείνους που εξακολουθούν να θεωρούν ταμπού τη μεταρρύθμιση του NHS, να πάψουν να επιχειρηματολογούν με σημείο αναφοράς την αμερικανική πραγματικότητα και να στραφούν προς την ηπειρωτική Ευρώπη, όπου εφαρμόζονται διάφορα προσιτά, με υψηλή κάλυψη, και, το κυριότερο, αποτελεσματικά συστήματα υγείας.
Το μοντέλο της κοινωνικής ασφάλισης υγείας
(Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία και Ελβετία)
Ο Κρίστιαν Νίμιτς, επικεφαλής Πολιτικής Οικονομίας στη βρετανική (υπέρ της ελεύθερης αγοράς) δεξαμενή σκέψης Institute of Economic Affairs, είναι θιασώτης ενός συστήματος Υγείας που χρηματοδοτείται μέσω της κοινωνικής ασφάλισης –όπως εφαρμόζεται στο Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ελβετία– το οποίο θεωρεί ότι προσφέρει ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες Υγείας.
Οι άνθρωποι εγγράφονται σε μια ασφαλιστική εταιρεία της επιλογής τους, όπου καταλήγει μέρος του μισθού τους, ενώ καταβάλλουν και ασφαλιστικές εισφορές. Τα ασφάλιστρα και οι εισφορές καθορίζονται με ευρύτερα εισοδηματικά κριτήρια, ενώ υπάρχει ένα ανώτατο όριο για τους πιο ευκατάστατους. Και οι ασφαλιστικές εταιρείες συνεισφέρουν σε ένα κοινό ταμείο στην αρχή κάθε έτους, το οποίο αποζημιώνει εκείνες που αναλαμβάνουν ασθενείς υψηλότερου κινδύνου.
Οι χώρες με αυτό το μοντέλο έχουν καλύτερα αποτελέσματα, σύμφωνα με «σχεδόν οποιονδήποτε δείκτη» αποτελεσματικότητας (ποσοστά επιβίωσης μετά τη διάγνωση συγκεκριμένων σοβαρών νόσων, θάνατοι που αποφεύγονται, θεραπεία αναπνευστικών παθήσεων κ.ά.). Οσον αφορά το κόστος, οι δαπάνες για την Υγεία στις εν λόγω χώρες κυμαίνονται μεταξύ 10%-12% επί του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 9,9%. Παρότι οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να προβούν σε αύξηση των ασφαλίστρων, η κατάσταση παραμένει υπό έλεγχο κυρίως επειδή, στην Ολλανδία, για παράδειγμα, οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες, όπως και οι περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών Υγείας, είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί.
Ωστόσο, η δομή «αμοιβή-ανά-υπηρεσία» του εν λόγω μοντέλου ενθαρρύνει τη σπατάλη, σύμφωνα τουλάχιστον με τον Μάρτιν ΜακΚι, καθηγητή Δημόσιας Υγείας στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Μιλώντας στο Politico, ανέφερε ενδεικτικά ότι στη Γερμανία οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλονται σε τεστ Παπανικολάου κάθε έξι μήνες, ενώ στη Φινλανδία, όπου το σύστημα Υγείας χρηματοδοτείται μέσω των φορολογικών εσόδων, μια γυναίκα ενδέχεται να ελεγχθεί επτά φορές σε όλη τη ζωή της. Ομως το ποσοστό θνησιμότητας από καρκίνο τραχήλου της μήτρας στη Γερμανία είναι διπλάσιο σε σχέση με της Φινλανδίας, σημείωσε ο βρετανός επιστήμονας.
Περιφερειακή αυτονομία:
Ιταλία, Ισπανία και Βόρειες Χώρες
Λόγω της διάχυτης δυσαρέσκειας η Ιταλία προέβη σε μια γενναία μεταρρύθμιση της Υγείας στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σήμερα οι είκοσι περιφέρειες της χώρας έχουν η καθεμία τη δυνατότητα και τους απαραίτητους πόρους για να παρέχουν οι ίδιες υπηρεσίες Υγείας στους πληθυσμούς τους, με την ευθύνη να τη φέρουν πρακτικά τοπικές (αντί για κεντρικές) Αρχές, οι οποίες γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των πολιτών τους. Αυτό σημαίνει ότι κάθε περιφέρεια μπορεί να εφαρμόζει όποιο σύστημα κρίνει καταλληλότερο, λαμβάνοντας τους απαραίτητους πόρους από το κράτος αλλά και μέσω φόρων, όπως εξήγησε ο Φεντερίκο Τοτ, καθηγητής Δημόσιων Πολιτικών στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για ένα αποδοτικό οικονομικά σύστημα: το 2019 η Ιταλία για την Υγεία δαπάνησε 8,7% του ΑΕΠ, ενώ η Βρετανία 10,2%, ωστόσο τα ποσοστά θνησιμότητας από εγκεφαλικά επεισόδια και από όλους τους τύπους καρκίνου είναι χαμηλότερα στην Ιταλία, ανέφερε ενδεικτικά.
