Οι συνέπειες υπήρξαν ολέθριες: περισσότερα από 700 άτομα καταδικάστηκαν για ένα έγκλημα που δεν διέπραξαν, σημειώθηκαν τέσσερις αυτοκτονίες, μια γυναίκα φυλακίστηκε ενώ ήταν έγκυος, άνθρωποι χρεοκόπησαν, γάμοι διαλύθηκαν και ζωές καταστράφηκαν, όπως συνοψίζει ο Στίβεν Κασλ, ανταποκριτής των New York Times στο Λονδίνο.
Ωστόσο, οι συγκλονιστικές λεπτομέρειες μιας από τις χειρότερες δικαστικές πλάνες στα χρονικά της βρετανικής Δικαιοσύνης, παρότι ακτιβιστές και ερευνητές δημοσιογράφοι μιλούσαν και έγραφαν για αυτές, παρέμεναν επί πολλά χρόνια άγνωστες στο ευρύ κοινό. Αρχισαν μάλλον αναπάντεχα να έρχονται στο προσκήνιο χάρη σε μια «συναρπαστική», σύμφωνα με τον βρετανό δημοσιογράφο, δραματική σειρά του τηλεοπτικού δικτύου ITV.
«(Το σίριαλ) “Mr. Bates vs. the Post Office”, που άρχισε να προβάλλεται την 1η Ιανουαρίου, πέτυχε κάτι που δεν μπόρεσαν να κάνουν οι πολιτικοί επί μία δεκαετία, παρακάμπτοντας ένα τέλμα γραφειοκρατικών και νομικών καθυστερήσεων και αναγκάζοντας την κυβέρνηση να δράσει» γράφει ο Στίβεν Κασλ.
Η σειρά δραματοποιεί τη μοίρα εκατοντάδων ανθρώπων που διατηρούσαν υποκαταστήματα των Βρετανικών Ταχυδρομείων σε όλη τη χώρα και κατηγορήθηκαν άδικα για κλοπή, αφού ένα ελαττωματικό πληροφοριακό σύστημα με την ονομασία Horizon παρουσίαζε ψευδή ελλείμματα στα λογιστικά τους βιβλία.
Για περισσότερο από μια δεκαπενταετία, από το 1999 έως το 2015, σύρονταν διαρκώς στα δικαστήρια από τα Ταχυδρομεία για οικονομικές απώλειες που δεν σημειώθηκαν ποτέ. Αλλοι φυλακίστηκαν, οι περισσότεροι οδηγήθηκαν σε οικονομική δυσπραγία, πολλοί υπέφεραν από προβλήματα ψυχικής υγείας, ενώ κάποιοι έδωσαν τέλος στις ζωές τους.
Δεχόμενος πιέσεις, ο πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ υποσχέθηκε την Τετάρτη έναν νέο νόμο για την αθώωση και την αποζημίωση όλων των γνωστών θυμάτων, με τον ανταποκριτή των New York Times να κάνει λόγο για μια «σαρωτική παρέμβαση με στόχο να αποδοθεί, τελικά, δικαιοσύνη μετά από χρόνια μηδενικής προόδου».
Πριν από τον βρετανό πρωθυπουργό, είχε ανακοινώσει ήδη η βρετανική αστυνομία πως επρόκειτο να ερευνήσει εάν υψηλόβαθμοι υπάλληλοι των ταχυδρομείων που αρνούνταν επί χρόνια να παραδεχτούν ότι το Horizon ήταν ελαττωματικό θα έπρεπε να δικαστούν. Εν τω μεταξύ, ένα από τα πρώην αφεντικά των βρετανικών ταχυδρομείων, η Πόλα Βένελς, αναγκάστηκε να επιστρέψει τιμητικό τίτλο που της απένειμε το 2019 η βασίλισσα Ελισάβετ, αφού περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι υπέγραψαν σχετικό αίτημα.
Πώς, όμως «μια τηλεοπτική σειρά πέτυχε σε μία εβδομάδα περισσότερα από όσα πέτυχαν ερευνητές δημοσιογράφοι και πολιτικοί σε περισσότερο από μια δεκαετία;» διερωτάται ο Στίβεν Κασλ στην ανταπόκρισή του από το Λονδίνο.
