Με μάσκα ή χωρίς; Είναι ίσως, το πιο trendy ερώτημα της μετά-πανδημικής εποχής, κατά την οποία αντί για μία κυρίαρχη απειλή, κυκλοφορούν όλοι οι ιοί ταυτόχρονα, αντιμετωπίζοντας την υγείας μας ως πεδίο ανταγωνισμού. Οι απόψεις όμως, στην πράξη διίστανται: η μία «σχολή» σκέψης αντιμετωπίζει τη μάσκα ως ένα αποτελεσματικό μέτρο προστασίας, ενώ η άλλη ως την αιτία που οι κοινωνίες ανά τον κόσμο βιώνουν μία σημαντική έξαρση σε νοσηρότητες από ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Η επικρατούσα θεωρία που επικαλούνται όσοι «δαιμονοποιούν» σήμερα τις μάσκες είναι πως στέρησαν –ιδίως στα μικρά παιδιά που «χτίζουν» το ανοσοποιητικό τους–, την ευκαιρία να κολλήσουν εποχικούς ιούς τα περασμένα τρία χρόνια. Συνεπακόλουθα, ο μοναδικός ένοχος για το ανοσολογικό κενό είναι (τι άλλο;) η υποχρεωτική χρήση μάσκας.
Στην πραγματικότητα όμως, το ζητούμενο είναι πιο σύνθετο. Οπως σημειώνουν οι επιστήμονες, εν μέσω πανδημίας η χρήση μάσκας ήταν απαραίτητη όπως και η ομπρέλα ή το αδιάβροχο όταν βρέχει. Την εποχή που ο SARS-CoV-2 «σφυροκοπούσε» όλοι (δηλαδή, μικροί και μεγάλοι) είχαμε ένα ανέτοιμο ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιμετωπίσει τον «άγνωστο» και, τη δεδομένη εποχή, ιδιαίτερα ισχυρό εχθρό. Υπό το πρίσμα αυτό, η χρήση μάσκας ήταν επιστημονικά τεκμηριωμένη και ενδεδειγμένη.
Παρότι όμως, το χαμηλού κόστους και ακίνδυνο αυτό μέτρο συνέβαλε σημαντικά για να μην ξεσπάσει μία άσβεστη φωτιά κρουσμάτων, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν, σήμερα έχει… τρυπώσει στη δημόσια συζήτηση η αμφιβολία. Μήπως η έντονη κυκλοφορία των υπόλοιπων ιογενών λοιμώξεων, που εφέτος δοκιμάζει εκ νέου τις αντοχές των παιδιάτρων και των συστημάτων υγείας, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν δεν «ασφαλίζαμε» τα προηγούμενα έτη τα στόματα και τις μύτες μας;
Ο αντιπρόεδρος του ΕΟΔΥ και καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Δημήτρης Παρασκευής, απαντά κατηγορηματικά «όχι». Η εξήγηση του:
«Η κυκλοφορία των υπόλοιπων ιών στην περίοδο της πανδημίας ήταν σχεδόν μηδενική, λόγω της πολύ υψηλότερης μολυσματικότητας του SARs-CoV-2 σε σχέση με τους άλλους ιούς».
Συνεπώς, ακόμη κι αν τα παιδιά (αλλά και οι μεγάλοι) κυκλοφορούσαν ελεύθερα στην κοινότητα, οι πιθανότητας να διασταυρωθούν με άλλον ιό πλην του πανδημικού, ώστε να κινητοποιηθεί και να εκπαιδευτεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα θα ήταν μάλλον περιορισμένες.
Επιπλέον, οι μάσκες αποτέλεσαν ένα σημαντικό «εργαλείο» για να επιστρέψουμε σταδιακά στην κανονικότητα, αντί να μείνουμε εγκλωβισμένοι σε μία αποστειρωμένη καραντίνα. Όπως όμως οι άνθρωποι διψούσαν για μια ζωή χωρίς περιορισμούς έτσι και οι ιοί επιδίωξαν να επανέλθουν στους φυσιολογικούς τους ρυθμούς. Τι σημαίνει αυτό; Καθώς η ανοσία έναντι του κορονοϊού (μέσω του εμβολιασμού ή μέσω της φυσικής νόσησης) αυξήθηκε σημαντικά, οι υπόλοιποι ιοί επιδόθηκαν σε ένα δυναμικό «come back» επιχειρώντας να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος.
