Ολα όσα εκτυλίσσονται στη Γάζα από την 7η Οκτωβρίου και έπειτα αποτελούν την αρχή ενός νέου κεφαλαίου στη Μέση Ανατολή. Οι απώλειες είναι ήδη τεράστιες και οι συνέπειες συγκλονιστικές, ενώ ο πόλεμος που μαίνεται πιθανώς θα διαμορφώσει τις πολιτικές εξελίξεις ανά την υφήλιο για τα επόμενα χρόνια. Το πιο απτό, όμως, από τα όσα τραγικά συμβαίνουν στη Γάζα είναι ότι μια πόλη όπου πριν από μόλις έξι εβδομάδες ζούσαν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο άνθρωποι, σήμερα είναι ένας ερειπιώνας.
Στις αρχές της εβδομάδας, στις 14 Νοεμβρίου συγκεκριμένα, ο ισραηλινός στρατός προσκάλεσε τον Economist να μετάσχει σε μια αποστολή ανεφοδιασμού στον κατάμεστο, έως πολύ πρόσφατα, προσφυγικό καταυλισμό αλ Σάτι της Βόρειας Γάζας. Πριν το ξέσπασμα του πολέμου εκεί ζούσαν 90.0000 άνθρωποι, ωστόσο την Τρίτη δεν υπήρχε κανείς.
Πολλές από τις πολυκατοικίες του πυκνοκτισμένου καταυλισμού είτε είναι πλέον ερείπια είτε έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές. Οι δρόμοι είναι κατεστραμμένοι από το βάρος των ισραηλινών τεθωρακισμένων, το δίκτυο ύδρευσης, όπως και το αποχετευτικό, έχουν επίσης καταστραφεί, ενώ δεν υπάρχει ούτε ηλεκτρικό. «Η κατάσταση είναι παρόμοια σε μεγάλο μέρος της Πόλης της Γάζας και σε απομακρυσμένες πόλεις» συνοψίζει ο Economist.
«Μετά από έξι εβδομάδες πολέμου και τρεις εβδομάδες χερσαίων μαχών, το Ισραήλ ελέγχει πλέον αποτελεσματικά την περιοχή βόρεια της Γουάντι Γάζα, μιας κοίτης μήκους 45 χλμ. που διχοτομεί τη Λωρίδα. Η καταστροφή προαναγγέλλει το τέλος μιας φάσης του πολέμου του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς», προσθέτει.
Επειτα από εβδομάδες σφυροκοπήματος και μια χερσαία επίθεση που εξελίσσεται ακόμη, από τις 27 Οκτωβρίου, έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 11.000 Παλαιστίνιοι. Οσον αφορά τον κύριο στόχο των Ισραηλινών, έχουν ήδη καταφέρει να εκτοπίσουν τη Χαμάς από την εξουσία, τουλάχιστον στο βόρειο τμήμα του θύλακα, με το βρετανικό έντυπο να αναφέρει σχετικά ότι η ισλαμιστική οργάνωση που ήλεγχε τη Γάζα από το 2007 έχει διασκορπιστεί και παραπαίει.
Ωστόσο, ο πόλεμος συνεχίζεται και αυτό εγείρει δύο κρίσιμα ερωτήματα: το πρώτο και το πιο πιεστικό αφορά τη δυνατότητα μετριασμού μιας ανθρωπιστικής καταστροφής στη νότια Γάζα. Οι περισσότεροι από τους 2,2 εκατ. κατοίκους του παλαιστινιακού θύλακα έχουν εκτοπιστεί στη νότια επικράτεια της Λωρίδας.
Η ολική πολιορκία της Γάζας από τους Ισραηλινούς και η πενιχρή ροή βοήθειας στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο είχαν ως αποτέλεσμα να ξεμείνουν, σε απελπιστικό βαθμό, οι πολίτες της Γάζας από τρόφιμα και νερό, ενώ εξαιτίας της έλλειψης καυσίμων έχουν πάψει να λειτουργούν τα νοσοκομεία και οι υπηρεσίες αρωγής. Και έρχεται ο χειμώνας, με χαμηλές θερμοκρασίες και βροχές, οι οποίες αναπόφευκτα θα επιδεινώσουν περαιτέρω την ήδη τραγική κατάσταση.