«Oσο λαμπρή και αν είναι η δημοσιογραφία, μπορεί να απευθύνεται στη νοημοσύνη σας, στο κεφάλι σας. Ενώ το δράμα έχει φτιαχτεί για να απευθύνεται στην καρδιά – αυτό κάνει εδώ και χιλιάδες χρόνια» σχολίασε η σεναριογράφος του «Mr. Bates vs. the Post Office», Γκουίνεθ Χιουζ.
Ο Ματίας Φρέι, καθηγητής ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, υποστήριξε ότι η σειρά καταδεικνύει τη συνεχιζόμενη δύναμη της επίγειας τηλεόρασης να αλλάζει τις αντιλήψεις του κοινού και να τροφοδοτεί ευρύτερο δημόσιο διάλογο.
Ακόμη και ο εκτελεστικός παραγωγός της σειράς, Πάτρικ Σπενς, εξεπλάγη από την υποδοχή της. Πριν από την έναρξη της προβολής της είχε πει στα μέλη της ομάδας του ότι δεν θα έπρεπε να απογοητευτούν αν η τηλεθέαση είναι χαμηλή, δεδομένου του έντονου ανταγωνισμού. Αλλά την ημέρα μετά την προβολή του πρώτου επεισοδίου ενημερώθηκε από μια συνάδελφό του ότι το είχαν παρακολουθήσει περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι. «Νόμιζα πως παράκουσα» είπε ο Πάτρικ Σπενς.
Σύμφωνα με το ITV, εννέα εκατομμύρια τηλεθεατές παρακολουθούν πλέον τη σειρά. Ο ίδιος θεωρεί ότι το «Mr. Bates vs. the Post Office» κατέστη ακουσίως «εθνικό σίριαλ», καθώς διατυπώνει «μια μεγαλύτερη αλήθεια: ότι δεν αισθανόμαστε ότι ακουγόμαστε και δεν εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι μας προσέχουν». Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που τα βρετανικά Ταχυδρομεία είναι «ένας θεσμός υφασμένος στον ιστό της βρετανικής ζωής» σημειώνει ο Στίβεν Κασλ.
Μια επίσημη έρευνα για το σκάνδαλο άρχισε να διεξάγεται το 2020, ενώ έως σήμερα στα θύματα έχουν διανεμηθεί περισσότερα από 148 εκατ. στερλίνες (περί τα 172 εκατ. ευρώ) μέσω διαφόρων προγραμμάτων αποζημίωσης. Το 2019, 555 διευθυντές υποκαταστημάτων κινήθηκαν νομικά κατά των ταχυδρομείων, καταφεύγοντας, επιτυχώς, στο Ανώτατο Δικαστήριο. Ωστόσο, από τις 700 ποινικές καταδίκες μόνο 93 έχουν ανατραπεί έως σήμερα, μια αργοπορία που έχει προκαλέσει την οργή των ακτιβιστών.
Από τότε που άρχισε να προβάλλεται η σειρά εμφανίστηκαν περισσότερα θύματα, όμως δεκάδες άλλοι άνθρωποι πέθαναν πριν προλάβουν να αποζημιωθούν. Οταν το σύστημα Horizon άρχισε να δείχνει ότι τα ταμεία πολλών υποκαταστημάτων παρουσίαζαν έλλειμμα, οι διευθυντές τους υποχρεώθηκαν να τα καλύψουν. Κάποιοι πλήρωσαν από τις τσέπες τους για να αποφύγουν τη δίωξη, παρότι ήταν σίγουροι ότι δεν είχαν παρανομήσει. Αλλοι αναγκάστηκαν να δηλώσουν ένοχοι –παρότι αθώοι–, αποδεχόμενοι λιγότερο βαριές κατηγορίες, ούτως ώστε να αποφύγουν τη φυλακή.
