Υπάρχει μια πληθώρα ερευνών που εξετάζουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις των ενηλίκων στα διάφορα είδη της μουσικής. Αντίθετα, η έρευνα που έχει σχέση με μωρά είναι πολύ πιο περιορισμένη και επιλεκτική, ίσως γιατί αντανακλά τη δυσκολία μας να τα ρωτήσουμε τι τους αρέσει να ακούν. Κάποιοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα νεογέννητα μπορούν να θυμηθούν τη μουσική που άκουγαν όταν ακόμη ήταν μέσα στην κοιλιά της μαμάς τους και άλλοι ότι τα μωρά προτιμούν τον Μπαχ από τους Aerosmith.
Επίσης βρέθηκε ότι τους πρώτους μήνες της ζωής τους τα μωρά προτιμούν σαφώς τη συνήχηση έναντι της παραφωνίας και ότι μπορούν να θυμηθούν το ρυθμό και τη χροιά της μουσικής που έχουν ξανακούσει. Ακόμη, προτιμούν μια γυναικεία φωνή που τους αρέσει ακόμα περισσότερο όταν έχει ιδιότητες «μαμαδίστικες» (όπως ο μονότονος και δυνατός ήχος που υιοθετήσουμε όλοι αυτόματα όταν μιλάμε σε μωρά). Αλλά οι συναισθηματικές αντιδράσεις τους στη μουσική είναι μάλλον μυστηριώδεις. Τι είδους μουσική τους αρέσει και ποια τα ηρεμεί; Ποια μουσική τα κάνει ευτυχισμένα;
Ο Κάσπαρ Άντιμαν, λέκτορας εξελικτικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Γκόλντσμιθς του Λονδίνου και ειδικός σε θέματα γέλιου των μωρών, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του C & G baby club και της ψυχολόγου – μουσικοθεραπεύτριας Λόρεν Στιούαρτ να δημιουργήσουν «ένα τραγούδι που θα μπορούσε να αποδειχθεί επιστημονικά ότι κάνει τα μωρά ευτυχή» γιατί του κέντρισε πραγματικά το ενδιαφέρον. «Ωστόσο, η πρώτη προϋπόθεση ήταν ότι δεν θα έπρεπε να αναφερόμαστε στη λέξη “απόδειξη” και η δεύτερη ότι θα έπρεπε να κάνουμε πραγματικά επιστημονική δουλειά», γράφει ο βρετανός ψυχολόγος σε άρθρο του στην επιστημονική ιστοσελίδα The Conversation.
Συμφώνησαν και το πρώτο τους βήμα ήταν να ανακαλύψουν οτιδήποτε ήταν ήδη γνωστό για τους ήχους και τη μουσική που μπορεί να κάνει τα μωρά ευτυχισμένα. Ο Άντιμαν είχε μια σχετική εμπειρία αφού την εποχή που ετοίμαζε την εργασία του για το Γέλιο των Μωρών είχε μιλήσει με γονείς για τα παιδικά τραγουδάκια και τους ανόητους ήχους που άρεσαν στα μωρά τους αλλά και η Λόρεν είχε ερευνήσει παλιότερα τις «τραγουδότσιχλες» (η υπέροχη απόδοση του αγγλικού earworms, ανήκει στον συνάδελφο Νίκο Ζαχαριάδη, εντάξει;), δηλαδή τα τραγούδια που σου κολλάνε πραγματικά σαν τσίχλα στον εγκέφαλο.
Οι δύο ψυχολόγοι ανακάλυψαν έναν εκπληκτικά μικρό αριθμό ερευνητικών δεδομένων σχετικά με τις μουσικές προτιμήσεις των βρεφών, πράγμα που εκτίμησαν ότι ήταν ενθαρρυντικό, αφού σήμαινε ότι αυτό που ήθελαν να κάνουν είχε πράγματι αξία από επιστημονική άποψη.