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στο τι έπεται στο πεδίο. «Δεν είναι μόνο οι άμαχοι που κατέφυγαν στη νότια Γάζα. Ορισμένοι από τους μαχητές της Χαμάς αναμφίβολα έκαναν το ίδιο. Το Ισραήλ δεν έχει εντοπίσει ακόμη τον ηγέτη της οργάνωσης στη Γάζα, τον Γιαχία Σινουάρ, ή τον στρατηγό του, Μοχάμεντ Ντέιφ, οι οποίοι πιστεύεται ότι κρύβονται στον λαβύρινθο των σηράγγων κάτω από τον θύλακα» εξηγεί ο Economist.
Οι ισραηλινές δυνάμεις θα περάσουν τις επόμενες εβδομάδες ανατινάζοντας τις εισόδους αυτού του λαβυρίνθου και αναζητώντας όπλα και μαχητές στον Βορρά. Ομως κάποια στιγμή το Ισραήλ θα αναγκαστεί να στρέψει την προσοχή του στον Νότο, ενώ το τι θα καταφέρει να κάνει εκεί θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας και από τις διπλωματικές πιέσεις.
Τις τελευταίες ημέρες η προσοχή έχει επικεντρωθεί στο νοσοκομείο Αλ Σίφα, το μεγαλύτερο στη Γάζα, και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις. Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι η Χαμάς κρύβει ένα υπόγειο αρχηγείο κάτω από το Αλ Σίφα. Πιστεύει επίσης ότι ορισμένοι από τους 239 ομήρους της κρατούνταν εκεί, τουλάχιστον προσωρινά.
Στις 15 Νοεμβρίου, αφού το περικύκλωσαν για έξι ημέρες, τα ισραηλινά στρατεύματα μπήκαν στο συγκρότημα του νοσοκομείου. Ωστόσο, οι ισραηλινές δυνάμεις δεν βρήκαν ούτε την ηγεσία της Χαμάς ούτε κάποιον από τους ομήρους. Οι περισσότεροι από τους περίπου 60.000 Παλαιστίνιους που είχαν καταφύγει στο νοσοκομείο ήταν επίσης άφαντοι.
Οι περισσότεροι από τους πολίτες της βόρειας Γάζας, όπου έως τις αρχές του προηγούμενου μήνα ζούσε το 50% του συνολικού πληθυσμού της Λωρίδας, κατέφυγαν στον Νότο. Πόσοι άνθρωποι παραμένουν γύρω από νοσοκομεία και κέντρα αρωγής δεν είναι γνωστό, αλλά ισραηλινές και ξένες πηγές συμφωνούν ότι ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες.
Ωστόσο, ο πληθυσμός της νότιας Γάζας έχει διπλασιαστεί τον τελευταίο μήνα, με τον Economist να επισημαίνει ότι η εν λόγω αύξηση θα επιβάρυνε τις βασικές υπηρεσίες ακόμη και χωρίς τον σχεδόν ολοκληρωτικό αποκλεισμό του θύλακα. Εκτιμάται ότι 1,5 εκατ. άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, κυρίως από τον Βορρά, αλλά και από τον Νότο.
Από την 21η Οκτωβρίου, όταν το Ισραήλ συμφώνησε να επιτρέψει τις παραδόσεις ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω Αιγύπτου, περίπου 1.200 φορτηγά έχουν μεταφέρει τρόφιμα, φάρμακα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης από το πέρασμα της Ράφα (πριν τον πόλεμο εισέρχονταν καθημερινώς περί τα 500). Πολλοί άνθρωποι στον Νότο υποσιτίζονται και αγωνίζονται να βρουν καθαρό νερό, ενώ ορισμένοι ήδη καίνε έπιπλα για να μαγειρέψουν.
Η έλλειψη καυσίμων επέφερε την παράλυση βασικών υπηρεσιών. Σχεδόν τα δύο τρίτα των εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης έχουν σταματήσει να λειτουργούν, όπως και οι σταθμοί άντλησης λυμάτων. Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης προειδοποιεί ότι υδατογενείς ασθένειες, όπως χολέρα και τύφος, θα αρχίσουν, αναπόφευκτα, να εξαπλώνονται. Την Τρίτη, ο ΟΗΕ είπε ότι οι παραδόσεις βοήθειας θα σταματήσουν σύντομα, καθώς δεν υπάρχουν καύσιμα ούτε για τη λειτουργία των ανυψωτικών μηχανημάτων.