Eνα από τα θύματα, ο Λι Κάσλτον, του οποίου η δοκιμασία παρουσιάζεται στη σειρά, είπε στο BBC ότι ο λογαριασμός του στην Horizon άρχισε ξαφνικά να παρουσιάζει άλλοτε κέρδος και άλλοτε ζημία. Σημείωσε επίσης ότι περισσότερες από 90 κλήσεις σε μια γραμμή βοήθειας αποδείχθηκαν άχρηστες. Τα βρετανικά ταχυδρομεία ήταν «απολύτως αποφασισμένα» να μην τον βοηθήσουν, προσέθεσε. Καθώς τα νέα για το υποτιθέμενο οικονομικό έγκλημά του άρχισαν να κυκλοφορούν στην κοινότητά του, ο Λι Κάσλτον και η οικογένειά του κατέληξαν να κατηγορούνται στον δρόμο για κλοπή, ενώ η κόρη του δεχόταν bullying στο σχολείο και ανέπτυξε διατροφική διαταραχή.
Παρόμοιες ιστορίες συνθέτουν τον πυρήνα του «Mr. Bates vs. the Post Office», που είναι αποτέλεσμα τριετούς εργασίας, ενώ η αλήθεια όσον αφορά όλα όσα συνέβησαν είναι «απίστευτη» σύμφωνα με τη σεναριογράφο της σειράς. «Εάν τα έγραφα αυτά τα πράγματα από τη φαντασία μου κανένας δεν θα με πίστευε, ο κόσμος θα έκλεινε την τηλεόραση» είπε η Γκουίνεθ Χιουζ.
Οσον αφορά τον πρωταγωνιστή της σειράς (και της υπόθεσης), τον κ. Μπέιτς, παρουσιάζεται ως ένας προσηνής και ακάματος χαρακτήρας ο οποίος –όπως και άλλα θύματα– είχε ενημερωθεί ψευδώς από τα Βρετανικά Ταχυδρομεία ότι ήταν το μόνο άτομο που ανέφερε προβλήματα με το Horizon. Ωστόσο, δεν έμεινε με τα χέρια σταυρωμένα. Βρήκε άλλους ομοιοπαθείς, σχημάτισε μια ομάδα θυμάτων και συνέχισε να μάχεται, παρά τους πενιχρούς πόρους, αντιμετωπίζοντας μια σειρά από αποτυχίες, για να πετύχει τελικά μια εξαιρετική νίκη στα δικαστήρια.
«Σε όλους αρέσει ένα αουτσάιντερ, και εμείς είχαμε ένα και με το παραπάνω» εξήγησε η σεναριογράφος, προσθέτοντας ότι ο κ. Μπέιτς μπορεί να μοιάζει με πράο γενειοφόρο λάτρη της αζύμωτης μπίρας, αλλά είναι επίσης «ένα τεριέ. Είναι σοφός, είναι έξυπνος και πολύ καλός στον μελλοντικό σχεδιασμό».
Στη σειρά εμφανίζεται και ο Ναντίμ Ζαχάουι, βουλευτής και πρώην υπουργός των Συντηρητικών, υποδυόμενος τον εαυτό του, καθώς ανακρίνει την Πόλα Βένελς, την πρώην διευθύντρια των Βρετανικών Ταχυδρομείων, κατά την κατάθεσή της σε επιτροπή του βρετανικού Κοινοβουλίου.
Στα μάτια των θεατών παρουσιάζεται ως η άτεγκτη εκπρόσωπος των Βρετανικών Ταχυδρομείων που είναι αποφασισμένη να προασπιστεί τη φήμη τους παρά να συνδράμει τα θύματά τους, κάτι που προκαλεί αλγεινή εντύπωση επειδή, επιπροσθέτως, η Πόλα Βένελς είναι χειροτονημένη αγγλικανή ιερέας – αν και από το 2021 έχει πάψει να διαδραματίζει οποιονδήποτε σημαντικό ρόλο στην Εκκλησία.
Πλέον, ισχυρές πιέσεις δέχεται και η Fujitsu, η ιαπωνική εταιρεία που ανέπτυξε το σύστημα Horizon, με τους βρετανούς πολιτικούς να ευελπιστούν να φορτώσουν μέρος του κόστους αποζημίωσης των θυμάτων σε αυτήν. Να σημειωθεί πως η Fujitsu «τρέχει» ακόμη συμβόλαια δισεκατομμυρίων στερλινών με τη βρετανική κυβέρνηση.