Tην «κρίση εμπιστοσύνης στο Ισραήλ και τον Σιωνισμό» διερευνά με άρθρο του στους Financial Times o Μαρκ Μαζάουερ. Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας εξηγεί –μέσα από μια ιστορική αναδρομή– γιατί οι δολοφονικές επιθέσεις της Χαμάς έθεσαν υπό αμφισβήτηση, ύστερα από πάρα πολλά χρόνια, την ιδέα ότι ένα εβραϊκό κράτος θα ήταν το ασφαλέστερο σπίτι για τους Εβραίους.
Ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ αναφέρει ως αφορμή για τον προβληματισμό του την εικόνα του ισραηλινού πρεσβευτή στον ΟΗΕ, Γκιλάντ Ερντάν, να φορά το κίτρινο αστέρι μετά τις σφαγές από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Διαμαρτυρόταν στην ολομέλεια του ΟΗΕ για την παθητικότητα του Συμβουλίου Ασφαλείας απέναντι στη θηριωδία της Χαμάς, επικαλούμενος με αυτό τον συμβολικό τρόπο τη συλλογική μνήμη για τα εγκλήματα του ναζισμού.
«Οπως οι παππούδες μου, όπως οι παππούδες εκατομμυρίων Εβραίων, από σήμερα η ομάδα μου κι εγώ θα φοράμε κίτρινα αστέρια» δήλωσε ο Ερντάν στις 31 Οκτωβρίου στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Σηκώθηκε όρθιος για να βάλει στο πέτο του κοστουμιού του το κίτρινο αστέρι με τις λέξεις «Never again» (ποτέ ξανά) παραπέμποντας στο κίτρινο αστέρι που είχαν επιβάλει στους Εβραίους οι Ναζί. «Θα φοράμε αυτό το αστέρι μέχρι να ξυπνήσετε και να καταδικάσετε τις θηριωδίες της Χαμάς», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον Μαζάουερ, το σοκ μετά την επίθεση της Χαμάς αντανακλούσε εν μέρει την κλίμακα, την ταχύτητα και τον βάναυσο χαρακτήρα των δολοφονιών. Σφράγισε τη βαρύτερη απώλεια αμάχων σε μία μόνο ημέρα που έχει καταγραφεί από την ανεξαρτησία του στο Ισραήλ και μετά. «Ωστόσο, η ένταση της αντίδρασης της χώρας δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τους αριθμούς, ούτε καν από τον άμεσο και παραστατικό αντίκτυπο των εικόνων της σφαγής. Η χειρονομία του Ερντάν μετέδωσε μια πρωτοφανή αίσθηση ευαλωτότητας που μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο με ιστορικούς όρους», εκτιμά ο βρετανός ιστορικός.
Κάνοντας μια αναδρομή, στο άρθρο του στους Financial Times ο Μαζάουερ θυμίζει ότι ο Σιωνισμός ως πολιτικό δόγμα χρονολογείται μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα και ότι απαιτήθηκε χρόνος ώστε να γίνει κυρίαρχος. Πολλοί Εβραίοι προτιμούσαν την ιδέα της αφομοίωσης, ενώ ένα σταθερά αντι-σιωνιστικό ρεύμα διέτρεχε κυρίως το εβραϊκό σοσιαλιστικό κίνημα. Σταδιακά τα πράγματα άλλαξαν. Χάρη στην ώθηση από το πρόγραμμα Μπίλτμορ του 1942, όταν ο αμερικανικός εβραϊσμός υποστήριξε τότε το αίτημα για μετανάστευση στην Παλαιστίνη, οι ροές ενισχύθηκαν σημαντικά. Μετά την ανεξαρτησία, ο εβραϊκός πληθυσμός του νέου κράτους διπλασιάστηκε γρήγορα χάρη στους μετανάστες από τις αραβικές χώρες αλλά και από την ανατολική Ευρώπη.