Την κατάσταση επιδεινώνουν οι ισχυρές χειμωνιάτικες, πλέον, βροχοπτώσεις. Κατά τη διάρκεια νεροποντής την Τρίτη κατέρρευσαν οι σκηνές ορισμένων εκτοπισμένων, ενώ άλλοι κοιμούνται στη λάσπη. Ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος είναι συνήθως κρύοι και υγροί στη Γάζα, με τη θερμοκρασία τη νύχτα να πέφτει στους 8 βαθμούς Κελσίου.
Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, περίπου τα δύο τρίτα των φορτηγών που εισέρχονταν στη Γάζα περνούσαν από το Κερέμ Σαλόμ, ένα πέρασμα στο Ισραήλ, το οποίο είναι κλειστό από τις 7 Οκτωβρίου. Στο Ισραήλ ελάχιστοι μιλούν για την ανάγκη αρωγής των κατοίκων της Γάζας μετά τις θηριωδίες της Χαμάς, και τα ακροδεξιά κόμματα που μετέχουν στην κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου αντιτίθενται σθεναρά σε αυτή.
Αυτό σημαίνει ότι οι προμήθειες ακολουθούν μια κυκλική διαδρομή μέσω της Αιγύπτου. Φθάνουν στην επαρχία του Βόρειου Σινά, στη συνέχεια μεταφέρονται με φορτηγά σε ένα ισραηλινό συνοριακό πέρασμα για να ελεγχθούν για όπλα, και μετά επιστρέφουν στη Ράφα. Η παράκαμψη αυξάνει τη διαδρομή κατά 100 χλμ. και το πέρασμα της Ράφα είναι ανοιχτό μόνο για λίγες ώρες κάθε μέρα.
«Για να επιβιώσουν οι πολίτες της Γάζας, πρέπει να ανοίξει ξανά το Κερέμ Σαλόμ» επισήμανε η Τάνια Χάρι, επικεφαλής μιας ισραηλινής ΜΚΟ που ασκεί πιέσεις για ευκολότερη πρόσβαση στη Γάζα. Ωστόσο, «το αν θα το κάνει αυτό είναι ένα ερώτημα για το Ισραήλ, καθώς αποφασίζει πώς θα προχωρήσει στον πόλεμό του» γράφει ο Economist.
Συνοδευόμενοι από τανκς, σκύλους ανίχνευσης και ομάδες κατεδάφισης, οι ισραηλινοί στρατιώτες πέρασαν πάνω από δύο εβδομάδες πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, ψάχνοντας για όπλα και φρεάτια που οδηγούν στις σήραγγες της Χαμάς. Οπλα και εκρηκτικά που εντοπίστηκαν σε κατοικίες δείχνουν ότι οι μαχητές της οργάνωσης έφυγαν βιαστικά, ενώ δεν είναι σαφές το πού κατέφυγαν.
Κάποιοι ίσως προσπαθούν να επιβιώσουν σε ό,τι έχει απομείνει από τα τούνελ, άλλοι μπορεί να κατευθύνθηκαν νότια ή να υποχώρησαν στο κέντρο της πόλης. «Ασχολούμαστε με περίπου 90-100 κτίρια την ημέρα» ανέφερε ο υπολοχαγός Οζ, διοικητής ενός εκ των δεκάδων ταγμάτων που βρίσκονται μέσα και γύρω από την Πόλη της Γάζας.
Οσον αφορά τη συνέχεια, «οι ισραηλινοί στρατηγοί γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσουν να δράσουν στη νότια Γάζα με την ίδια αγριότητα όπως στον Βορρά. Αντίθετα, σχεδιάζουν μια “πιο ευέλικτη” επίθεση. Οποιαδήποτε επιχείρηση, όμως, πιθανότατα θα παρεμποδίσει τις προσπάθειες ανακούφισης των αμάχων και θα προκαλέσει διεθνή κατακραυγή, η οποία ήδη εντείνεται» γράφει ο Economist.