Το επόμενο βήμα τους ήταν να βρουν τον κατάλληλο συνθέτη. Και κατέληξαν στην Ίμοτζεν Χιπ, μια μουσικό βραβευμένη το 2009 με Grammi για την καλύτερη μηχανική επεξεργασία ήχου σε άλμπουμ μη κλασικής μουσικής που χρησιμοποιεί εξαιρετικά προηγμένη τεχνολογία και με τις επαναστατικές συνθέσεις της θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη μουσική βιομηχανία. Η κορούλα της η Σκάουτ ήταν 18 μηνών όταν την πλησίασαν οι δύο ψυχολόγοι και το πρότζεκτ που της πρότειναν ήταν μια πραγματική πρόκληση.
Ελάχιστοι μουσικοί έχουν ασχοληθεί με μουσική που μπορεί να διεγείρει τα μωρά και παράλληλα να αρέσει στους γονείς. Ο μπασίστας Μάικλ Τζάνις για παράδειγμα έχει γράψει ένα ολόκληρο άλμπουμ τζαζ για μωρά, αλλά είναι μια μουσική πολύ αργή ειδική για να ηρεμεί τα μωρά. Κατά τα άλλα «η μουσική που έχει γραφτεί ειδικά για μωρά είναι ειλικρινά ενοχλητική», λέει ο Άντιμαν.
Η Λόρενς και ο Άντιμαν έδωσαν στην Χιπ μια σειρά από οδηγίες σύμφωνα με αυτά που είχαν ανακαλύψει κατά τη διάρκειά της έρευνάς τους. Το τραγούδι θα έπρεπε να βασίζεται σε μια απλή και επαναλαμβανόμενη μελωδία με ήχους τύμπανου, που θα έπρεπε άλλοτε να είναι προβλέψιμοι και άλλοτε να προκαλούν έκπληξη. Επειδή η καρδιά των μωρών χτυπάει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι η δική μας, η μουσική θα έπρεπε να είναι πιο ζωηρή (uptempo) από ό,τι θα περίμενε κανείς. Ακόμη, θα έπρεπε να έχει φωνητικά από μια ζωηρή γυναικεία φωνή και η ηχογράφηση θα ήταν ιδανικό να γινόταν με την παρουσία ενός πραγματικού μωρού.
Το πείραμα πέτυχε
Ευτυχώς η Χιπ μπορούσε να στηριχτεί στη βοήθεια της μικρής Σκάουτ. Δημιούργησε τέσσερις μελωδίες, δύο ζωηρές και δύο αργές που θα μπορούσαν να δοκιμαστούν εργαστηριακά. Επίσης για κάθε μία από αυτές δημιούργησε μια έκδοση με και χωρίς στίχους. Κατόπιν 26 μωρά μεταξύ 6 και 12 μηνών πέρασαν από το εργαστήριο των ψυχολόγων μαζί με τις μαμάδες τους και μερικούς μπαμπάδες για να πουν τη γνώμη τους. Περιέργως οι περισσότεροι από τους γονείς και τα 20 από τα 26 βρέφη είχαν μια σαφή προτίμηση σε μια συγκεκριμένη μελωδία. «Σύμφωνα με τις προβλέψεις μας, ήταν μια ζωηρή μελωδία.» λέει ο Αντιμαν. Όμως ακόμη πιο εκπληκτικό ήταν το γεγονός ότι αυτή η μελωδία είχε ξεκινήσει από ένα τραγουδάκι που είχε φτιάξει η Σκάουτ.
«Γνωρίζαμε ποιο τραγούδι άρεσε στις μαμάδες γιατί μπορούσαμε να τις ρωτήσουμε. Ζητήσαμε επίσης από τους γονείς να μας πουν τι προτιμούσαν τα μωρά τους αφού αυτοί τα ξέρουν καλύτερα από όλους.» Εκτός όμως από τις απαντήσεις των γονιών οι επιστήμονες κατέγραψαν σε βίντεο και τις αντιδράσεις των μωρών κωδικοποιώντας τα γέλια, τα χαμόγελα και τους χορούς.
