Μητριαρχία στην έπαυλη
Το «Saltburn» της Εμεραλντ Φένελ, που προβλήθηκε πέρυσι τα Χριστούγεννα, δεν θα μπορούσε παρά να δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες και εντυπώσεις, με τον glossy Τζέικομπ Ελόρντι ως φοιτητή της Οξφόρδης και τον ταλαντούχο Μπάρι Κιόγκαν ως φτωχό και σκοτεινό Ολιβερ, που γεύεται λίγη από την μποεμία, τα μπάνια, τις μουσικές και τις γυμνές ηλιοθεραπείες στην έπαυλη των πλουσίων.
Εκεί όπου η Ρόζαμουντ Πάικ υποδύεται τη φλύαρη μητριάρχη Ελσπεθ, η οποία απεχθάνεται την ασχήμια, επιμένει σε δείπνα με σμόκιν, ομολογεί ότι ήταν λεσβία αλλά το γύρισε στους άνδρες και φιλοξενεί από ελεημοσύνη την Πάμελα (Κάρι Μάλιγκαν). Αντηχήσεις από τα μυθιστορήματα της Πατρίσια Χάισμιθ, ειδικά με τον Τομ Ρίπλεϊ, σε μια ιστορία κοινωνικής αναρρίχησης.
Μαζί στην εξορία του Αράκις
Ωραία, λοιπόν. Το «Dune» του Ντενί Βιλνέβ είναι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, με τεράστια σκουλήκια της άμμου. Με λαμπερούς πρωταγωνιστές που αγωνίζονται στον πλανήτη Αράκις, περιτριγυρισμένοι από τόνους άμμου και θανατικού. Με καλούς πρίγκιπες και μοχθηρούς θείους. Αλλά είναι και μια ταινία στο επίκεντρο της οποίας (στο πρώτο μέρος, αλλά και στο δεύτερο, το οποίο προβάλλεται αυτές τις ημέρες) τοποθετείται η σχέση μιας μητέρας και του γιου της ως εξορίστων στην έρημο.
Η Ρεμπέκα Φέργκιουσον και ο Τιμοτέ Σαλαμέ είναι αντιστοίχως η λαίδη Τζέσικα και ο Πολ Ατρείδης, που αναλαμβάνουν να κρατήσουν ζωντανή την ηθική κληρονομιά του δολοφονημένου πατέρα (Οσκαρ Αϊζακ) σε μια φεουδαρχική κοινωνία του μέλλοντος.
«Δωμάτιο» για δύο
Βασισμένος στο μυθιστόρημα της Εμα Ντόναχιου «Δωμάτιο», ο Λένι Εϊμπραμσον στήνει υποδειγματικά μια κλειστοφοβική ταινία (2015), σε σενάριο της ίδιας της συγγραφέως (ποια άλλη θα ήξερε καλύτερα τους μηχανισμούς της μυθοπλασίας;). Δεν χάνει όμως ποτέ τον βασικό άξονα αφήγησης: τη σχέση ανάμεσα στην 26χρονη μητέρα και τον γιο της μέσα στο δωμάτιο όπου τους κρατά φυλακισμένους τα τελευταία εννιά χρόνια ο βίαιος απαγωγέας τους. Η μητέρα έχει χαρίσει στον μικρό την ψευδαίσθηση ενός καλειδοσκοπικού κόσμου. Αυτή είναι που θα του χαρίσει επίσης τη δυνατότητα της απόδρασης, σε άψογη συνεργασία μαζί του.
«Η μαμά δεν αισθάνεται τόσο καλά σήμερα»
Σε καμία άλλη ταινία της αμερικανικής Χρυσής Εποχής η μητρική φιγούρα δεν είναι «πανταχού παρούσα», για να το θέσουμε κομψά, όσο στο «Ψυχώ» του Αλφρεντ Χίτσκοκ. Το low budget story του μετρ, ο οποίος βασίστηκε στο βιβλίο του Ρόμπερτ Μπλοχ, μοιάζει να τεντώνει στα όρια την παθολογία της σχέσης ανάμεσα στον «καθηλωμένο» γιο και τη δυναστική –εσαεί– μητέρα του.
Διχασμός προσωπικότητας, είδωλα που αντανακλούν σε είδωλα και ένας ιδανικός Αντονι Πέρκινς στον ρόλο του Νόρμαν Μπέιτς, να πιστεύει ότι «ο καλύτερος φίλος ενός αγοριού είναι η μητέρα του». Ή ότι «ο γιος είναι το φτωχό υποκατάστατο του εραστή». Πάνω απ’ όλα, όμως, ότι «η μητέρα δεν αισθάνεται και τόσο καλά σήμερα». Ασχέτως αν με μια απλή μεταμφίεση μπορεί να φέρει τον εφιάλτη στη σκηνή με το ντους.
Με την υπογραφή του Πιραντέλο
Πέντε ιστορίες του Λουίτζι Πιραντέλο επιλέγουν να κινηματογραφήσουν οι αδελφοί Ταβιάνι στο «Χάος» του 1984, και οι δύο αφορούν μία μητέρα και τον γιο της. Στην πρώτη με τίτλο «Ο άλλος γιος», η γριά Μαριαγκράτσια (Μαργκερίτα Λοζάνο) αφηγείται στον γιατρό του χωριού πώς έχασε τον άνδρα της στα χρόνια του Γκαριμπάλντι και γιατί πλέον δεν δέχεται τη στοργή του μόνου γιου της που έχει μείνει στο χωριό.