Σε μια σύνοδο κορυφής στη Σαουδική Αραβία τις προηγούμενες εβδομάδες, αραβικές και μουσουλμανικές χώρες ζήτησαν τον τερματισμό των εχθροπραξιών, ενώ το ίδιο αίτημα επαναλαμβάνουν και ορισμένοι ηγέτες της Δύσης.
Σε συνέντευξή του στο BBC, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε κατάπαυση του πυρός. Ο Τζο Μπάιντεν, όμως, εξακολουθεί να απορρίπτει τις συζητήσεις για μόνιμη εκεχειρία και, καλώς ή κακώς, η δική του γνώμη είναι αυτή που μετράει περισσότερο. Συγχρόνως, όμως, δέχεται ισχυρή πίεση από την προοδευτική πτέρυγα του Δημοκρατικού Κόμματος να επιδιώξει μια κατάπαυση του πυρός.
«Ενας λιγότερο βάναυσος πόλεμος θα μπορούσε να μειώσει αυτή την πίεση» αναφέρει ο Economist, σημειώνοντας πως η μείωση του αριθμού των θυμάτων σε σύγκριση με τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου θα μπορούσε να προσφέρει χρόνο στο Ισραήλ να συνεχίσει τη χερσαία εκστρατεία του, αλλά και στη διεθνή κοινότητα να εντείνει τις προσπάθειές της για την αρωγή των Παλαιστινίων.
Το Ισραήλ πρέπει επίσης να σκεφτεί ποια θα είναι η επόμενη ημέρα στη Γάζα, αλλά ο Μπενιαμίν Νετανιάχου μέχρι στιγμής αρνείται να το κάνει. Προς το παρόν η Χαμάς έχει απολέσει την ικανότητά της να κυβερνά, ενώ ενδέχεται επίσης να έχασε την υποστήριξη των ανθρώπων που κάποτε κυβερνούσε. «[Οι κάτοικοι της Γάζας] κατηγορούν τη Χαμάς για την πρόκληση αυτής της τραγωδίας» ανέφερε αξιωματικός των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών που συνοδεύει τα στρατεύματα μέσα στη Λωρίδα. «Αυτό θα περίμενε κανείς να το πουν οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις, αλλά είναι αλήθεια» σχολιάζει ο Economist.
Ακόμη και πριν από τον πόλεμο ήταν δύσκολο να μετρηθεί η κοινή γνώμη στη Γάζα: η Χαμάς κυβέρνησε ως αυταρχικό μονοκομματικό κράτος, ενώ εκλογές τελευταία φορά διεξήχθησαν το 2006. Ανέκδοτα στοιχεία, ωστόσο, δείχνουν ότι πολλοί στη Γάζα είναι εξαγριωμένοι με τους υποτιθέμενους ηγεμόνες τους. Σε τηλεφωνικές επικοινωνίες με τη νότια Γάζα τις προηγούμενες ημέρες, Παλαιστίνιοι περιέγραψαν σκηνές οργής με στόχο τη Χαμάς, με αστυνομικούς να δέχονται κατάρες και να ξυλοκοπούνται καθώς προσπαθούσαν να προσπεράσουν τις ουρές για φαγητό και νερό.
Σε καμία, όμως, περίπτωση «αυτό δεν σημαίνει ότι οι απελπισμένοι κάτοικοι της Γάζας αντιμετωπίζουν θερμά το Ισραήλ. Η Χαμάς γεννήθηκε στη Γάζα. Οι ηγέτες της με τη μεγαλύτερη επιρροή, ο Σινουάρ και ο Ντέιφ, μεγάλωσαν στον προσφυγικό καταυλισμό κοντά στη Χαν Γιουνίς, την πόλη που τώρα φιλοξενεί ορδές εκτοπισμένων από τη Γάζα. Το Ισραήλ μπορεί να κατάφερε στην οργάνωση ένα μοιραίο πλήγμα. Αλλά μια μακρά περίοδος εκτοπισμού [των πολιτών της Γάζας] υπό άθλιες συνθήκες καθιστά βέβαιο ότι κάτι άλλο θα αναδυθεί στη θέση της» προειδοποιεί ο Economist.