«Οι άνθρωποι ανησυχούν για τις ψεύτικες ειδήσεις, εγώ ανησυχώ για την ψεύτικη Ιστορία», επισημαίνει σε κείμενό της στο The Spectator η Ζόι Στρίμπελ, μία δημοσιογράφος, ιστορικός και ακαδημαϊκός από τη Βρετανία, βάλλοντας καταρχάς κατά του «Bridgerton», του χειμερινού blockbuster του Netflix, που βασίζεται στα πολυδιαβασμένα ρομάντζα της αμερικανίδας συγγραφέως Τζούλια Κουίν.
Το «Bridgerton» φέρει την υπογραφή της περίφημης Σόντα Ράιμς ενώ η υπόθεση εκτυλίσσεται στην Αγγλία της Αντιβασιλείας (1811-1820) με σημείο αναφοράς την ιεροτελεστία του ζευγαρώματος των νεαρών και έτοιμων για παντρειά ντεμπιτάντ της υψηλής κοινωνίας με τους πολυπόθητους εργένηδες της εποχής. Από τα Χριστούγεννα έως σήμερα τη σειρά έχουν παρακολουθήσει δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο.
Ωστόσο, σύμφωνα με την Στρίμπελ «το πρώτο που αντιλαμβάνεσαι για το “Bridgerton” είναι το πόσο κακό είναι, ένα ακριβό συνονθύλευμα από κλισέ που αποπνέει την αμερικανική άποψη για το αριστοκρατικό παρελθόν της Βρετανίας».
Μάλιστα η βρετανίδα ακαδημαϊκός που ειδικεύεται στις ανθρώπινες σχέσεις και σε ζητήματα φύλου υποστηρίζει πως το «Bridgerton» αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα, «το πιο τολμηρό έως σήμερα σε ένα ολοένα διευρυνόμενο πάνθεο σειρών εποχής» οι οποίες πλασάρουν «μία εκδοχή του παρελθόντος που καθορίζεται κατά προσέγγιση με βάση τρέχουσες ανησυχίες».
Η Στρίμπελ αναγνωρίζει, φυσικά, πως «οι δημοφιλείς αναπαραστάσεις της Ιστορίας πάντοτε τείνουν να ταιριάζουν με τις σύγχρονες προτιμήσεις και, έως έναν βαθμό, ιδεολογίες. Αλλά υπάρχουν τρόποι ούτως ώστε αυτό να γίνεται με οίστρο και επιδεξιότητα», υποστηρίζει. Και σχολιάζει το σίριαλ «Gentleman Jack», μια συμπαραγωγή του BBC και της HBO που βασίζεται στο εκτενέστατο ημερολόγιο, με περισσότερες από 7.000 σελίδες, της Αν Λίστερ, μίας εύπορης ιδιοκτήτριας τεράστιων εκτάσεων γης στην Αγγλία του 19ου αιώνα, της πρώτης συνειδητοποιημένης λεσβίας της σύγχρονης εποχής, σύμφωνα με πολλούς μελετητές.
Αρνητική, όμως, είναι η άποψη της και για το «Downton Abbey», μία από τις πιο επιτυχημένες βρετανικές σειρές εποχής, η οποία, ωστόσο, «διαστρέβλωσε την πραγματικότητα των τάξεων για να παρουσιάσει έναν κόμη της εδουαρδιανής εποχής να αγωνιά για τα συναισθήματα και την παρηγοριά των υπηρετών του».
Πώς, όμως, κατέληξαν οι σειρές εποχής να παρουσιάζουν το παρελθόν μέσα από το πρίσμα του παρόντος; «Ολα άρχισαν με τον φεμινισμό», υποστηρίζει η βρετανίδα ειδικός, αναφέροντας πως παντού πλέον επιφανείς γυναίκες εμφανίζονται «ριψοκίνδυνες και σέξι να απαιτούν δικαιοσύνη».
Στο «Dickinson» της AppleTV+, για παράδειγμα, μία σειρά του 2019 για τη ζωή της Εμιλι Ντίκινσον, της κορυφαίας ποιήτριας της Νέας Αγγλίας, «τα ιστορικά δεδομένα αντικαταστάθηκαν από ένα μήνυμα “ενδυνάμωσης”», υπέρ των γυναικών. Στο «The Great», μια περσινή σειρά του Hulu (της Disney) για την Μεγάλη Αικατερίνη, δεν υπάρχει σχεδόν κανένα ενδιαφέρον για την πραγματικότητα ενώ σε μία άλλη σειρά, της HBO, με επίσης πρωταγωνίστρια την αυτοκράτειρα της Ρωσίας, το τηλεοπτικό κοινό παρακολουθεί την 74χρονη Χέλεν Μίρεν να υποδύεται «μία τριαντάρα διαρκώς οργισμένη εξαιτίας του σεξισμού της καθημερινότητας». Στο «Jamestown», μία σειρά του Sky για τους πρώτους άγγλους εποίκους στην Αμερική, «μαχητικές νέες γυναίκες εναντιώνονται στο ότι εξαναγκάζονται να συνευρίσκονται σεξουαλικά με τους συζύγους τους».
Το «Bridgerton», όμως, «ωθεί παραπέρα τον ιστορικό αναθεωρητισμό», εστιάζοντας σε φυλετικά ζητήματα, τα οποία στο σύνολό τους αποτελούν ένα από τα πιο επίμαχα θέματα της εποχής μας. Η Στρίμπελ αναγνωρίζει πως το πολυφυλετικό και «φαινομενικά απρόσβλητο από φυλετικές διακρίσεις» καστ «είναι ανανεωτικό και διασκεδαστικό».
