Τσαρλς Φόστερ Κέιν. Ο μεγάλος μυστηριώδης ήρωας του κινηματογράφου. Μοναχικός, διεφθαρμένος, πετυχημένος, φιλόδοξος, απωθητικός, σχεδόν καταραμένος, εντελώς αποτυχημένος. Ζει μία μεγαλειώδη άνοδο και μία μίζερη πτώση. Αν ήσουν δίπλα στον Κέιν, τις δύσκολες στιγμές της ζωής του, λίγο πριν τα παρατήσει, πριν κλειστεί στην απομόνωση, τι θα τον συμβούλευες για να τον σώσεις;
«Βρες μία διαφορετική γυναίκα». Αυτό απάντησε το 2002 ο Ντόναλντ Τραμπ. Από εκεί πηγάζουν τα προβλήματα ενός μοναχικού μεγιστάνα. Και αυτό το λέει ένας άλλος μεγιστάνας, 60 χρόνια μετά την κυκλοφορία της αγαπημένης του ταινίας. Παρακολουθήστε το σύντομο βίντεο που προετοίμασε το 2002 ο Ερολ Μορίς, για να συνθέσει ένα πρότζεκτ με μίνι συνεντεύξεις για την Ακαδημία των Οσκαρ. Ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, τότε ένας απλός «businessman» εξηγεί τη μιζέρια του αγαπημένου του ήρωα, «Πολίτη Κέιν».
«Η ταινία δείχνει τι συμβαίνει με τη συσσώρευση του πλούτου. Βλέπεις την πίκρα, τη δυστυχία, ότι ο πλούτος δεν φέρνει πάντοτε την ευτυχία. Ο πλούτος σε απομονώνει, σε κάνει να βρίσκεσαι σε συνεχή άμυνα», εξηγεί ο έμπειρος δισεκατομμυριούχος. «Η σχέση του με τη γυναίκα του. Αυτό το καταλαβαίνω», λέει. «Δεν τον έκανε ευτυχισμένο, ούτε τη σύζυγό του, η οποία βέβαια επωφελούνταν από αυτήν τη σχέση», φροντίζει να σημειώσει (εκ πείρας;).
Ναι μα κάτι ξεχνάει. Ο Κέιν δεν ήταν απλώς ο μεγιστάνας που έτυχε να αποτύχει και να δυστυχήσει, που είχε μέτριες ερωτικές σχέσεις και μία ανεκπλήρωτη επιθυμία να αναδειχθεί στην πολιτική. Ηταν ο άνθρωπος που για να πετύχει σε καθεμία πτυχή της ζωής του πούλησε την ίδια του την ψυχή. Απέλυσε τον καλύτερό του φίλο. Κατασκεύασε έναν πόλεμο στην Κούβα. Εκανε μία συμφωνία με τον Χίτλερ.
Ο ίδιος ο δημιουργός του τον απεχθανόταν. Ο αμερικανός σκηνοθέτης Ορσον Ουέλς τον σχεδίασε με τέτοιον τρόπο ώστε να ενσαρκώνει «αυτά που σιχαίνομαι περισσότερο απ’ όλα», όπως είχε πει. «Ενας άνθρωπος που καταχράται τη δύναμη των μέσων ενημέρωσης, προκαλεί την κυριότητα του νόμου, αντίθετα με κάθε φιλελεύθερη παράδοση των ανθρώπινων πολιτισμών», είχε τονίσει.
Αλλά ο Τραμπ δεν βλέπει -ή παραβλέπει- ότι η ταινία καταδικάζει τον ήρωα. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Αντονι Αουντί, αν δεν βλέπει την ηθική κενότητα του ήρωα, τότε δεν εξηγείται αλλιώς, ταυτίζεται με αυτό το «κενό κουτί», όπως το αποκαλούσε ο Ουέλς. Ισως, μάλιστα να εμπνεύστηκε από το μοντέλο ζωής που είδε στην ταινία μεγαλώνοντας. Ισως σκέφτηκε ότι και ο ίδιος κάποτε θα έλεγχε τα μίντια, όπως και ο Κέιν, αλλά ότι θα φρόντιζε να είναι ευτυχισμένος, να βρει την κατάλληλη γυναίκα που δεν θα σταθεί εμπόδιο στην ευτυχία του. Μπορεί γι’ αυτό να αποπειράθηκε –κι αυτός- να μπει στην πολιτική ζωή, διεκδικώντας την προεδρία. Αλλωστε, αν αποτύχει, όπως όλα δείχνουν, κι ο Τραμπ σχεδιάζει να κάνει έφοδο στα μέσα ενημέρωσης.
Ηδη από το 1980 είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο People ότι ήθελε κάποτε να διευθύνει ένα τηλεοπτικό δίκτυο. Είχε αποκαλύψει ότι τα είδωλά του ήταν ο αμερικανός παραγωγός ιδρυτής της MGM, Λούις Μπ. Μάγιερ και ο παραγωγός και διοργανωτής σόου, Φλο Ζίγκφελντ που «έζησαν την απόλυτη ζωή». Τους θαύμαζε, όχι επειδή έκαναν μεγάλες παραγωγές, αλλά «επειδή μπορούσαν να ελέγχουν καταστάσεις». Παράδειγμα; «Οταν ο σταρ της ταινίας σου είναι αλκοολικός και κανένας δε το μαθαίνει, τότε έχεις απίστευτο έλεγχο», είχε πει.
Αυτή είναι η ουσία στον παραλληλισμό του Τραμπ με τον Πολίτη Κέν. «Οι άνδρες όπως ο Κέιν (και ο Τραμπ) συνδυάζουν μία παθολογική ενασχόληση με το κοινό, έχοντας μία απελπιστικά χαμηλή εκτίμηση για τη νοοτροπία και το ήθος της κοινής γνώμης. Γι αυτό και στρέφονται στην εφημερίδα (σόσιαλ μίντια σήμερα) και τον κόσμο της ψυχαγωγίας», είχε εξηγήσει κάποτε ο Ουελς.
Μπορεί να δανείστηκε λοιπόν στοιχεία από έναν χολιγουντιανό ήρωα, έστω κι ασυνείδητα. Αλλά επέλεξε μία ταινία που είναι γραμμένη για τον φασισμό. Ο 25χρονος τότε σκηνοθέτης, μαζί με τον σεναριογράφο Χέρμαν Μάνκιεβιτς έκαναν μία ταινία για τον φασισμό που καταλάμβανε σταδιακά την Ευρώπη και έθετε ένα μεγάλο δίλημμα στις ΗΠΑ. Ηξεραν πολύ καλά ότι ο φασίστας της Αμερικής δεν θα ήταν ένας Χίτλερ ή ένας Μουσολίνι. Θα ήταν ένας δημαγωγός πιο φανταχτερός, πιο διασκεδαστικός, πιο αμερικανικός, πιο πολύ σαν τον Κέιν (ή τον Τραμπ).
Και τι σχέση έχει η Αμερική του 1941 με την Αμερική του 2016; «Ο σημερινός, είναι ένας κόσμος χάους», είπε ο άνθρωπος που γύρισε το βίντεο του 2002, ο οσκαρικός παραγωγός Ερολ Μορίς. «Είναι μία χώρα που αν ψηφίσει τον Τραμπ θα ντροπιάσει τον εαυτό της. Ενας κόσμος όπου κυριαρχούν οι εμφανίσεις και όχι η ουσία». Και όπως είχε πει ο αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες, στην κριτική του «Πολίτη Κέιν», «τίποτε δεν είναι πιο τρομακτικό από έναν λαβύρινθο χωρίς κέντρο».