Το μεγάλο μειονέκτημα των περιφερειακών συστημάτων Υγείας είναι η μεγάλη διαφορά στην ποιότητα (και, κατ’ επέκταση, στην αποτελεσματικότητα) των υπηρεσιών που προσφέρονται ανά περιφέρεια, με τον ιταλό ειδικό να εξηγεί πως, με το που άρχισε να εφαρμόζεται η μεταρρύθμιση, προέκυψε πρακτικά ένα σύστημα δύο ταχυτήτων, με τις πλουσιότερες περιφέρειες στη Βόρεια Ιταλία να διαθέτουν εξαρχής μεγαλύτερη ελευθερία να καταρτίζουν προϋπολογισμούς και να προσφέρουν υπηρεσίες, σε σχέση με τις φτωχότερες, νότιες περιφέρειες της χώρας.
Αυτό σημαίνει πως όταν ασθενείς στο Νότο χρειάζονται εξειδικευμένη θεραπεία, υποχρεούνται να ταξιδεύουν βόρεια, με τα όποια έξοδα να επιβαρύνουν τις περιφέρειές τους. Ο καθηγητής από τη Μπολόνια ανέφερε πως πρόκειται για ένα χρόνιο ζήτημα που τροφοδοτεί την εχθρότητα, όσον αφορά και την υγεία, ανάμεσα στον πλούσιο Βορρά και τον φτωχότερο Νότο ενώ το χάσμα διευρύνεται. Παρόμοια κατάσταση επικρατεί στην Ισπανία και στις Βόρειες Χώρες, οι οποίες έχουν επίσης περιφερειακά συστήματα Υγείας που χρηματοδοτούνται μέσω των φορολογικών εσόδων.
Επενδύοντας στην ευεξία:
Η περίπτωση της Ολλανδίας
Ομως η καλή υγεία, ατομική και, κατ’ επέκταση, δημόσια, ενδέχεται να μην εξαρτάται τόσο πολύ από το όποιο σύστημα Υγείας εφαρμόζεται σε κάθε χώρα. Μιλώντας στο Politico ο Λουκ Αλεν, γιατρός με ειδίκευση στις πολιτικές Υγείας και σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και διαφόρων κυβερνήσεων, υποστήριξε ότι κύριος στόχος πρέπει να είναι η προστασία της υγείας των ανθρώπων, όχι η αποκατάστασή της.
«Διαθέτουμε πραγματικά ισχυρά στοιχεία που δείχνουν ότι το προσδόκιμο ζωής και τα καλά αποτελέσματα όσον αφορά την Υγεία δεν καθορίζονται ουσιαστικά από την υγειονομική περίθαλψη», είπε. Το οποίο σημαίνει πως, χωρίς νοσοκομεία ή γιατρούς, τα όποια αποτελέσματα (όπως τα ποσοστά επιβίωσης από καρκίνο) θα μειώνονταν μόνο κατά περίπου 20%, εξήγησε, καθώς η Υγεία σχετίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με τις συνθήκες υπό τις οποίες ζούμε, μεγαλώνουμε, εργαζόμαστε και γερνάμε.
Ποια χώρα επενδύει στη δημόσια Υγεία με στόχο τη διασφάλισή της; Η Ολλανδία, απάντησε ο βρετανός ειδικός, σημειώνοντας ότι, χάρη στις δημόσιες επενδύσεις, οι ποδηλατόδρομοι κυριαρχούν πλέον στις ολλανδικές πόλεις, ενώ υπάρχουν επίσης πολλοί και ποιοτικοί χώροι πρασίνου και εξαιρετικές αθλητικές εγκαταστάσεις, και «αυτά ενθαρρύνουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής».
«Το σύστημα Υγείας απλώς πληρώνει τα σπασμένα άλλων πολιτικών. Πρέπει πραγματικά να εμποδίζουμε τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν», σημείωσε από την πλευρά του ο Μάρτιν ΜακΚι από τη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.