Αφού επέλεξαν την μελωδία, η Χιπ έπρεπε να τη μετατρέψει σε κανονικό τραγουδάκι που θα προκαλούσε γέλια στα μωρά. Το μυστικό ήταν να το κάνει σαχλό και ταυτόχρονα δημοφιλές. Περίπου 2.500 γονείς από το C & G baby club και το φαν κλαμπ της Χιπ συμμετείχαν σε μια ψηφοφορία με σαχλούς ήχους που έκαναν τα μωρά τους ευτυχισμένα. Στο top ten βρέθηκαν το «μπουου» (66%), ο ήχος της γλώσσας που σκάει στον ουρανίσκο (57%), το φτέρνισμα (51%), οι ήχοι ζώων (23%) και το γέλιο μωρών (28%). «Γνωρίζαμε επίσης, ότι τα μωρά ανταποκρίνονται καλύτερα σε στιγμιαία φωνητικά και ήχους όπως το «πα» και το «μπα» σε σύγκριση με «ηχηρούς» όπως το «λα». Με πολύ έξυπνο τρόπο η Χιπ έβαλε πολλά από αυτά τα στοιχεία στο τραγούδι», λέει ο Αντιμαν.
Επιπλέον το τραγουδάκι έπρεπε να είναι τέτοιο που οι γονείς θα μπορούσαν να το απολαύσουν και να μοιραστούν τη χαρά μαζί με τα παιδιά τους. Η ευτυχία είναι ένα συναίσθημα που μοιράζεται και η επιτυχία των παιδικών τραγουδιών έγκειται στο ότι βοηθούν στην αλληλεπίδραση. Η Χιπ επεξεργάστηκε πολύ προσεκτικά τους στίχους για να μας πει μια χαρούμενη ιστορία για το πώς αγαπάμε τα μωράκια μας όπου και αν βρισκόμαστε, από τον ουρανό μέχρι τον ωκεανό, σε ένα ποδήλατο ή σε έναν πύραυλο. Το θέμα του μεταφορικού μέσου εξάλλου επιτρέπει πολλά στιγμιαία σύμφωνα, «μπιπ, μπιπ» και ζωηρές ενέργειες.
Στη συνέχεια οι ειδικοί στη μουσική για μωρά μελέτησαν και πάλι δυο ελαφρώς διαφορετικές παραλλαγές του τελικού τραγουδιού. Αυτή τη φορά διαπίστωσαν ότι η ελαφρώς πιο αργή εκδοχή λειτουργούσε καλύτερα ίσως επειδή έδινε σε γονείς και σε μωρά λίγο περισσότερο χρόνο για να ανταποκριθούν στους στίχους. Βρήκαν επίσης ότι τα φωνητικά της χορωδίας ήταν το πιο αποτελεσματικό μέρος του τραγουδιού.
Μετά από μερικές τελικές αλλαγές που έκανε η Χιπ, μάζεψαν περίπου 20 μωρά σε ένα δωμάτιο και τους έπαιξαν το τραγούδι όλοι μαζί. Όσοι έχετε ζήσει με πιτσιρίκια και μωράκια ξέρετε ότι δυόμιση λεπτά είναι μεγάλο χρονικό διάστημα για να κρατηθεί ζωντανή η προσοχή ενός παιδιού πόσο μάλλον όταν έχεις γύρω σου καμιά εικοσαριά. Τα παιδάκια όμως άκουσαν μαγεμένα το «Happy Song». Σίγουρα το τελευταίο μέρος του εγχειρήματος δεν ήταν το πιο επιστημονικό «αλλά μας έπεισε ότι είχαμε μια επιτυχία στα χέρια μας», λέει ο Αντιμαν.
Τώρα που έχουν στη διάθεσή τους ένα τραγούδι καινούργιο και εξαιρετικά φιλικό προς τα μωρά, οι δύο ψυχολόγοι έχουν ήδη προγραμματίσει νέες μελέτες. Θα το χρησιμοποιήσουν σε μια σειρά από πειράματα για να εξετάσουν το πώς οι γονείς εισάγουν τα μωρά τους στη μουσική αλλά και τις φυσιολογικές αντιδράσεις των βρεφών στη χαρούμενη μουσική.