H κακή εικόνα που έχουμε για κάποια ιστορικά πρόσωπα είναι σχεδόν αδύνατον να διαγραφεί από τη συλλογική μνήμη έστω και αν αυτή η εικόνα βασίζεται σε ανακρίβειες και ψεύδη.
Θυμόμαστε λόγου χάριν την Μαρία Αντουανέτα για την αφελή απορία της γιατί δεν τρώνε οι πάμπτωχοι επαναστατημένοι παντεσπάνι – κάτι που δεν ειπώθηκε ποτέ από την ίδια. Ή για τον Νέρωνα, έχουμε στο μυαλό μας την εικόνα του ανθρώπου που έβαλε φωτιά στη Ρώμη το 64 μ.Χ και την έβλεπε να καίγεται ενώ ο ίδιος τραγουδούσε – κάτι που επίσης δεν φαίνεται να συνέβη ποτέ.
Το Βρετανικό Μουσείο υποστηρίζει ότι μπορεί αδικήσαμε τον ρωμαίο αυτοκράτορα και ότι δεν ήταν ακριβώς ο μεγαλομανής, μητροκτόνος και παραλογισμένος αυτοκράτορας που όλοι πιστεύουμε ότι ήταν. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Νέρωνας ήταν και το πιο καλό παιδί της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Είναι πιθανόν ότι είχε αιμομεικτικές σχέσεις με τη μητέρα του, την Αγριππίνα, πριν τη σκοτώσει, ενώ σκότωσε την πρώτη και πιθανόν τη δεύτερη σύζυγό του. Ηταν, λοιπόν, θύμα των fake news της εποχής;
Οπως εξηγεί στους Times ο Θόρστεν Οπερ, επιμελητής των ρωμαϊκών αρχαιοτήτων για το Μουσείο, ο περιορισμένος αριθμός των πηγών στις οποίες βασίστηκαν οι τότε ιστορικοί (όπως ο Τάκιτος, ο Σουητώνιος και ο Κάσσιος Δίων) περιείχαν υλικό εξαιρετικά προκατειλημμένο και μεροληπτικό έναντι του Νέρωνα.
Προσθέτει πως αυτά γράφτηκαν μετά την αυτοκτονία του Νέρωνα το 68 μ.Χ από μια εχθρική ελίτ, ενώ η Σύγκλητος, μετά τον θάνατο του Νέρωνα, τον δαιμονοποίησε ώστε να νομιμοποιήσει τους νέους αυτοκράτορες και την κυβερνώσα ελίτ.
Αντιθέτως υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, όπως επιγραφές, που δείχνουν ότι ήταν δημοφιλής στον λαό όπως και ότι η μνήμη του τιμάτο για δεκαετίες μετά τον θάνατό του. Στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας είχαν εμφανιστεί μέχρι και ψευτοσωσίες του Νέρωνα που είχαν πάρα πολλούς οπαδούς.
Ετσι η έκθεση, που θα ανοίξει τις πύλες της στις 27 Μαΐου, περιλαμβάνει 200 αντικείμενα, μεταξύ των οποίων πρόχειρες -και κολακευτικές- επιγραφές από την κουζίνα του παλατιού, μέχρι και μια τοιχογραφία από την Πομπηία η οποία περιλαμβάνει ένα ποίημα το οποίο περιγράφει πώς ο Νέρωνας έδωσε δώρα σένα τοπικό ιερό.
Ο επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου εξηγεί ακόμη πώς έχουν τα πράγματα σχετικά με τις δολοφονίες της μητέρας και των συζύγων του Νέρωνα, καθώς πιστεύει ότι ο αυτοκράτορας θυσίασε τρόπον τινά τη μητέρα του για να κατευνάσει τη Σύγκλητο.
Οσο για την κατηγορία που ακολουθεί το Νέρωνα εδώ και σχεδόν είκοσι αιώνες ότι πυρπόλησε τη Ρώμη, ο Οππερ εξηγεί ότι ο αυτοκράτορας δεν ήταν καν στην πόλη όταν συνέβη η πυρκαγιά, ενώ μετά φρόντισε να προστατεύσει και να θρέψει τον πληθυσμό που είχε καταστραφεί.
Η πτώση του Νέρωνα ήρθε μετά την εσπευσμένη επιστροφή του από μία εκστρατεία στην Ελλάδα και ενώ στη Ρώμη πυκνώναν φήμες για συνωμοσίες. Οταν έφτασε στη Ρώμη, εξηγεί ο Οπερ, όλα είχαν καταρρεύσει και η πείνα στον πληθυσμό είχε υπονομεύσει τη δημοτικότητά του· κυβερνήτες και συγκλητικοί είχαν στασιάσει, η Πραιτωριανή Φρουρά είχε δωροδοκηθεί και τα στρατεύματά που ήταν πιστά στον αυτοκράτορα ήταν πολύ μακριά, χωρίς ο ίδιος να έχει οδό διαφυγής. Μετά, με τον ίδιο απόντα, η ιστορία γράφτηκε όπως βόλευε τους αντιπάλους. Vae victis*…
(* ουαί τοις ηττημένοις, αλίμονο στους ηττημένους)