«Μεταπολεμικά, ο ισχυρισμός του Σιωνισμού ότι η απάντηση στον αντισημιτισμό ήταν η εβραϊκή ανεξαρτησία φάνηκε να δικαιώνεται από τα γεγονότα» σημειώνει ο Μαζάουερ. Κάνοντας μια αναδρομή στις κρίσεις ασφαλείας και τους πολέμους (ειδικότερα αυτούς του 1967 και το 1973) μετά την ίδρυση του Ισραήλ, ο ιστορικός αναδεικνύει το γεγονός πως καμία δεν αμφισβήτησε ουσιαστικά το σιωνιστικό δόγμα ότι το ασφαλέστερο μέρος για τους Εβραίους ήταν το δικό τους κράτος.
Λόγω της άρνησης των αράβων γειτόνων του να το αναγνωρίσουν, το Ισραήλ βρισκόταν βέβαια σε μια μόνιμη κατάσταση πολέμου. Η ικανότητα της πολεμικής μηχανής του έφερνε εδαφικά κέρδη αλλά «το κύριο (και ουδέποτε επιλυθέν) πρόβλημά του ήταν περισσότερο το πώς να μετατρέψει τα εδαφικά κέρδη στο πεδίο της μάχης σε διαρκή ειρήνη», υπογραμμίζει ο διακεκριμένος ιστορικός, εστιάζοντας στην ουσία του ζητήματος.
Ο Μαζάουερ θυμίζει επίσης ότι οι απώλειες αμάχων στους πολέμους ήταν περιορισμένες. Στη συνέχεια αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, την περίοδο 2000-2005, αλλά η αστυνόμευση και η καταστολή τις κράτησαν «σε πολιτικά αποδεκτά όρια». Παράλληλα, οι παλαιστινιακές απώλειες ήταν υψηλότερες.
Κι ενώ τα τελευταία χρόνια οι προοπτικές για μια ειρηνική κατοχύρωση της διπλωματικής θέσης του Ισραήλ στην περιοχή έμοιαζαν πιο κοντά από ποτέ, ακολούθησε το σοκ της 7ης Οκτωβρίου. «Για πρώτη ίσως φορά από την ανεξαρτησία του, (το Ισραήλ) αντιμετώπισε μια επίθεση που έθεσε υπό αμφισβήτηση τη βασική προϋπόθεση του σιωνιστικού ονείρου: ότι ένα εβραϊκό κράτος θα ήταν το ασφαλέστερο σπίτι για τους Εβραίους» σημειώνει ο Μαζάουερ.
Επιστρέφοντας στην κίνηση του Γκιλάντ Ερντάν, που φόρεσε στα Ηνωμένα Εθνη το κίτρινο αστέρι το οποίο επιβλήθηκε στους Εβραίους από τους Ναζί, ο ιστορικός αναδεικνύει τη διπλή διάσταση αυτής της κίνησης. Ο Ερντάν αντιπροσώπευε το κράτος του Ισραήλ το οποίο υποτίθεται ότι αποτελούσε την απάντηση σε όσα είχαν υποστεί οι Εβραίοι και τους πρόσφερε ασφάλεια. Από την άλλη πλευρά, η χειρονομία του έμοιαζε να αμφισβητεί το κατά πόσον ήταν πραγματικά έτσι.
Αυτό που έκανε κατά τον Μαζάουερ ακόμη πιο εντυπωσιακή τη χειρονομία του Ερντάν, ήταν ότι βασίστηκε σε μια έμμεση σύγκριση μεταξύ του πανίσχυρου Τρίτου Ράιχ, του ηγεμόνα της ηπείρου και του πιο προηγμένου βιομηχανικά και στρατιωτικά κράτους στην Ευρώπη την εποχή εκείνη, και των τρομοκρατών της Χαμάς, οι οποίοι ελέγχουν μια μικροσκοπική περιοχή όπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού ζουν σε συνθήκες φτώχειας και στηρίζονται στη διεθνή βοήθεια για να επιβιώσουν.
«Το γεγονός ότι ένας τόσο μικρός και αδύναμος αντίπαλος μπορεί να προκαλέσει αυτού του είδους την αντίδραση, μας δείχνει πόσο βαθιά είναι η κρίση εμπιστοσύνης στο εσωτερικό του Ισραήλ. Ο χρόνος θα δείξει αν είναι δικαιολογημένη» καταλήγει στο άρθρο του στους Financial Times, ο διακεκριμένος βρετανός ιστορικός.