Θεωρεί, όμως, πως «ένα αναθεωρητικό όνειρο υποβαστάζει τη σειρά στην οποία οι έγχρωμοι άνθρωποι έχουν ανέλθει στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα γιατί ο βασιλιάς Γεώργιος Γ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου ερωτεύτηκε “μία από εμάς”», όπως δηλώνει η φανταστική «Λαίδη Ντάνμπερι» την οποία υποδύεται η μαύρη βρετανίδα ηθοποιός Ατζοα Αντο.
Αυτή η «μία από εμάς» που όντως ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε ο βασιλιάς Γεώργιος Γ΄ είναι η Καρλότα του Μεκλεμβούργου – Στρέλιτς και στον φανταστικό κόσμο του «Bridgerton» είναι μαύρη. H Στρίμπελ μας πληροφορεί πως η εν λόγω εκδοχή, την οποία αρκετοί εκλαμβάνουν ως πραγματική, βασίζεται στους ισχυρισμούς ενός άσημου ιστορικού που υποστήριζε ότι η Καρλότα καταγόταν από μία μαυριτανή παλλακίδα που υπήρξε ερωμένη του Αλφόνσου Γ΄ της Πορτογαλίας. Ομως ακόμα και στην περίπτωση που όντως στις φλέβες της βασίλισσας έρεε αίμα μαυριτανικό, «αυτό δεν σημαίνει ότι η βασίλισσα ήταν μαύρη».
Το ότι το παρελθόν αναπλάθεται ολοένα περισσότερο ούτως ώστε να συνάδει με την «τρέχουσα μανία για τη διαφορετικότητα» αποτελεί γεγονός. Ολοι όσοι, για παράδειγμα, επιθυμούν να αποκαλύψουν το ρατσιστικό και αποικιοκρατικό παρελθόν της Βρετανίας, το πρώτο που επιδιώκουν να κάνουν είναι να αναθεωρήσουν την Ιστορία, είτε αποκαθηλώνοντας αγάλματα είτε απαιτώντας την «αποαποικιοποίηση» των προγραμμάτων σπουδών. Συγχρόνως μουσεία σε όλον τον κόσμο δέχονται πιέσεις για να εξασφαλίσουν ότι οι συλλογές τους «ταιριάζουν με το σύγχρονο αφήγημα».
Γιατί, οπότε, η βρετανίδα δημοσιογράφος και ιστορικός εστιάζει την προσοχή της στις σειρές εποχής, κατηγορώντας τες ότι ξαναγράφουν τρόπον τινά την Ιστορία με τρόπο ώστε να εξυπηρετεί το παρόν; Γιατί «η Ιστορία μαθαίνεται ασυνείδητα», απαντά η ίδια. «Με τον καιρό υποθέσεις για το πώς ήταν τα πράγματα καταλήγουν να διαμορφώνουν τη μαζική αντίληψη για το πώς είναι τα πράγματα. Η μυθοπλασία καθίσταται γεγονός», εξηγεί, προειδοποιώντας πως με τους εκατοντάδες εκατομμύρια συνδρομητές του, καταλήγει να αποφασίζει το Netflix τι αποτελεί Ιστορία και τι όχι.
Και το ότι οι ιστορικές γνώσεις των σύγχρονων ανθρώπων είναι σε γενικές γραμμές περιορισμένες, σίγουρα καθιστά πιο κρίσιμη την κατάσταση. Πριν από μία διετία ένας στους δέκα millennials της Βρετανίας νόμιζε πως πρωθυπουργός της πατρίδας του κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ ενώ οι μισοί σχεδόν πίστευαν πως ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Η Στρίμπελ από την πλευρά της πιστεύει πως η «σειρά διαμάντι» του Netflix όσον αφορά την παραποίηση του παρελθόντος με βάση τις επιταγές του παρόντος, είναι το «The Crown», η διάσημη, πλέον, σειρά για τη βασιλεία της Ελισάβετ Β΄. «Είναι θεαματικά πειστική. Καταβλήθηκαν εντυπωσιακές προσπάθειες για την αναπαράσταση του παρελθόντος που προσδίδουν στη σειρά ιστορική χροιά. Αλλά απομακρύνεται από το παρελθόν, όποτε βολεύει τους δημιουργούς», υπενθυμίζει, διερωτώμενη πόσοι από όλους όσοι είδαν τη σειρά γνωρίζουν ότι η Μάργκαρετ Θάτσερ δεν άρχισε τον Πόλεμο των Φόκλαντς κυρίως έπειδή ήταν συναισθηματικά φορτισμένη που επί έξι ημέρες αγνοούνταν η τύχη του γιου της Μαρκ ο οποίος είχε χαθεί κάπου στη Σαχάρα κατά τη διάρκεια του ράλι «Paris- Dakar».
Οταν ο βρετανός υπουργός Πολιτισμού Ολιβερ Ντάουντεν ζήτησε από τo Netflix να ενημερώνει στην αρχή κάθε επεισοδίου τους τηλεθεατές ότι η σειρά βασίζεται μόνον εν μέρει σε πραγματικά γεγονότα, ο κολοσσός του streaming αρνήθηκε. Στην αρχή, ωστόσο, κάποιων επεισοδίων, το Netflix ενημερώνει τους τηλεθεατές ότι εμπεριέχονται σκηνές που ενδεχομένως να «ενοχλήσουν» ορισμένους από τους θεατές καθώς αφορούν τις διατροφικές διαταραχές που αντιμετώπισε η πριγκίπισσα Νταïάνα. «Αλλά και η άνοδος της ψευδούς ιστορίας στις οθόνες μας πρέπει επίσης να μας ανησυχεί» προειδοποιεί η Στρίμπελ, υπογραμμίζοντας πως «δεν θέλει πολύ» για να αρχίσουν οι ιστορικές γνώσεις να απομακρύνονται ολοένα περισσότερο από την ιστορική αλήθεια.