Στη δεύτερη, τη «Συνομιλία με τη μητέρα», ο Λουίτζι Πιραντέλο (Ομέρο Αντονούτι) επιστρέφει σε ώριμη ηλικία στην πατρική γη, όπου όλα έχουν μεταβληθεί σε φαντάσματα. Μέσα στο παλιό σπίτι ζωντανεύει η μορφή της μάνας του, η οποία διηγείται ιστορίες από την εφηβική της ηλικία.
Επανάσταση τώρα!
Το μυθιστόρημα «Μάνα» του Μαξίμ Γκόρκι περίμενε τον χρόνο του, για να γίνει τελικά ταινία από τον Μαρκ Ντονσκόι το 1956, αποτυπώνοντας το πέρασμα μιας γυναίκας από την αδράνεια της προεπαναστατικής περιόδου στην ανάγκη για δράση. Μετά τον θάνατο του συζύγου της η Πελαγία Ανίλοβνα μένει μόνη με τον γιο της Πάβελ. Η ανήσυχη ψυχή του, όμως, οδηγεί τον δεύτερο μακριά από το σπίτι. Οταν επιστρέφει, φέρνει μαζί του και τις επαναστατικές ιδέες του σοσιαλισμού.
Στην αρχή η μητέρα του συμπεριφέρεται με διστακτικότητα. Γρήγορα όμως αποφασίζει να βοηθήσει τον Πάβελ και τους συντρόφους του στην προσπάθεια αφύπνισης των λαϊκών μαζών κατά των πλουσίων. Η προσπάθεια αυτή χαλυβδώνεται όταν ο Πάβελ φυλακίζεται για πρώτη φορά. Επειδή, όπως αναγράφει το ιδεαλιστικό σημείωμα στην αρχή της ταινίας, «μια μάνα ποτέ δεν φοβάται τίποτα, αν είναι για τη ζωή που εκείνη δημιούργησε».
Δολοφονική ντάμα κούπα
Τίποτε δεν έμοιαζε πιο απειλητικό στη δεκαετία του 1960 από την ανατροπή στα πρότυπα και τα στερεότυπα για τις γυναίκες της WASP κοινωνίας. Οταν, δηλαδή, πρόβαλαν λευκές, εξουσιαστικές, με υπερβολικές φιλοδοξίες και επιθετικότητα, για να καθοδηγήσουν την επόμενη γενιά πατώντας επί πτωμάτων. Και καμία άλλη δεν ενσάρκωσε καλύτερα αυτή την εικόνα από την Αντζελα Λάνσμπουρι ως Ελινορ Αϊσελιν.
Στον «Ανθρωπο της Μαντζουρίας» του Τζον Φρανκενχάιμερ (1962) η κατάσκοπος των κομμουνιστών έχει αναλάβει την πολιτική καριέρα του δεύτερου συζύγου της, Τζον Γερκς Αϊσελιν (Τζέιμς Γκρέγκορι), ο οποίος θέλει να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, ενώ ελέγχει τη συμπεριφορά του γιου της Ρέιμοντ Σο (Λόρενς Χάρβεϊ), που έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου κατά την κράτησή του στη Μαντζουρία, ώστε να δολοφονεί τα πολιτικά πρόσωπα που του υποδεικνύει εκείνη. Οι πράξεις του, μάλιστα, παίρνουν μπρος από τη στιγμή που η μητέρα του δείχνει τη φιγούρα ντάμα κούπα της τράπουλας.
Το 2004 ο Τζόναθαν Ντέμι –της «Σιωπής των Αμνών»– γύρισε το ριμέικ του φιλμ και, ναι, η Μέριλ Στριπ ήξερε να σαρκάσει τις WASP της δικής της εποχής.
Με τον τρόπο του Αλμοδόβαρ
Λένε ότι το αυτοβιογραφικό «Πόνος και Δόξα» δεν είναι η καλύτερη ταινία του. Ισως έχουν δίκιο, καθώς μέσα στον πληθωρισμό των αναφορών ο Πέδρο Αλμοδόβαρ χάνει τον άξονα στην αφήγηση μιας ζωής. Στο επίκεντρο, πάντως, βρίσκεται εκείνη η ανολοκλήρωτη σχέση του ήρωα με τη μητέρα του. Στον πάτο μιας πισίνας, σκεφτικός, ο Σαλβαδόρ Μάγιο (Αντόνιο Μπαντέρας) βγαίνει αργά στην επιφάνεια και επιστρέφει από έναν κόσμο μοναξιάς και απομόνωσης στις ευτυχισμένες στιγμές της παιδικής ηλικίας του: δίπλα σε ένα ποτάμι, η μητέρα του και άλλες τρεις γυναίκες του χωριού πλένουν τα ρούχα στο ποτάμι ενώ τραγουδούν.
Ο Αλμοδόβαρ βουτά στη δεξαμενή με τις προσωπικές αναμνήσεις και μετατρέπει τη ζωή του σε μυθοπλασία. Από τη μία, ο ήρωάς του –καταξιωμένος σκηνοθέτης σε απομόνωση– αναζητά τον πρωταγωνιστή της επόμενης ταινίας του. Από την άλλη, ανακαλεί τη ζωή δίπλα στη μητέρα του –η μόνιμη συμπαραστάτρια του Αλμοδόβαρ, Πενέλοπε Κρουζ–, με την οποία μετακομίζει από τη γενέτειρά του σε ένα υπόσκαφο στον βράχο «σπίτι» έξω από τη Βαλένθια.