Σημειώνεται, δε, πως οι συνθήκες ήταν και παραμένουν ιδανικές καθώς εξαιτίας της περιορισμένης έκθεσης μας τα περασμένη έτη σε άλλους ιούς, έχει προκληθεί αυτό που οι επιστήμονες περιγράφουν ως «ανοσιακό κενό», η εξασθένιση δηλαδή της ανοσίας μας έναντι αυτών των ιών.
Επιστρέφοντας όμως, στο παράδειγμα της ομπρέλας, το…ζητούμενο είναι εάν την «ανοίγουμε» τώρα που «βρέχει» ιούς. Πρόκειται για μία πρόκληση της μετά – πανδημικής εποχής, υπό την έννοια πως δεν χωράνε (εφόσον δεν προκύψει εκ νέου επιτακτική ανάγκη), υποχρεωτικότητες αλλά ούτε και βιασύνες και αφορισμοί. «Ζητούμενο είναι σε αυτήν τη φάση είναι η συνειδητή επιλογή χρήσης της μάσκας, ώστε να διατηρήσουμε με ασφάλεια και χωρίς περιορισμούς την επαγγελματική, εκπαιδευτική και κοινωνική κανονικότητα μας», προσθέτει ο κ. Παρασκευής. Όταν ιδίως, αναφέρεται στους πολίτες που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες υπογραμμίζει ως αυτονόητη την υιοθέτηση συνηθειών που τους προστατεύουν από ενδεχόμενη νόσηση και επιπλοκές.
Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, οι πρόσφατες εξελίξεις μετά την ανάδυση και την εξάπλωση της υποπαραλλαγής «Κράκεν» (ΧΒΒ.1.5) φέρνουν εκ νέου στην επικαιρότητα τις μάσκες. Προσφάτως, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) εξέδωσε νέα έκθεση εκτιμώντας τον κίνδυνο λόγω της επέλασης της XBB.1.5. Στο πλαίσιο αυτό, η διευθύντρια του Κέντρου, Andrea Ammon, εμφανίστηκε καθησυχαστική, επιβεβαιώνοντας ότι προς το παρόν η υποπαραλλαγή είναι «παρούσα» αλλά σε χαμηλά επίπεδα εντός της ΕΕ. Δεν παρέλειψε όμως, να προειδοποιήσει πως μπορεί να επικρατήσει τους επόμενους μήνες:
«Υπό το πρίσμα αυτό, το ECDC συνιστά τη διενέργεια τεστ, την διευρυμένη γονιδιωματική επιτήρηση, την ενίσχυση του εμβολιασμού έναντι της Covid-19 και την ενίσχυση των μέτρων πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψιν ότι οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως απομόνωση, η τηλεργασία, ο επαρκής αερισμός των εσωτερικών χώρων και η κατάλληλη χρήση μάσκας προσώπου» μπορούν να περιορίσουν τη διασπορά του κορονοϊού ή των ιών του αναπνευστικού».
Την ίδια ημέρα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επικαιροποίησε τις συστάσεις για τη χρήση μάσκας και τους κανόνες απομόνωσης στην περίπτωση νόσησης ενώ ιδιαίτερα έμφαση έδωσε και στη χρήση αντιικών.
Αντίστοιχα και ο Ιατρικός Σύλλογος Αττικής (ΙΣΑ) σε νέα ανακοίνωση του κρίνει ως αναγκαίες τρεις παρεμβάσεις με στόχο την πρόληψη και την προστασία εν μέσω έξαρσης. Αναλυτικότερα προτείνει εκστρατεία για την αξιοποίηση των διαθέσιμων εμβολίων (έναντι της Covid-19 αλλά και της γρίπης), την χορήγηση από τους γιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης αντιικών φαρμάκων στην κοινότητα αλλά και τη χρήση μάσκας προστασίας. Μάλιστα, χαρτογραφούν και τις κόκκινες ζώνες, όπου δηλαδή το μέτρο κρίνεται απαραίτητο: α) στους χώρους υπηρεσιών υγείας. β) σε εσωτερικούς χώρους με συνάθροιση πολλών ατόμων και γ) από όλα τα ανοσοκατασταλμένα άτομα σύμφωνα με την οδηγία του προσωπικού τους ιατρού.